16
Quốc tế -
ThứBảy1-8-2020
Biển Đông: Thời cơ vàng để
đối phó Trung Quốc
ĐỖTHIỆN
B
iển Đông trong những
ngày qua tiếp tục nóng
lên khi Mỹ, TrungQuốc
(TQ) liên tục có những hành
động đối đầu. Hai cường quốc
đều điều hải quân đến, tập
trận, đồng thời liên tục chỉ
trích nhau gây rối ở Biển
Đông.
Trong khi đó, các nước
ASEAN lần lượt phản đối
cách hành xử bắt nạt, đe dọa
của TQ ở khu vực thông qua
đường ngoại giao, mặt khác đệ
trình công hàm lên tổng thư ký
Liên Hợp Quốc (LHQ) phản
đối yêu sách của Bắc Kinh.
Biển Đông nóng
và nhộn nhịp
Có thể thấy chưa thời điểm
nào vấn đề Biển Đông thu
hút đông đảo sự tham gia của
các bên như thời điểm hiện
tại. Ngoài Mỹ, TQ, ASEAN
thì nay có Nhật Bản, Úc, Ấn
Độ và một số nước châu Âu
tham gia.
Trên thực địa, những quốc
gia này hoặc cùngMỹ tập trận
ởBiểnĐông hoặc gần khu vực
BiểnĐông. Gần nhất (từ ngày
19 đến 21-7), nhóm tàu sân
bay USS Ronald Reagan của
Mỹ cùngmột số tàu chiến của
Nhật Bản và Úc đã tiến hành
diễn tập chung tại vùng biển
Philippines, gần Biển Đông.
Theo truyền thông quốc tế,
động thái này nhằm thể hiện
cam kết của ba quốc gia này
trong việc thực hiện Chiến
lược Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương tự do và cởi mở.
Phía Mỹ cũng tăng cường
bán và viện trợ vũ khí; hỗ trợ
tăng cường năng lực cảnh
sát biển và hải quân một số
quốc gia ASEAN. Qua đó,
Washington mong muốn gia
tăng kết nối và niềm tin với
khu vực; củng cố cam kết Ấn
ĐộDương - Thái BìnhDương
hòa bình, ổn định và tự do
trước sức ép rất rõ ràng từTQ.
Trênmặt trận pháp lý, “cuộc
chiến công hàm” đang diễn
ra sôi động. Gần nhất, hôm
29-7, phái đoàn thường trực
của Malaysia tại LHQ gửi
công hàm để phản đối nội
dung công hàmCML/14/2019
của TQ, qua đó khẳng định
yêu sách “đường lưỡi bò” của
Bắc Kinh vi phạm luật pháp
quốc tế, cụ thể là Công ước
LHQvềLuậtBiển (UNCLOS)
năm 1982.
Trước đó, các nướcASEAN
khác, bao gồm Philippines,
Việt Nam, Indonesia cũng
liên tục gửi các công hàm lên
LHQ phản đối các yêu sách
phi pháp của TQ, yêu cầu Bắc
Kinh tuân thủ UNCLOS và
các cam kết trong việc giải
quyết vấn đề Biển Đông bằng
biện pháp hòa bình, thượng
tôn pháp luật. Thậm chí, quốc
gia bị đánh giá là hiếm khi
phát biểu như Brunei cũng đã
lên tiếng ủng hộ UNCLOS và
các quy tắc, nguyên tắc của
luật pháp quốc tế.
Một diễn biến khác cũng rất
quan trọng chính là Mỹ gần
đây đã tỏ ra quyết liệt hơn với
TQ khi: (i) Gửi công thư lên
LHQ phản đối các yêu sách
của TQ; (ii) Tuyên bố bác bỏ
hầu hết các yêu sách của TQ
ở Biển Đông; (iii) Ủng hộ các
phán quyết của Tòa Trọng tài
2016 vụ Philippines kiện TQ.
Những động thái này thu hút
sự ủng hộ của cộng đồng quốc
tế. Hôm 23-7, Úc gửi công
hàm lên LHQ phản đối các
yêu sách của TQ, ủng hộ tòa
2016, bày tỏ (dù không trực
tiếp) sự đồng thuận với lập
trường trong công hàm của
các nước ASEAN.
