14
thứtư
7-5-2014
BẰNGLĨNH
N
gay giữa sảnh chính Bảo tàng Chiến thắng lịch sử
Điện Biên Phủ tại TPĐiện Biên là gian trưng bày
“Tình yêu trong chiến tranh”
. Trong số nhiều hình
ảnh và hiện vật về chủ đề này, nổi bật là tấm ảnh cưới của
chú rểCaoVănKhánhvàcôdâuNguyễnPhướcNgọcToản
được tổ chức vào tháng5-1954.
Cakhúc tânhôn
Chú rể - Trung tướngCaoVănKhánh, nguyênĐại đoàn
phóĐại đoàn 308, sau này là PhóTổng thammưu trưởng
QĐNDViệt Nam, đãmất cách đây hơn hai thập niên. Cô
dâu ngày nào nguyên là y tá, giờ làGS-BSNguyễn Phước
NgọcToản, đang nghỉ hưu tại nhà riêng ở phốTrầnThánh
Tông, HàNội. Ngoài bức ảnh đám cưới đang trưng bày tại
bảo tàng, một số ảnh về đám cưới như ảnh hai người trên
tháp pháo xe tăng trên đồi A1, trên nóc hầmĐờ Cát hiện
vẫn được treo trang trọng tại nhà bà.
Đám cưới diễn ra vào ngày 22-5-1954 tại hầmĐờ Cát
và trên đồiA1. Trong bức ảnh chú rểmặc nguyên bộ quân
phục, côdâumặcđồbình thường.Hội trườngđámcướiđược
chọn là khoang lớnnhất tronghầmĐờCát, tại đóđồngđội
treokhẩuhiệu
“Vui duyênmới khôngquênnhiệm vụ”
. Sau
màn tuyênbố, chú rể hát bài
Bộđội về làng
, côdâuhát bài
EmbéMườngLa
đểcảmơnđồngđội vàmừngchiến thắng.
Buổi sáng5-5-2014, trongdòngngười về thamquanbảo
tàngcónhiều thânnhân liệt sĩvàcựubinhđã thamgiachiến
dịch, không ít người bật lời khen: Quân đội và Đại tướng
VõNguyênGiáp thật nhân văn khi cho tổ chức đám cưới
ngay trong hầmĐờCát.
Tình riêng - tìnhchung
BàNguyễnPhướcNgọcToảnvốn lànữsinhconnhàhoàng
tộc ởHuế, cha làmột trong bốn vị thượng thư đầu tiên của
triềuNguyễn,mẹ sinh ra trongmột giađìnhquý tộc có con
gái lấy vua Thiệu Trị. Bà Toản gặp và yêu ông Khánh từ
khi còn là nữ sinhTrườngĐHYkhoaViệt Bắc. Họ chuẩn
bị làm đám cưới thì cuối năm 1953Đại đoàn 308 của ông
Khánhđược lệnh thamgiachiếndịchĐiệnBiênPhủ.Trước
ngày ra trận, ôngđã tìmgặpbàvà cùnghẹnđếnngày chiến
thắng sẽ làmđám cưới tại quê hương.
Tronghồi kýcòn lưugiữ,Đại tá -Đai đoanphoĐai đoan
308CaoVănKhanhviết trongngaysinhnhât lân thư37cua
ông (1-5-1954) là thời điểm
“Vongvâyđã sat đich, cach60
m, co chỗ20-30m, tinhhinh rất khẩn trương”
. Dùđã chín
lần đón sinh nhật tại chiến trường nhưng lần này với ông
Khánh lại khác: Ông đã có bà. Ông viêt:
“Trươc giơ phút
quyêt liêt, anh nghĩ đên bô đôi, đên em. Anh hy vọng rằng
nhưng chiên si bi thương do sơ suất, nhưng khuyêt điểm
củaanh trong chỉ huy chiênđấu sẽđươcbổ khuyêt bằng sự
chăm soc diu dang của em”.
