4
THỨHAI
24-10-2016
Nhà nước - Công dân
Phải thayđổi cáchquản lý thủyđiện
TRUNGTHANH
thựchiện
“C
ó dự án thủy điện
khi lậpbáocáođánh
giá tác động môi
trường (ĐTM), đơn vị thực
hiệnkhôngđi khảo sát thực
tếnhưngvẫnviết được.Vậy
màĐTMvẫnđượcphêduyệt.
Đó là“mua”ĐTM.Tôi từng
thamgia thẩmđịnhĐTMcác
nhà máy thủy điện nên có
bằng chứng về chuyện này.
Nếucần, tôi sẽchứngminh”.
TSVũNgọc Long, nguyên
Viện trưởngViện Sinh thái
họcmiềnNam, traođổi với
Pháp Luật TP.HCM
về câu
chuyện thủy điện xả lũ.
Thủyđiệnchỉ lothủ lợi
.
Phóng viên:
Ông nghĩ
sao về chuyện lãnhđạoNhà
máy thủyđiệnHốHô,Quảng
Bình khăng khăng nói xả lũ
đúngquy trìnhdùngườidân
vùnghạ lưu lãnhđủhậuquả?
+ TS
Vũ Ngọc Long:
Nóiđúng
quytrình
là ngụy
biện.Đầu
tiên có
thểkhẳng
định là
khảnăng
vậnhành
thủy điện Hố Hô quá kém.
Đúng ra đơn vị vận hành
phải theo dõi công tác dự
báo thời tiếtđểcóphươngán
ứng phó hợp lý. Khi biết sẽ
cómưa, có lũ đến thì nhiều
ngày trướcphảixảnướcchứ
không phải đợi khi mưa to,
lũ lên,hồchứavượtmứcbáo
động thìmới xả.
Xả lũvào thờiđiểmđó, lại
cònkhông thôngbáosớmcho
ngườidânbiếtđểứngphó thì
đúng là vô tráchnhiệm.
.
NhữngvụnhưHốHô từng
xảyranhưnghầunhưchẳng
có đơn vị quản lý nào chịu
trách nhiệm. Nguyên nhân
do đâu, thưaông?
+Tôichorằngnguyênnhân
làdocơchếquản lý thủyđiện.
Nhiều thủyđiệnvừavànhỏ là
do tưnhânquản lý,vậnhành.
Họ làđơnvị kinhdoanhnên
chỉ chămchămđặt lợi íchvề
phát điện lên hàng đầu. Do
đó, họ lợi dụngnhữngkẽhở
trong quy trình xả lũ trong
khi vềmặt quản lý lại không
chặt, không có cơ chế giám
sát thườngxuyên.Đơncửnhư
vụHốHô, ngay cả lãnhđạo
cấp huyện mà cũng không
thể biết được quy trình vận
hành của thủy điện thì làm
sao giám sát được.
Hứamột đằng,
làmmột nẻo
.
Khiđầu tưxâydựng, thủy
điệnnàocũngkhẳngđịnh sẽ
tham gia điều tiết nước tốt
hơn, nhưcungcấpnướccho
sảnxuấtnôngnghiệpvàomùa
khô và cắt giảm lũ vàomùa
mưachohạ lưu.Nhưng thực
tế có như thế không?
+ Tôi đã đi thực tế nhiều
nhà máy thủy điện và thấy
hầuhết các thủyđiện,nhất là
thủyđiệnvừavànhỏkhiđầu
tưxâydựngchođến lúcvận
hành thìmôi trường tựnhiên
ởkhuvựcđóchỉxấuhơnmà
thôi, nhất lànguồnnước.Có
thủyđiện làm thayđổi dòng
chảy khiến hạ lưu khô cạn,
người dân không có nước
sảnxuất, cuộc sốngvô cùng
khốnkhó.Trongkhiđó, rừng
bị tànphá nhiều, khi lũxuất
hiện thủyđiệnkhôngnhững
không cắt được lũ mà còn
xảnướcbất thình lìnhkhiến
ngườidângánh thêm taihọa.
VụHốHô là điểnhình.
Các thủy điện chỉ nói hay
Họ đã nói
Qua vụHốHô, cần rà soát
để loại bỏ tình trạng ai cũng
có thểxâydựng thủyđiện.Với
thủyđiệncócôngsuấtnhỏ(14
MW) lại tiềmẩnnhiềunguycơ
nhưHốHô thì khôngnên xây
dựngvì lợi bất cậphại.
TS
TÔVĂNTRƯỜNG
,nguyên
Viện trưởngViệnQuyhoạch thủy lợi
miềnNam
trên lý thuyếtnhưng trên thực
tế lại khácxa.Thậm chí đến
các phương án ứng phó khi
xảy ranhữngsựcốđượccho
là “bất khả kháng” họ cũng
không làm.
