14
Hồ sơ - Phóng sự -
Thứ Tư14-11-2018
Tính hai mặt của tù tại gia
Các chuyên gia tư pháp và công luận các nước đều tán thành hình
thức giam tại nhà với các phạm nhân ít nghiêm trọng. Nó được áp dụng
khi phạm nhân không va chạm với các thành phần tội phạm nguy hiểm
khác, ngược lại họ được duy trì mối quan hệ gia đình và công việc. Đây
được xem như một cách giúp họ dần tái hòa nhập cộng đồng.
Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến chỉ trích rằng hình thức giam tại nhà
cùng thiết bị giám sát điện tử là quá khoan dung. Và dù có thiết bị giám
sát đi nữa, phạm nhân vẫn có thể tiếp tục phạm tội trước khi nhà chức
trách có thể can thiệp. Lý do, từ lúc nhận tín hiệu của thiết bị giám sát
đến lúc tiếp cận, khống chế phạm nhân luôn cần một khoảng thời gian
nhất định.
Đầu năm 1988, ở Anh và xứWales từng xảy ra làn sóng phản đối giam
tại nhà cùng thiết bị giám sát điện tử. Theo ý kiến này, chuyện giam tại
nhà có thiết bị giám sát chỉ nên áp dụng cho các trường hợp bị án treo
hay phải lao động công ích; không nên áp dụng với các trường hợp bị
tù giam. Năm 1990, ý kiến phản đối bắt đầu xuất hiện tại Mỹ rằng giam
tại nhà cùng thiết bị giám sát không giúp người dân cảm thấy an toàn
trước phạm nhân.
THIÊNÂN
T
rong tư pháp, các cụm từ “quản
thúc tại gia”, “giam tại nhà”,
“giám sát điện tử” được hiểu
là biện pháp giam giữ phạm nhân
tại nhà thay vì trong nhà tù.
Tù tại gia để giảm tải
nhà tù
Hình thức giam tại nhà bắt đầu
từ thế kỷ 17, khi nhà thiên văn - vật
lý - hóa học - toán học người Ý
Galileo Galilei bị giam tại nhà sau
phiên tòa năm 1633. Tuy nhiên, mãi
đến cuối thế kỷ 20 biện pháp này
mới được áp dụng rộng rãi ở Mỹ và
các nước phương Tây khác. Mỹ là
nơi diễn ra phiên tòa đầu tiên phán
quyết phạm nhân bị giam tại nhà
cùng thiết bị giám sát (năm 1983).
TạiMỹ, giam tại nhà được áp dụng
trong bất cứ giai đoạn nào của quá
trình tư pháp, cả trước và sau xét
xử. Giam tại nhà trước khi xét xử
thường áp dụng với những người
đủ điều kiện bảo lãnh nhưng không
có tiền đóng khoản bảo lãnh. Mục
đích nhằm giảm tải nhà tù nhưng
quan trọng hơn là để những nghi
can chưa bị kết tội không phải bị
giam chung với các tội phạm nguy
hiểm khác.
Với giam tại nhà sau xét xử, mục
đích chính nhắm tới là giảm tải nhà
tù, dành chỗ cho các tù nhân tội nặng
hơn. Hơn nữa, với các phạm nhân
phạm tội nhẹ, giam tại nhà cũng
giúp tăng khả năng cải tạo họ hơn.
Giam tại nhà có thể được áp
dụng toàn bộ hoặc một phần mức
án. Chẳng hạn ở nhiều địa phương
của Mỹ, quá trình giam giữ có thể
chia ra nhiều giai đoạn: Biệt giam
trong nhà tù, được tham gia chương
trình lao động bên ngoài và được
thụ án tại nhà đến hết thời hạn tù.
Ba hình thức tù tại gia
Gọi là giam tại nhà nhưng cũng có
nhiều mức độ khác nhau, áp dụng
tùy vào từng trường hợp cụ thể.
Nhẹ nhất là
tuân thủ giới nghiêm
,
nghĩa là phạm nhân phải có mặt ở
nhà vào những khung giờ đặc biệt,
thường là vào buổi tối.
Thứhai là
quản thúc tại gia
, thường
được áp dụng với phạm nhân sau
khi tuyên án hoặc với cả nghi can
trước khi tòa có phán quyết và tuyên
án. Về lý thuyết, quản thúc tại gia
có thể áp dụng với các trường hợp
phạm tội hình sự nhưng thường thì
loại hình giam giữ này chủ yếu áp
dụng với các phạm nhân tội nhẹ
hoặc thành phần chống đối chính trị.
Với hình thức này, phạm nhân
phải ở nhà phần lớn thời gian, không
được tiếp cận bất cứ phương tiện
liên lạc nào hoặc nếu có thì cuộc đối
thoại sẽ bị giám sát. Các điều khoản
liên quan quản thúc tại gia có thể
khác nhau ở các nước nhưng hầu
hết hình thức này cho phép phạm
nhân tiếp tục được làm việc nhưng
điểm đến duy nhất sau khi làm việc
là nhà. Các phạm nhân có thể được
phép rời nhà vì một số mục đích đặc
biệt như đến trình diện nhà tù, bệnh
viện, đi lễ nhà thờ… Nhiều nước
cho phép phạm nhân rời nhà theo
Cảnh sát đeo thiết bị giámsát cho phạmnhân.
Ảnh: KRWG
Một phạmnhân thụ án tại nhà cùng thiết bị
giámsátmang dưới chân. Ảnh: NEMONEWS
Tù tại gia: Các nước
đã làm từ lâu
lịch thường lệ hằng ngày như mua
thực phẩm, giặt ủi.
