16
Quốc tế -
ThứNăm10-8-2023
Đảo chính Niger: Ngoại giao
hay bạo lực?
Sau gần hai tuần, tình hìnhNiger sau đảo chínhNiger cũng như các diễn biến khu vực và quốc tế
quanh sự kiện này ngày càng nóng.
ĐĂNGKHOA
B
ất chấp áp lực phải
khôi phục quyền lực
cho chính phủ dân sự
do Tổng thống Mohamed
Bazoum dẫn đầu, lực lượng
đảo chínhNiger vẫn đi theo lộ
trình tiến tới thành lập chính
quyền quân sự. Khu vực và
quốc tế đang cân nhắc biện
pháp giải quyết khủng hoảng.
Khu vực, quốc tế
nỗ lực tiếp cận
phe đảo chính
Lãnh đạo chính quyền quân
sựNiger sauđảochính là tướng
AbdourahamaneTiani.Tối 7-8,
các lãnh đạo đảo chính đã chỉ
địnhôngAliMahamanLamine
Zeine làm thủ tướng mới của
Niger, theo đài
France24
. Ông
Zeine là bộ trưởng Bộ Tài
chính (từ năm2002) dưới thời
Tổng thốngMamadouTandja
cho đến khi ông Tandja bị lật
đổ trong một cuộc đảo chính
năm 2010. Trung tá Habibou
Assoumane được chỉ định là
chỉ huy mới của lực lượng
bảo vệ tổng thống của Niger.
Ngày 8-8, chính quyền quân
sựNiger từ chối tiếp phái đoàn
ngoại giao quốc tế gồmcác đại
diện Liênminh châu Phi, Liên
hợp quốc (LHQ), ECOWAS,
theo hãng tin
Reuters
. Phái
đoàn này là nỗ lực ngoại giao
mới nhất củacộngđồngquốc tế
nhằmgiải quyết khủnghoảngở
Niger. Lý do chính quyền quân
sự Niger đưa ra là “không thể
đảm bảo an toàn cho các nhà
ngoại giao trước sự giận dữ
của người dân Niger”.
Ngày trước đó, các lãnh đạo
quân đội Niger có buổi tiếp
Quyền Thứ trưởng Bộ Ngoại
giao Mỹ Victoria Nuland.
France24
dẫn lời bà Nuland
chobiết bàđề nghị gặp lànhằm
gây sức ép đảo ngược cuộc
đảo chính, tuy nhiên cuộc gặp
“cực kỳ thẳng thắn và đôi khi
khá khó khăn” khôngmang lại
tiến triển nào. Bà Nuland cho
biết các lãnh đạo đảo chính
đã từ chối cho bà gặp vị tổng
thống bị lật đổ. Tướng Tiani
không tham gia cuộc gặp này.
Hạn chót tối hậu thưmà các
nước thuộc Cộng đồng kinh
tế Tây Phi (ECOWAS) đưa ra
để khôi phục quyền lực cho
chính phủ dân sự, nếu không
khối này sẽ can thiệp quân sự
(hết ngày 6-8) đã qua nhưng
không được đáp ứng.
Ưu tiên ngoại giao
Dù hạn chót đã qua song
ECOWAS vẫn chưa có hành
độngquânsự.DựkiếnECOWAS
sẽ họp vào ngày 10-8 tại
Nigeria bàn phản ứng tiếp
theo.ECOWASngày8-8 tuyên
bố sẽ “tiếp tục triển khai mọi
biện pháp để khôi phục trật tự
hiến pháp ở Niger”. Nigeria
- nước đang là chủ tịch luân
phiên của ECOWAS - tuyên
bố rằng khối vẫn không loại
trừ phương án can thiệp quân
sự, theo đài
Al Jazeera
.
Tuy thế đánh giá tình hình
chung thì giới quan sát cho
rằng khả năng vụ đảo chính
Niger sẽ được dàn xếp qua
đường ngoại giao. Bản thân
ECOWAS dù không loại trừ
phương án can thiệp quân sự
song nhấn mạnh đây là biện
pháp cuối cùng.
Trao đổi
Al Jazeera
, ông
AjuriNgelale, người phát ngôn
Vănphòng tổng thốngNigeria,
cho biết Tổng thống Nigeria
BolaTinubu chủ trương ngoại
giao là “con đường tốt nhất”
để giải quyết khủng hoảng
Niger. Cụ thể, “ông Tinubu
và các lãnh đạo Tây Phi ủng
hộ một giải pháp đạt được
thông qua con đường ngoại
giao, biện pháp hòa bình hơn
bất kỳ giải pháp nào khác”.