Trung Quốc bị bủa vây
nhiều mặt trận
Biển Đông không phải là
“chuyện riêng” củaMỹ vàTQ,
vậynêncácnướcASEANphải
hết sức chủ động. Phải khẳng
định Mỹ can dự Biển Đông,
dù trực tiếp giúp các nước
ASEAN hay tự tăng cường
hiện diện thì Washington
luôn kỳ vọng đảm bảo lợi
ích của họ tại đây. Vậy nên,
phối hợp nhịp nhàng với Mỹ
để cảASEAN lẫn Mỹ đều có
lợi chính là mục tiêu chung
ở Biển Đông.
Xét về mặt ngoại giao,
ASEAN đang được Mỹ và
các nước đồng minh, đối tác
lớn của Mỹ như Nhật Bản,
Úc, Ấn Độ, khối EU ủng hộ.
Tất cả đều có điểm chung là
bác bỏ yêu sách của TQ, ủng
hộ phán quyết của tòa và dựa
vào UNCLOS để giải quyết
tranh chấp. Sau Mỹ, Úc, rất
có khả năng nhiều quốc gia
khác, điển hình là Nhật Bản,
EU cũng có công hàm phản
đối yêu sách TQ.
Xét về mặt an ninh, không
chỉ Mỹ mà các nước lân cận
như Nhật Bản, Ấn Độ hay xa
hơn là EU cũng ngày càng
cảm nhận rủi ro từ sự trỗi dậy
của TQ. Đó không chỉ là sự
“lấn sân” của TQ ra các chuỗi
Tổn thương lớn
nhất của TQ chính
là uy tín của nước
này đang tỉ lệ
nghịch với sự hoài
nghi của các quốc
gia khác, nhất là các
nước tầm trung và
nước lớn.
đảo (từ Đài Loan, Nhật Bản,
Indonesia đến các vùng biển
của Ấn Độ), mà còn là tham
vọng “Made in China 2025”
với những tập đoàn chủ chốt
gây tranh cãi như Huawei.
Những toan tính này của
TQ đang gặp trở ngại bởi
cuộc chiến thương mại và
đối đầu Biển Đông với Mỹ.
Kéo theo đó là sự tham gia
của nhiều quốc gia đồngminh
Mỹ vào xu hướng “bài Trung”
ở LHQ, tẩy chay công nghệ
5G của TQ.
Đã có ý kiến cho rằng cuộc
đối đầu Mỹ - TQ là không
thể tránh khỏi, bất kể Tổng
thống Mỹ Donald Trump có
tiếp tục thắng cử hay không.
ViệcMỹ liên tục tấn công TQ
thời gian gần đây, dù phục
vụ cho chiến dịch tranh cử
của ông Trump hay mục tiêu
quyết hạ bệ TQ của phe diều
hâu TQ ở Mỹ thì đều khiến
TQ gặp khó khăn. Mặt khác,
dịch COVID-19 và đường
lối “ngoại giao y tế”, “ngoại
giao chiến lang” của TQ thực
tế đang gây tổn thương cho
Bắc Kinh hơn là tạo đà cho
TQ xây dựng lại trật tự thế
giới hậu COVID-19.
Tổn thương lớn nhất của
TQ chính là uy tín của nước
này đang tỉ lệ nghịch với sự
hoài nghi của các quốc gia
khác, nhất là các nước tầm
trung và nước lớn. Điều đó
khiến cộng đồng quốc tế
dường như đang “xét lại”
sự trỗi dậy của TQ: Chính
sách hướng biển, Một vành
đai - Một con đường hay
chính sách xuất khẩu. Hệ quả
là phản ứng của cộng đồng
quốc tế cho thấy rằng: Hoặc
là các nước chọn Mỹ, hoặc
là chọn khối không liên kết
(nhưng lấy luật pháp quốc tế
làm kim chỉ nam), hoặc im
lặng thay vì công khai đứng
về phía TQ.