Cuối cùng là mức độ
giam cầm
tại nhà
, đây được xem là hình thức
khắt khe nhất. Không giống hoàn
toàn với quản thúc tại gia, giam tại
nhà yêu cầu phạm nhân phải có mặt
ở nhà toàn thời gian, trừ những đợt
tham gia chương trình cải tạo, ra tòa
hay điều trị y tế.
Cả ba hình thức đều có thể được
áp dụng trong bất kỳ giai đoạn nào
của quá trình tư pháp, có thể trước và
sau khi xét xử. Phạm nhân thực hiện
hai hình thức sau thường phải đeo
thiết bị điện tử dưới chân để kịp thời
giám sát nếu người này ra khỏi nhà.
Từ khi xuất hiện, hình thức giam
giữ này tăng rất nhanh ở Mỹ, Anh,
Úc… Nó cho phép phạm nhân dù
bị giam tại nhà vẫn có thể làm việc,
duy trì (hạn chế) các quan hệ, trách
nhiệmgia đình. Phạmnhân vẫn tham
gia các chương trình cải tạo theo quy
định, ngăn khả năng tái phạm tội.
“Vòng kim cô”của
phạm nhân tù tại gia
Ở nhiều nước, phạm nhân bị quản
thúc tại gia hay giam tại nhà thường
phải đeo một thiết bị giám sát điện
tử ở chân. Chiếc vòng chân này sẽ
thông báo vị trí
phạm nhân cho
bộ phận quản
lý và cảnh sát.
Nói cách khác,
nếu phạm nhân
đi xa khỏi nhà
hay có vi phạm,
cảnh sát sẽ biết.
Thiết bị giám
sát điện tử được
sử dụng đầu tiên
vào thập niên 1980 trong chăn nuôi
để theo dõi giết mổ. Đến năm 1983,
thiết bị bắt đầu được sử dụng ở Mỹ
và Anh để giám sát phạm nhân.
Tại Mỹ, các phạm nhân phạm
tội xâm hại tình dục trẻ em có thể
được áp dụng hình thức giam tại
nhà nhưng phải mang thiết bị điện
tử này. Các thiết bị này sẽ rung lên
nếu phạm nhân tiếp cận trong bán
kính 100 m với trường học, công
viên, khu vui chơi trẻ em.
Tại Anh, thiết bị giám sát điện tử
có vai trò rất quan trọng, nó được
áp dụng cho cả nghi can trong thời
gian được bảo lãnh chờ xét xử hoặc
đã có mức án. Tại New Zealand,
thời điểm năm 2015 có hơn 3 triệu
phạm nhân đeo thiết bị giám sát và
được giam tại nhà.
NamPhi mới thử nghiệm áp dụng
thiết bị giám sát từ năm 2012 trên
150 phạm nhân, mục đích nhằm
giảm tải nhà tù và giảm chi phí giam
giữ. Nam Phi là nước có số lượng
tù nhân cao nhất so với bất kỳ nước
nào khác ở châu Phi.
Không phải đối tượng nào
cũng được
Ở hầu hết các nước như Mỹ, Ý,
Úc, Anh, New Zealand… quyết
định có giam tại gia hay không và
ở mức độ nào tùy vào thẩm phán
và tùy vào từng trường hợp cụ thể.
Yếu tố đầu tiên được xem xét đến
là mức độ phạm tội, các yếu tố khác
được tính đến là chỗ ở, công việc,
tình trạng sức khỏe.
Tại Ý, hình thức giam tại nhà
được sử dụng rất rộng rãi, thường
được áp dụng với đối tượng có vấn
đề về sức khỏe mà nếu ở trong tù
sẽ không ổn, trừ khi đối tượng này
đặc biệt nguy hiểm. Tuy nhiên,
hình thức này không áp dụng với
phạm nhân đã bị phát hiện từng
trốn khỏi nhà tù trong vòng năm
năm trước.
Tại New Zealand, thẩm phán
thường cho phép nạn nhân được
giam tại nhà khi người này thụ án
ngắn ngày - từ hai
năm trở xuống.
Phạm nhân phải
ở nhà mình toàn
thời gian và chỉ
được rời đi khi có
phép của giám thị
nhà tù.
Tại Mỹ, phạm
nhân phạm tội
có tính chất bạo
lực, tội phạm ma
túy không được xem xét giam tại
nhà. Tại Úc, phạm nhân phạm các
tội như phóng hỏa, tấn công tình
dục, cố ý hay vô ý giết người, hoặc
từng có lịch sử nhiều lần vào tù ra
khám thì không được xét giam tại
nhà. Để được cho giam tại nhà,
phạm nhân phải đồng ý một số điều
khoản thiết lập trước. Chẳng hạn,
trong thời gian giam tại nhà không
được uống rượu, dùng thuốc cấm;
cung cấp liên lạc của chủ lao động
nơi mình làm việc với người giám
sát; không được có bất cứ vi phạm
pháp luật nào… Tại Úc, hình thức
giam tại nhà có thể bị thay đổi khi
phạm nhân có bất kỳ vi phạm nào
các điều khoản đã được phổ biến
trước khi áp dụng, đặc biệt khi có
bất kỳ vi phạm pháp luật nào.•
Cảnh sátMỹ kiểmtramột thiết bị giámsát điện tử sử dụng cho phạmnhân giamtại nhà. Ảnh: TECHWORM
ỞMỹ, người phạm tội
có tính chất bạo lực, tội
phạmma túy thì không
cho giam tại nhà. Ở Úc,
người phạm các tội về
tình dục, giết người hoặc
tái phạm… cũng không
được giam tại nhà.
Ởnhiều nước, giam tại nhà, hay còn gọi là tù tại gia, được
áp dụng với nhiềumức độ khác nhau nhưng chỉ dành cho
các phạmnhân phạm tội ít nghiêm trọng.