.
Ý ôngmuốn nói là ngay
cả trongĐTMhọcũngkhông
có phương án ứng phó khi
xảy ra những tình huống sự
cốnguy hiểm như vỡđập?
+ Như đã nói ở trên, họ
làmĐTM rất sơ sài thì làm
saocócáckịchbản, phương
ánứngphó.VídụnhưvụHố
Hô, nếuĐTM làm tốt thì khi
xảyra tìnhhuốngđượccho là
bất khảkhángđó (phải xả lũ
ngay lúc lũ đang lên để cứu
nguychonhàmáy),nhàmáy
phải triểnkhai ngayphương
ánứngphó,phảididờidânở
nhữngkhuvựcnguyhiểm…
Hay như ở thủy điện Sông
Tranh2 (QuảngNam) dùđã
xảy ra động đất, nước rò rỉ
qua thânđậpnhưngphương
án ứng phó cho khu vực hạ
lưu cũngkhông có.
.
Vậy phươngán cắt giảm
lũvàomùamưavàcungcấp
nướcvàomùakhô trongĐTM
thườngđược thểhiệnrasao?
+NhiềuĐTMlàmtheokiểu
copynêndựánnàocũngnói
thế.Nhưngchẳngcóthủyđiện
nào cóphương án cụ thể cả.
Thực tế, nếu dân cần nước
chosảnxuấtmànhàmáy thủy
điệnkhôngxảnước thì cũng
(PL)- “Yêu cầu các bộ, ngành quy định rõ trách
nhiệm của từng tổ chức, cá nhân liên quan đến vận
hành, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm liên quan đến
vận hành hồ chứa, đập thủy điện” - Chính phủ vừa có
chỉ đạo về việc tăng cường công tác quản lý quy hoạch,
đầu tư xây dựng, vận hành khai thác công trình thủy
điện.
Theo đó, Chính phủ yêu cầuBộNN&PTNT rà soát,
xây dựng cơ chế đặc thù trong bồi thường, hỗ trợ, di
dân, tái định cư đối với các dự án thủy lợi, thủy điện;
xây dựng chính sách ổn định đời sống và sản xuất cho
người dân sau tái định cư. Cùng đó, xây dựng phương
án phòng, chống lũ lụt cho vùng hạ du các hồ chứa
thủy lợi trên các lưu vực sông lớn trong trường hợp
xả lũ khẩn cấp và vỡ đập, hồ chứa thủy lợi có nguy cơ
gâymất an toàn. “Phải quy định cụ thể trách nhiệm
của các đơn vị, tổ chức và cá nhân có liên quan thực
hiện nhiệm vụ quản lý, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa
và vùng hạ du, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra,
giám sát việc kiểm định, xử lý vi phạm về an toàn đập,
hồ chứa thủy lợi” - Chính phủ yêu cầu.
Đối với BộTN&MT, Chính phủ yêu cầu hoàn thành
việc xây dựng, điều chỉnh quy trình vận hành liên hồ
chứa đối với các lưu vực sông cả vềmùa lũ vàmùa
cạn. Trong đó, cần có quy định về cơ chế giám sát cộng
đồng đối với việc xả lũ của các hồ chứa thủy lợi, thủy
điện trên lưu vực. Đánh giá tác độngmôi trường chiến
lược, đánh giá tác độngmôi trường đối với quy hoạch,
dự án, công trình thủy điện, đồng thời tăng cường công
tác quản lý, kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực hiện
các quy định vềmôi trường tại các dự án, công trình
thủy điện.
ĐẶNGTRUNG
Chínhphủvừa cóbáo cáoQuốchội vềkết quả triểnkhai
thựchiệnNghịquyếtsố62/2013củaQuốchộivềtăngcường
công tácquản lýquyhoạch,đầu tưxâydựng, vậnhànhkhai
tháccông trình thủyđiện.
Theođó, quabanăm rà soátquyhoạch, BộCôngThương
đã loạikhỏiquyhoạch471 thủyđiệnbậc thangvà thủyđiện
nhỏ, dohiệuquả thấpnhưng có tác động tiêu cực lớnđối
với môi trường xã hội. Bộ cũng không xem xét quy hoạch
213 vị trí tiềmnăng thủy điện. Các dự án thuộc danhmục
đầu tưgiai đoạn2015-2020vàđangnghiên cứuđầu tư sau
năm2020cũngđược rà soátđểđiềuchỉnhhợp lýhoặc loại
khỏi quyhoạch.