ỞBiển Đông, các diễn biến
trên dự báo TQ sẽ sớm gặp
phải những làn sóng phản đối
tập thể. Trong đó, ASEAN sẽ
là trọng tâmđể điều phối quan
hệ giữa một bên là Mỹ với
đồng minh, bên còn lại chỉ là
một mình TQ. Điều đó đồng
nghĩa vai trò ASEAN có thể
gia tăng, vị thế của ASEAN
trong quá trình “mặc cả”,
buộc TQ phải tuân theo luật
chơi chung của quốc tế cũng
cao hơn nhiều.
TQ vốn rất giỏi trong việc
chớp thời cơ nước khác gặp
khó khăn để dùng vũ lực
chiếm đóng trái phép ở Biển
Đông hoặc có những bước
leo thang tương tự ở Biển
Đông.ASEAN cũng cần cách
tiếp cận “thiên thời, địa lợi”
nhưng khác TQ, ASEAN có
thêm yếu tố “nhân hòa”. Cụ
thể, “nhân hòa” ở đây chính
là việc cộng đồng quốc tế
đang nhất trí cao về cách tiếp
cận giải quyết Biển Đông:
Dựa vào luật pháp và công
lý quốc tế. Đó là chìa khóa
then chốt để ASEAN thúc
đẩy các hoạt động tập thể
nhằm đối phó một TQ hung
hăng và vô lý. •
Đối đầu Mỹ - TQ có thể khiến Việt Nam
trở thành bên gặp nhiều rủi ro. Không đơn
thuần là vấn đề an ninh mà còn các vấn đề
giao thương kinh tế, ngoại giao tại khu vực
với các nước và với TQ. Nếu nhìn vào khó
khăn, Mỹ - TQ phân cực có thể đẩy Việt Nam
vào thế phải “chọn bên nào” - một bài toán
không dễ giải quyết. Ngoài ra, nếu Mỹ - TQ
xung đột, khu vực mất ổn định thì niềm tin
vào môi trường đầu tư có thể suy giảm, ảnh
hưởng hoạt động kinh tế.
Tuy nhiên, nếu nhìn ở mặt lợi thế thì việc
Mỹ và các nước tham gia vào Biển Đông ở
chừng mực cho phép - dưới mức kích động
xung đột - thì Việt Nam (và ASEAN) sẽ có lợi
thế về dư luận và đầu tư. Muốn thế, phải
tiếp tục duy trì đường lối ngoại giao “bốn
không”(nói như Đại sứ Nguyễn Hồng Thao)
tức là: Không tham gia liên minh quân sự;
không liên kết với nước này chống nước
kia; không để nước khác đặt căn cứ quân sự
hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống
nước khác; không sử dụng vũ lực hoặc đe
dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.
Bên cạnh nguyên tắc bất di bất dịch “chủ
quyền là tối thượng” thì thượng tôn pháp
luật, ưu tiên hợp tác và giải quyết bằng
biện pháp hòa bình cần tiếp tục được tuyên
truyền, đẩy mạnh, thu hút cộng đồng quốc
tế tham gia.
Việc Trung Quốc đang đối diện với nhiều khó khăn vàmưu đồ bành trướng của Bắc Kinh bị vạch trần
tạo thời cơ vàng cho các nước ở BiểnĐông.
Tiêu điểm
Trung Quốc tiếp tục
leo thang
Một số máy bay ném bom
Trung Quốc, trong đó có hai
máy bay ném bom H-6G và
H-6J của quân đội nước này,
đã tiến hành tập trận trên Biển
Đông.Trước đókhông lâu, phía
Mỹ cũng tiến hành tập trận
tại vùng biển nhộn nhịp này.
Những động thái quân sự của
Mỹ vàTrungQuốcdiễn ra trong
bối cảnh Bắc Kinh vẫn tiếp tục
điều các tàu thăm dò tiếp cận
gầncác vùngđặcquyềnkinh tế
của một số nước ở Biển Đông,
tạo sức ép lên các hoạt động
kinh tế khu vực.
TrungQuốc đã cử cácmáy bay némbom, trong đó cóH-6K
(ảnh nhỏ)
tập trận ở BiểnĐông sau khi nhómtàuMỹ tập trận
tại đây vào đầu tháng 7
(ảnh lớn)
. Ảnh: REUTERS
Bối cảnh thế giới ảnh hưởng Việt Nam
