6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứNăm10-8-2023
chứng (VPCC) liên đới bồi thường
là trái Luật Công chứng năm 2015
(Điều 38 quy định tổ chức hành nghề
công chứng phải bồi thường thiệt hại
do lỗi của CCV gây ra).
HĐXX phúc thẩm bác kháng
nghị với lý do “quá trình xét xử,
tòa sơ thẩm đã yêu cầu làm rõ
hành vi của CCV và trách nhiệm
của VPCC nhưng kết quả điều tra
cho thấy không đủ căn cứ truy cứu
trách nhiệm hình sự hai CCV. Tòa
sơ thẩm đã kiến nghị Sở Tư pháp
TP.HCM có biện pháp xử lý trách
nhiệm VPCC”.
Tại giai đoạn phúc thẩm, HĐXX
cũng kiến nghị Cơ quan CSĐT
Công an TP.HCM điều tra làm rõ
vai trò của CCV, nếu có dấu hiệu
tội phạm thì xử lý.
Vụ án này chỉ là một trong những
vụ điển hình về việc không “cột”
được trách nhiệm của CCV.
Có lỗi mới phải
bồi thường thiệt hại
Việc xem xét trách nhiệm bồi
thường của CCV đã được quy định
tại Điều 38 Luật Công chứng. Nghĩa
vụ bồi thường thiệt hại khi CCV vi
phạm dẫn đến bồi thường hợp đồng
công chứng cũng được quy định tại
Điều 600 BLDS (tổ chức hành nghề
công chứng bồi thường cho khách,
sau đó yêu cầu CCV bồi hoàn).
Tuy nhiên, thực tế cho thấy không
dễ ràng buộc trách nhiệm của CCV
và tổ chức hành nghề công chứng
trong các vụ án mà người yêu cầu
công chứng bị lừa.
Tháng 4-2023, tại Hội nghị trực
tuyến tập huấn chuyên đề “Giải đáp
nhữngvướngmắcvềnghiệpvụxét xử
và hướng dẫn áp dụng pháp luật của
Hội đồngThẩmphán”, PhóChánh án
TANDTối caoNguyễnTrí Tuệ đã có
giải đáp về trách nhiệm liên đới bồi
thường của tổ chức hành nghề công
chứng trong vụ án lừa đảo. Theo đó,
nguyên tắc là ai chiếmđoạt thì người
đó phải bồi thường; nếu không chứng
minh CCV đồng phạm, sử dụng số
tiền bị cáo chiếm đoạt thì không thể
buộc tổ chức hành nghề công chứng
liên đới bồi thường.
Về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại trong vụ án hình sự, ThSNguyễn
Đức Hiếu, Trường ĐHQuốc tế (ĐH
Quốc giaTP.HCM), phân tích: Trách
nhiệm này chỉ phát sinh khi có hành
vi và gây thiệt hại theo BLDS hoặc
có hành vi phạm tội và gây thiệt hại
theo BLHS.
Cụ thể, theokhoản1Điều48BLHS
và Điều 584 BLDS thì trách nhiệm
bồi thường chỉ phát sinh khi và chỉ
khi có hành vi phạm tội gây ra. Người
nào có hành vi xâmphạm tínhmạng,
sức khỏe, danh dự, tài sản, quyền, lợi
ích hợp pháp khác của người khác thì
có trách nhiệmbồi thường thiệt hại…
Loại trừ trách nhiệm
nếu tuân thủ đầy đủ
quy trình công chứng
Theo CCV Lê Ngọc Tình, Phòng
Công chứng số 2 TP.HCM, Luật
Công chứng nghiêm cấm người yêu
cầu công chứng cung cấp thông tin,
tài liệu sai sự thật. Người cung cấp
thông tin, tài liệu sai sự thật…có thể
bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc
bị truy cứu trách nhiệm hình sự và
nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Căn cứ Nghị quyết 02/2022 của
Hội đồng Thẩm phán TAND Tối
cao, trách nhiệm bồi thường thiệt
hại đối với trường hợp quy định tại
khoản 1 Điều 584 BLDS khi có đầy
đủ các yếu tố: có hành vi xâm phạm
tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác
của người khác…; có thiệt hại xảy
ra là thiệt hại về vật chất, thiệt hại
về tinh thần; có mối quan hệ nhân
quả giữa thiệt hại xảy ra và hành
vi vi phạm.