Và đến khi chiến dịch kết thúc với việc bắt sống toàn bộ
tướng lĩnh quân đội Pháp, ôngKhánh đã gửi thư ngay cho
bà.Lá thưđềngay7-5-1954,Đại táKhánhnghẹnngào:
“Em
thânyêu!Ngayhômnay lamôt ngayvui lơncủa toanquân,
toan thể nhân dân chúng ta. Ta đã đanh guc kẻ thù ởĐiên
Biên Phủ, tiêu diêt toan bô, bắt tù binh hơnmôt van quân
vơi toan bô đai bac, xe tăng của chúng... Toan quân, toan
dân phấn khởi trươc chiên thắng vi đai đo.
Nhân dân dân chủ chia vui vơi chúng ta, vi đo cũng la
môt thắng lơi đểcủngcốnênhoabinh thêgiơi.Quânđôi ta
đã trưởng thanhmau chong, dù con rất nhiêu khuyêt điểm.
Emhãy lăng yênnhắmmắt để tưởng tươngniêm vui sương
của toan thể nhân dân. Anh gửi cho em nỗi vui sương của
đơn vi ta sau nhưng chiên thắng dồn dập. Anh gửi em nỗi
vui sương của long anh, trươc sự trưởng thanh của quân
đôi ta, trongđođoan tađãgop vaomôt phân xây dựng”.
Gác lại tình riêng
Sau ngày chiến thắng, những tưởng có thể trở về để làm
đám cưới như ước hẹn, đến ngày 11-5-1954Đại táKhánh
bất ngờnhậnnhiệmvụmới là thựchiệnviệc trao trả tùbinh
cho Pháp. Ông đã bao tin ngay cho bà trong bức thư cùng
ngay:
“Hômnayanhnhậnđươcmôtnhiêmvumơi củaTổng
Quân ủy vừa giao cho, phu trach giai quyêt cho xongmọi
viêc ởĐiên Biên Phủ trươc khi vê: Chỉ huy bô đôi phong
ngựĐiênBiênPhủ; chỉ huy cacbôphận chuyênmôn va ca
tùbinhphai vao lamviêc trongĐiênBiênPhủ (línhchuyên
môn của đich ma ta dùng như công binh, lai xe tăng, thơ
nha may...); giao tra 1.500 thương binh ởĐiên Biên Phủ
choPhap. Công viêc tuy co năng nhưng anh cũng cố gắng
lam cho hoan bi trong thơi gian ngắn. Con viêc đi vê của
chúng ta, bây giơhãy để lai sau”.
Dường như suốt chín
năm qua, ông chưa từng
dànhchútriêng tưnàocho
mình, nay tưởngđã xong
thì lại phải bắt tay xử lý
hậuquảcủachiến trường.
Đại táKhánhđãnhẫnnại
thực thibổnphậnnhưông
đã từng làmsauchiếndịch
Biên giới trước đó. Thế
nhưngmộtđiềubấtngờ là
trongkhiôngbân rôn làm
nhiệmvụ thì đôngđôi đa
âm thâm lên kê hoach tô
chưcđamcươi choông.
Chinhuymăt trân-ông
Trân Lương thấy hoàn
cảnhôngKhánhnhưvậy
đa đê xuât xin phep cho
bàToan ramăt trânĐiên
Biên với lý do “Đê lam
nhiêm vu thông bao cho
côGenevieve deGalard
- nư tu binh Phap duy nhât ơĐiênBiên Phu vê quyêt định
ân xa cuaHôChu tich”.
Mónquàbất ngờ từđồngđội
Theo lệnh,ôngKhánh liềnviết thư thuyếtphụcbà:
“Đô18-
5, emnên xinphepnghỉ… rồi rangoaiĐiênBiên.Môt lađể
xemchobiêtĐiênBiênPhủ,hai lađểvêcùngvơianhcho tiên.