Theo đánh giá của Chính phủ, việc phân cấp để quản
lý chất lượng công trình thủy điện vẫn tồn tại một sốbất
cập. Cụ thể, các sởCôngThươngchưahoặccó ít cánbộcó
chuyênmônquản lý chất lượng công trình xây dựngnên
việc quản lý chất lượng công trình còn tồn tạimột số vấn
đề, chưađúngquyđịnh. Ngoài ra, các sởCôngThương và
các chủđầu tư chưanắm chínhxácnăng lực, kinhnghiệm
của chuyêngia, đơn vị tư vấn và chưa có chuyênmônđể
lựa chọnđược chuyêngia, đơn vị tư vấn cónăng lực, kinh
nghiệmhoặcđưarayêucầuđầyđủvềnộidungcầnthẩmtra.
Chínhphủ cũngđánhgiá sự cố lũ cuốn trôi cửa van số2
củahầmdẫndòng thi côngcông trình thủyđiệnSôngBung
2 (QuảngNam) là sự cố công trìnhnghiêm trọng, gây thiệt
hại vềngười, tài sảnvàảnhhưởng lớnđến tiếnđộphátđiện
củacông trình.Có thểnóiđây làbàihọckinhnghiệmđắtgiá
trong công tácquản lý chất lượngxâydựng công trình của
chủđầu tưvàcáccơquanquản lý.
TRÀPHƯƠNG
Thủyđiệnnàocũngnóicắtgiảmlũnhưngtrênthựctếlạiđẩynguyhiểmchodân.
chẳngbiết ai sẽ là người đại
diện cho người dân yêu cầu
thủyđiệnxảnước.Mùamưa
cũngvậy,nếu thấykhuvựchạ
lưuđanggặpnguyhiểmdo lũ
đang lên, cũng chẳngbiết ai
là người có tráchnhiệmyêu
cầunhàmáy thủyđiệnkhông
được xả lũ.
Phải thayđổi cơ chế
giám sát
.
Vậy theoôngcầnphải có
giải pháp gì để ngăn chặn
tình trạng“thủyđiệnnóimột
đằng, làmmột nẻo”?
+Theotôiphảithayđổicách
thực hiệnĐTM. Không nên
giaochochủđầu tư lậpĐTM
nhưhiệnnayvì họchỉ nhắm
đến lợi ích của đơnvịmình.
Đểkháchquan,nêngiaocho
mộtđơnvịđộc lập thựchiện.
Tiền thựchiệnĐTMnên trích
từ số tiền đầu tư dự án theo
tỉ lệ%.Mặtkhác,ĐTMphải
được công khai, minh bạch,
làm sao để người dân cũng
có thể đọc được. Hiện nay,
dù theoquyđịnhĐTMphải
cungcấpchođếnđơnvịquản
lýnhànướccấphuyệnnhưng
thực tếnhiều lãnhđạohuyện
nói với tôi làhọkhôngđược
cung cấp tài liệu này.
.
NhưngĐTM cũng chỉ là
“côngcụkhoahọc”đểđánh
giá những tác động của dự
án,nókhôngngănchặnđược
tình trạng thủy điện xả lũ
làm gia tăng nguy hiểm vào
mùamưa?
+Ngoài thayđổicách thực
hiệnĐTM, cầnphải thayđổi
cơchếquản lý,giámsát.Theo
tôi, khôngnên thựchiệnồạt
các dự án thủy điện vừa và
nhỏ ởmiền Trung vì đây là
khuvực thườngxuyênbịbão
lũ, rất nguyhiểm.Mặt khác,
các nhà máy thủy điện này
cung cấp điện không nhiều
nhưngsự tànphámôi trường
là rất lớn.
Ngoài ra, cũngkhôngnên
làm thủy điện theo kiểu “tư
nhânhóa”ồ ạt nhưhiệnnay
vì năng lực của nhiều đơn
vị tư nhân rất yếu, không
đủ trình độ để quản lý, vận
hành thủyđiện, nhất làcông
tác tíchnước, xả lũ.Hồ thủy
điệnphảiđượcxâydựng làhồ
đachứcnăng, có thểđiều tiết
nước.Đơnvịquản lýphảiđủ
năng lực. Công tác giám sát
phải được xâydựngngay từ
đầu, phải cónhữngkịchbản,
phương ánứngphó rõ ràng,
kể cả cho những tình huống
xấunhất.
.
Xin cámơn ông.
n
Nếukhôngthayđổicơchếquản lý,giámsátthìtìnhtrạngthủyđiệnxả lũgâyhạichongườidânsẽcòn
xảyra. Ảnh:ĐẮCLAM
Cácnhàmáythủyđiện
vừavànhỏởmiềnTrung
cungcấpđiệnkhông
nhiềunhưngtànphá
môitrườngrất lớn.
Xử lýnghiêmbộ, ngànhđểxảy rasai phạmvậnhành thủyđiện
Loại bỏhơn680 thủyđiện