Do đó, khi có thiệt hại xảy ra phải
chứng minh được CCV có hành vi
vi phạm pháp luật và đây là nguyên
nhân trực tiếp dẫn đến thiệt hại thì
mới yêu cầu tổ chức hành nghề công
chứng liên đới bồi thường theo Điều
38 Luật Công chứng. Nếu CCV cố
ý tham gia vào việc giả mạo để lừa
đảo thì còn phạm tội với vai trò đồng
phạm giúp sức.
SONGMAI
T
ại TP.HCM, số lượng giao dịch
dân sự phải thông qua thủ tục
công chứng rất lớn. Thời gian
qua, việc giả mạo chủ thể và giả mạo
giấy tờ trong hoạt động công chứng
diễn ra với tính chất, thủ đoạn ngày
càng tinh vi. Tuy nhiên, khi xét xử
các vụ án liên quan, tòa không thể
buộc nghĩa vụ bồi thường đối với
công chứng viên (CCV) và tổ chức
hành nghề công chứng. Vì sao?
Có thiệt hại nhưng không
có căn cứ yêu cầu công
chứng bồi thường
Tháng 7-2023, TANDCấp cao tại
TP.HCM xử phúc thẩm, bác kháng
nghị của VKS, bác kháng cáo của
bị hại; tuyên y án sơ thẩm, phạt bị
cáo Trịnh Trường Giang 18 năm tù,
Trần Thanh Hải bảy năm tù về tội
lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Giang đã giả chữ ký của một chủ
đất (trong hợp đồng ủy quyền cho
Giang) để bán thửa đất tại quận Gò
Vấp, gây thiệt hại hơn 18,5 tỉ đồng.
Các hợp đồng ủy quyền được CCV
NCK soạn thảo và có chữ ký chứng
thực của CCV NDT.
Theo kháng nghị củaVKSNDCấp
cao tại TP.HCM, hai CCV thừa nhận
làm sai quy trình và do tin tưởng bị
cáo. Hành vi của hai CCVđã vi phạm
quy định Luật Công chứng và có dấu
hiệu phạm tội thiếu trách nhiệm gây
hậu quả nghiêm trọng. Bản án sơ
thẩm không tuyên Văn phòng công
Công chứng viên tại một tổ chức hành nghề công chứng đang tác nghiệp. (Ảnhminh họa không liên quan đến nội dung
của bài) Ảnh: HOÀNGGIANG
Vìsaocôngchứng
viên thoát trách
nhiệm trong các
vụ án lừa đảo?
Để ràng buộc được trách nhiệmbồi
thường, cần chứngminh được công
chứng viên có hành vi vi phạmpháp luật
và vi phạmnày là nguyên nhân trực tiếp
dẫn đến thiệt hại.
Luật sư Trần Thị Thanh Thảo
(Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích
thêm: Trách nhiệm bồi thường thiệt
hại của tổ chức công chứng cần phải
được loại trừ nếu CCV tuân thủ đầy
đủ quy trình công chứng. Lúc này,
lỗi hoàn toàn thuộc về người yêu
cầu công chứng.
Trường hợp cơ quan điều tra chứng
minh được CCV biết giấy tờ giả mà
vẫn công chứng thì CCVcó thể bị xử
phạt hành chính theo Điều 14 Nghị
định 110/2013 (được sửa đổi, bổ
sung bởi Nghị định 67/2015) hoặc
bị truy cứu trách nhiệm hình sự về
tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả
nghiêm trọng theo Điều 360 BLHS.
Cần đưa đơn vị bảo hiểm
nghề nghiệp tham gia
tố tụng
TheoCCVNinhThị Hiền (Trưởng
VPCC Ninh Thị Hiền), hai nguyên
tắc chính được thừa nhận rộng rãi
ở các quốc gia trên thế giới là hiệu
lực ràng buộc của hợp đồng và tuân
thủ các thỏa thuận. Nghĩa là các bên
khi đã giao kết hợp đồng thì phải
thực hiện những gì đã hứa trên tinh
thần thiện chí, trung thực; giúp các
bên tin tưởng lẫn nhau để thực hiện
việc xác lập hợp đồng.