Như thêkhoiphai timnhau,mất thigiơvaco thể lac.Emcũng
cânraxemchobiêtchiênđia lichsửnay...Va lai thơigiannay
cođiêu kiên, tai sao ta không tranh thủđể gânnhau, nhất la
trongkhungcanhchiên thắng lich sửnay, phai khôngem?”.
Nhậnđược thư, yhẹnngay18-5, bàToan rơiĐôi điêu tri 2
theongươi liên lacđi bô suôt cađêmđêngăpôngKhanh. Lúc
đóôngđangnămngủ,giâtminhchoangdâykhinghecânvubao
tin:“ChiToanđađênđâyrôi!”.Họôm lấynhaugiưacanhngôn
ngang cua chiênđia, trênnoc hâm cua khu trung tâmMương
Thanh, giữamui thuôc sungquyênvơimui cua xac chêt, cua
nhưngvêtthươnghoạitưchưadonsachvacacbongdu,dutrăng,
du loangđumau…Bànhớ lại:“Anhkeo tôixuôngngôi trêncai
ghêvai vakhôngkimđươc long, anhômghi lâyvahôn tôi tơi
tâp trên toc, trênmăt, trênmôi: “Ôi emđây rôi, khôngphai anh
mơ chư?Anhđa co em thât rôi, hanhphucqua!Emđi comêt
không?Cảmơnem, cảmơncacđôngchi”.
Ngay hôm sau, họ cung dư kỷ niêm sinh nhât Bac. Hôm
saunữa, ôngdắt bàđi thamquanMươngThanh, đôiA1vơi
cac trânđanh cuaF308, F312, F304. “Anh chi cho tôi xem
nhưng nơi giao tranh kich liêt, bao nhiêu sư kiên dư dôi va
xuc cam choang ngơp”. Sau đó ông bà tính trơ vê nhưng
Chính ủymặt trận - ông Trân Lương đã không đồng ý và
nói ngay: “Nên tô chưc cươi ngay tai đây chư đưng đơi vê
đơnviơhâuphươngnữa”.TướngGiápđãđồngýđểhọ làm
hôn lễ tronghầmĐờCát vàongày22-5-1954vàmột “đám
cưới trên nòngpháo” đầy nhân vănnhư thế đã diễn ra.
◄
Đámcướitrên
nòngpháo
MộtđámcướihihữutrongkhóisúngcủalịchsửquânsựViệtNam.
ĐámcướiđượcĐạitướngVõNguyênGiápchophép,thểhiệnsự
nhânvăncủacuộcchiếntranhvệquốccũngnhưtầmvóccủavị
tổngtưlệnhquânđội.
ÔngbàKhánh -
Toảnchụp trên
xe tăngởđồiA1
(tháng5-1954).
Ảnh:Tư liệu
Thưcủavợ
chồngông
Khánh -bàToản
gửi chonhau.
Ảnh:Tư liệu
Phong su-Chuyen de
TrungtướngCaoVănKhánh
mất đột ngột ở tuổi 63 vào
năm1980doungthưgankịch
phátbởidichứngcủachấtđộc
màudacammàôngmắcphải
trongchuyếnđivàohuyệnA
Lưới,ThừaThiên-Huế.Vợông,
Đạitá-GS-BSNguyễnThịNgọc
Toảnhiệnlàủyviênthườngvụ
Hội nạnnhânchấtđộcmàu
dacam,mộttổchứcmàbà là
một trongnhữngngườiđầu
tiênvậnđộng thành lập, bà
là người khôngngừngđấu
tranhnhằmxoadịunỗi đau
củanạnnhânchấtđộcmàu
da cam vàđòi chínhquyền
Mỹphải bồi thườngchohọ.
Đámcướicủahọ làđámcưới
đầutiênvà làmộttrongnăm
đámcướiđượcphéptổchức
tronghầmĐờCát.
KỶNIỆM60NĂMCHIẾNTHẮNGĐIỆNBIÊNPHỦ (7-5-1954–7-5-2014)
Ôngbà
Khánh -
Toản trong
một lần trở
lại chiến
trườngxưa.
Ảnh:
Tư liệu