Từ Lagos (Nigeria) ngày
8-8, nhà báoChinweOssondu
của
France24
cho rằng tại
Nigeria đang có sự phản đối
Các bộ trưởngQuốc phòng khối ECOWAS họp tại Abuja (Nigeria) ngày 2-8 thảo luận về khả năng
can thiệp vàoNiger. Ảnh: AFP
Cuộc đảo chính do Chỉ huy lực lượng Vệ binh của
Niger - tướng Abdourahamane Tiani lãnh đạo hôm 26-7
lật đổ Tổng thống dân cử Mohamed Bazoum là một
diễn biến chú ý của thế giới những ngày qua. Trong khi
Burkina Faso và Mali - hai nước láng giềng của Niger và
từng xảy ra đảo chính quân sự - cảnh báo các nước không
xen vào thì ông Bazoum đang tích cực kêu gọi quốc tế can
thiệp dàn xếp.
Hai câu hỏi được đặt ra là nguyên nhân nào dẫn đến đảo
chính và sự việc này sẽ có tác động thế nào đến tình hình
khu vực và thế giới. Theo Hội đồng Quan hệ đối ngoại (tổ
chức nghiên cứu độc lập về chính sách đối ngoại của Mỹ
và các quan hệ quốc tế), có nhiều nguyên nhân dẫn đến
đảo chính ở Niger.
Chính trị Niger vốn bất ổn với năm cuộc đảo chính kể
từ khi giành độc lập vào năm 1960. Vấn đề sắc tộc và tính
hợp pháp của ông Bazoum cũng là lý do khi ông thuộc
dân tộc thiểu số Ả Rập của Niger, vốn được coi là nguồn
gốc ngoại quốc, theo tờ
The Conversation
. Xã hội Niger
âm ỉ nhiều khủng hoảng, như đói nghèo, hạn hán và mất
an ninh do cuộc chiến chống các nhóm nổi dậy tại khu
vực Sahel kể từ năm 2011.
Sự kiện ở Niger là cuộc đảo chính thứ bảy ở Tây và
Trung Phi kể từ năm 2020. Với Niger, bên cạnh bất ổn
chính trị trong nước, tình trạng mất an ninh do đảo chính
cũng có thể làm suy yếu nỗ lực ngăn chặn nạn nhập cư
bất hợp pháp và nạn buôn người, vì Niger nằm trên tuyến
đường di cư chính đi về phía Bắc đến Địa Trung Hải.
Với châu Phi, giới quan sát lo ngại xu hướng đảo chính
có thể làm trầm trọng tình trạng bất ổn trong khu vực, làm
suy yếu cuộc chiến chống khủng bố. Cuộc chiến chống
khủng bố trong khu vực được đánh giá đang suy yếu khi
nhiều nước phương Tây dần đứng ngoài cuộc. Sau khi Pháp
rút lực lượng, bạo lực gia tăng tại Burkina Faso và Mali.
Cuộc đảo chính cũng tác động tới quan hệ Niger và
phương Tây. Mỹ đe dọa ngừng viện trợ Niger, trong khi
Niger hạn chế sự hiện diện của quân đội Mỹ và chấm dứt
nhiều thỏa thuận quốc phòng với Pháp.
Trong khi đó với Nga, theo giới quan sát, bất ổn ở Niger
có thể thúc đẩy đà mở rộng ảnh hưởng của Moscow tại
khu vực. Nga đã được định vị là một đối tác “chống thực
dân” đối với các quốc gia trong khu vực và tập đoàn lính
đánh thuê Wagner cũng triển khai ở nhiều nước châu Phi
như Mali, Cộng hòa Trung Phi.
VĨNH KHANG
LýdoNiger xảy rađảo chínhvà tác động
Lo ngại nhân đạo ở Niger
Các nỗ lực nhân đạo của LHQ tại Niger, một trong
những quốc gia nghèo nhất thế giới, đang bị cản trở khi
việc đóng cửa biên giới và không phận đã cắt đứt nguồn
cung cấp thuốcmenvà thựcphẩm,
France24
dẫn lời Giám
đốc nhân đạo của LHQ tại Niger Louise Aubin ngày 8-8.