Cần phân biệt hành vi CCV tham
gia làm giả giấy tờ với việc CCV sử
dụng giấy tờ bị làmgiả do người yêu
cầu công chứng cung cấp. Pháp luật
buộc các bên công khai sự kiện xác
lập hợp đồng, giao dịch trước tổ chức
hànhnghềcôngchứngnhằmmụcđích
cho các bên chịu trách nhiệm những
gì cung cấp. Bên nào cố tình đưa ra
lời hứa sai sự thật, lừa dối cho bên
kia tin tưởngmà xác lập thì phải chịu
trách nhiệm trước pháp luật.
Theo CCV Hoàng Mạnh Thắng,
Trưởng phòng Công chứng số 2
TP.HCM, không thể buộc tổ chức
hành nghề công chứng bồi thường
hoặc liên đới bồi thường khi CCV
thực hiện công chứng theo quy định
pháp luật và không thể biết được thủ
đoạn gian dối của đối tượng vi phạm
pháp luật. Cạnh đó, CCV đều mua
bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
bắt buộc. Do đó, khi xét xử các vụ
án liên quan trách nhiệm bồi thường
trong hoạt động công chứng, tòa án
phải yêu cầu công ty bảo hiểm tham
gia tố tụng. Hiện nay chưa có vụ án
nào mà tòa tuyên công ty bảo hiểm
phải bồi thường.
•
“Trách nhiệm bồi
thường thiệt hại của tổ
chức công chứng được
loại trừ nếu công chứng
viên tuân thủ đầy đủ quy
trình công chứng.”
Luật sư
Trần Thị Thanh Thảo
(Đoàn Luật sư TP.HCM)
Tiêu điểm
Nhận diện hành vi
giả mạo trong công chứng
Theo báo cáo UBNDTP.HCMgửi Ủy
ban Pháp luật Quốc hội vào tháng 7
vừa qua, TP.HCM có số lượng CCV, tổ
chức hành nghề công chứng nhiều
nhất cả nước (7 phòng công chứng
và 110 VPCC).
TheoUBNDTP.HCM, hiệnnay tệnạn
giảmạo giấy tờ, giảmạo người để yêu
cầu công chứng và tham gia giao kết
hợp đồng, giao dịch tại các tổ chức
hành nghề công chứng đang ngày
càngnhiềuvà tinhvi hơn, dẫnđếnmột
số CCV e ngại, sợ trách nhiệm. Trong
khi đó, chất lượngCCV chưađồngđều
về kỹ năng hành nghề, nhận diện các
hành vi giả mạo, lừa đảo trong hoạt
động công chứng.
Tháng 10-2019,TANDTP.HCMxử sơ thẩmđã phạt hai
bị cáo Lê Thị Mỹ Dung 13 năm tù, Lê Văn Trợ bảy năm
tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Dung thuê người
đóng giả chủ đất và Trợ đóng giả chồng chủ đất, cầm
giấy tờđất thật đã đánh tráođược đếnVPCCPhúNhuận
làm hợp đồng ủy quyền bán đất.
Về phần dân sự, tòa tuyên buộc hai bị cáo liên đới
bồi thường 4,9 tỉ đồng cho bị hại; nếu bị cáo không
có khả năng bồi thường thì VPCC Phú Nhuận phải bồi
thường thay.
Tháng 5-2020, xét xử phúc thẩm, tòa không buộc
VPCC bồi thường thay. Theo HĐXX phúc thẩm, trong hồ
sơ vụ án không có tài liệu, chứng cứ nào thể hiện CCV
khi thực hiện công chứng ủy quyền đã biết việc các bị
cáo, đối tượng liên quan thực hiện hành vi gian dối để
chiếmđoạt tiền củabị hại hoặc đã có sựbànbạc, cốý tạo
điều kiện cho các bị cáo, đối tượng liên quan thực hiện
hành vi lừa đảo chiếmđoạt tài sản. Cơquanđiều tra,VKS
không buộc CCV có hành vi vi phạm pháp luật hình sự.
VPCC không có nghĩa vụ liên đới trong việc bồi
thường số tiền này vì VPCC không phải là người bảo
lãnh. Tòa án cấp sơ thẩm buộc trong trường hợp các
bị cáo không có khả năng bồi thường số tiền này thì
VPCC có nghĩa vụ bồi thường thay cho các bị cáo toàn
bộ hoặc phần nghĩa vụ còn lại ngay sau khi có chứng
từ xác thực về khả năng thanh toán của hai bị cáo là
không đúng pháp luật.
VPCC không phải người bảo lãnh cho bị cáo nên không phải bồi thường thay
PhiêntòaxétxửbịcáoLêThịMỹDung.Ảnh:HYX