Trước đảo chính số người cần được hỗ trợ khẩn cấp
của LHQ ở Niger là 4 triệu. Bất kỳ sự cắt giảm nhân đạo
nào cũng có thể gây ra những tác động tàn phá ở Niger,
quốc gia có tỉ lệ tử vong ở trẻ em cao nhất thế giới.
Ngày 8-8, Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo nước này tạm
dừng tài trợ cho giáo dục và đào tạo quân sự quốc tế,
các hoạt động gìn giữ hòa bình và các chương trình tài
trợ quân sự nước ngoài hỗ trợ khả năng chống khủng
bố của Niger. Nigeria trừng phạt tài chính các tổ chức và
cá nhân liên quan đến cuộc đảo chính.
Línhđánh thuêWagner đang
“cố lợi dụng” sự bất ổn ở Niger
sauđảochính,theoNgoạitrưởng
MỹAntonyBlinken.Giớiquansát
nhậnđịnhchuyếnđicủaQuyền
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ
Victoria Nuland đến Niger gặp
các lãnh đạo quân đội nước
này là một nỗ lực nhằm ngăn
Wagner mở rộng ảnh hưởng.
Tiêu điểm
Các quốc gia Tây
Phi và các cường
quốc toàn cầu hy
vọng vẫn còn cơ hội
hòa giải với các lãnh
đạo cuộc đảo chính
ở Niger -
France24.
khả năng ECOWAS can thiệp
quân sự vào Niger.
Cường quốc kinh tế lớn nhất
khối Tây Phi hiện đang phải
đối mặt với các vấn đề nội bộ
cấp bách như lạm phát cao và
cuộcchiếnchốngkhủngbốHồi
giáo. Theo nhà báo Ossondu,
“[những người chỉ trích nói]
tổng thống nên tìm kiếm các
biện pháp ngoại giao để giảm
thiểu vấn đề đang diễn ra ở
Niger và không can thiệp quân
sự, Nigeria không thể đảm
đương điều đó ngay bây giờ”.
TừTPCotonou (Bénin, một
nướcTâyPhi, giápNigerởphía
Bắc,thànhviênECOWAS),nhà
báoCatherineNorris-Trent của
France24
cho biết các nước
ECOWAS “đang xem xét các
cuộc bàn bạc để cố gắng tìm
ramột cách khác để giải quyết
vấn đề này, vàmột gợi ý làmột
phái đoàn ECOWAS khác có
thể được gửi đếnNiger”. Theo
nhà báo này “có vẻ đã đến lúc
dành cho ngoại giao, thay vì
can thiệp quân sự ngay”.
TổngThư ký LHQAntonio
Guterres cho biết ông ủng hộ
mạnh mẽ các nỗ lực hòa giải
của ECOWAS. Phần Mỹ, tối
7-8, Ngoại trưởng Antony
Blinken lên tiếng rằng ngoại
giao là lựa chọn tốt nhất để
cộng đồng quốc tế đối phó
cuộc khủng hoảng đảo chính
ở Niger. Khẳng định “ngoại
giao chắc chắn là cách tốt
nhất để giải quyết tình huống
này”, ông Blinken cho biết
“đó là cách tiếp cận hiện tại
của ECOWAS và của chúng
tôi”. Bà Nuland cho biết bà
đã đưa ra “một số lựa chọn”
với các lãnh đạo đảo chính để
thoát khỏi cuộc khủng hoảng
và khôi phục mối quan hệ với
Mỹ, nhưng không nói chi tiết.
Một nguồn tin ngoại giao
Pháp nói với hãng tin
AFP
hôm8-8 rằng Pháp “hoàn toàn
ủng hộ các nỗ lực của khu vực
nhằm khôi phục nền dân chủ
ở Niger” và ủng hộ các quyết
định của ECOWAS “về cách
khôi phục trật tự hiến pháp ở
Niger, bất kể quyết định đó
có thể là gì”.•
Quyền Thứ trưởng BộNgoại giaoMỹ VictoriaNuland phát biểu
sau cuộc gặp các lãnh đạo đảo chínhNiger tại thủ đôNiamey.
Chuyến đi của bàNuland được cho làmột nỗ lực củaMỹ nhằm
ngănWagnermở rộng ảnh hưởng ởNiger. Ảnh: AP
