7
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Năm 28-9-2023
Tiêu điểm
Phát huy tối đa hiệu quả
của việc áp dụng án lệ
Việc mở rộng đối tượng được xem
xét bổ nhiệm thẩm phán TAND Tối
cao như dự thảo là thực hiện theo
đúng các chính sáchphát triển và chủ
trương xâydựng, đổimới pháp luật và
có nghiên cứu, tiếp thu kinh nghiệm
của các quốc gia có hệ thống pháp
luật phát triển như Mỹ, Anh, Nhật...
Với chứcnăng, nhiệmvụquan trọng
của TAND Tối cao, cơ cấu thẩm phán
TANDTối cao đòi hỏi phải có sự tham
gia của những người có kinh nghiệm
thực tế và có các kiến thức chuyên
sâu về pháp luật để có thể xem xét
các vấn đề từ phương diện học thuật
cho đến thực tế.
TừngàyHiếnpháp2013 cóhiệu lực,
thực tiễn xét xử tại các cấp tòa án đã
có xu hướng tập trung phát huy việc
sử dụng án lệ. Do đó, việc có sự tham
gia của những LS, giảng viên đại học
và nhà khoa học có trình độ cao về
pháp luật sẽ giúp cho việc sử dụng
án lệ trong thời gian sắp tới phát huy
hiệu quả tối đa và giúp phát triển hệ
thống tư pháp.
LS
NGUYỄNVĂN HẬU
,
Phó Chủ nhiệm Đoàn LS TP.HCM
HỮU ĐĂNG
ghi
Theo dự thảo, có hai nhóm đối
tượng được bổ nhiệm thẩm phán
TAND Tối cao. Nhóm 1 là người
có đủ tiêu chuẩn thẩm phán, có
độ tuổi từ đủ 45 tuổi trở lên, đã là
thẩm phán bậc 6 từ đủ ba năm trở
lên... Tức điều kiện tiên quyết để
bổ nhiệm thẩm phán TANDTối cao
(với nhóm 1) là trước hết đã được
bổ nhiệm ngạch thẩm phán.
Tuy nhiên, với nhóm 2 là những
người công tác ngoài tòa án (giảng
viên, LS, nhà khoa học…như đã nêu
trên) thì không có ngạch thẩm phán.
Từ đây, vấn đề đặt ra là việc bổ
nhiệm ngạch thẩm phán TANDTối
cao mà không trải qua ngạch thẩm
phán có tạo ra những trở ngại trong
việc thực hiện kỹ năng xét xử hay
không? Có lẽ câu trả lời là có, bởi
giảng viên đại học chú trọng đến các
vấn đề học thuật. Trong khi đó, thẩm
phán nói chung và thẩmphánTAND
Tối cao nói riêng lại chú trọng đến
kỹ năng thực hành luật pháp trong
thực tiễn. Điều này cũng không có
gì là khó hiểu bởi “trăm hay không
bằng tay quen”... Khi không có sự
tiếp xúc thường xuyên với các tình
tiết phức tạp của vụ án, xa lạ với thủ
tục tố tụng... thì các giảng viên đại
học khó có thể giải quyết thuần thục
các vụ án, ngay cả khi được thừa
nhận là có năng lực xét xử.
Cần lưu ý là “năng lực xét xử” với
“kỹ năng xét xử” là hai vấn đề hoàn
toàn khác nhau. Năng lực xét xử là
khả năng nhìn nhận, đánh giá toàn
diện các vấn đề trong một vụ án.
Trong khi đó, kỹ năng xét xử lại thiên
về yếu tố kỹ thuật. Thực tế cũng có
không ít giảng viên đại học có trình
độ cao nên được đánh giá là có năng
lực xét xử. Tuy nhiên, do chưa từng
cầm cân nảy mực, thực hành xét xử
thực tế nên vấn đề có kỹ năng xét
xử hay không lại là điều khác biệt.
Do đó, nội dung này cần được
nghiên cứu kỹ lưỡng nhằm tạo ra
các quy phạm hướng dẫn cụ thể để
khi giảng viên đại học được tuyển
chọn, bổ nhiệm làm thẩm phán
TANDTối cao thì có thể bắt tay vào
thực hiện ngay nhiệm vụ mà không
cần phải trải qua thời kỳ học việc.
Cần xây dựng tiêu chí
công khai, minh bạch
Theo pháp luật hiện hành, tất cả
thẩm phán (kể cả thẩm phán TAND
Tối cao) đều là công chức. Trong
tương lai, khi sửa đổi Luật Tổ chức
TAND thì cho dù thay đổi cách phân
chia ngạch bậc, thẩm phán các cấp
vẫn sẽ là công chức.
Do đó, đối với giảng viên đại học,
nhà khoa học, LS không phải là công
chức thì việc bổ nhiệm ngạch thẩm
phán TAND Tối cao sẽ được thực
hiện như thế nào cũng cần có câu
trả lời thấu đáo. Tuy Luật Tổ chức
TAND2014quyđịnhchophépnhững
chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành
về pháp luật có thể được tuyển chọn,
bổ nhiệm làm thẩm phán TANDTối
cao nhưng thực tế từ năm 2015 đến
nay, không có trường hợp nào được
bổ nhiệm. Có lẽ thực trạng này đến
từ những quy định về thủ tục trong
việc bổ nhiệm ngạch công chức.
Ngoài ra, đối với những người
công tác ngoài tòa án, điều kiện đủ
để được bổ nhiệm thẩmphánTAND
Tối cao là phải có các tiêu chuẩn
như “có trình độ cao về pháp luật”,
“giữ chức vụ quan trọng”, “có uy
tín cao trong xã hội”. Nhìn chung,
đây là các tiêu chí định tính, điều
này sẽ dẫn đến cách hiểu và áp dụng
pháp luật không thống nhất.
“Có trình độ cao về pháp luật”,
“giữ chức vụ quan trọng” là như thế
nào cần được giải thích rõ ràng từ
phía cơ quan chủ trì soạn thảo. Nhất
thiết phải xây dựng bộ tiêu chí định
lượng để tạo sự thuận lợi trong áp
dụng pháp luật bởi so với tiêu chí
định tính, các tiêu chí định lượng
mang tính công khai, minh bạch hơn.
TS CAOVŨMINH
*
T
AND Tối cao đang lấy ý kiến
góp ý đối với dự thảo 4 Luật
Tổ chức TAND (sửa đổi). Một
trong những điểm mới của dự thảo
là việc phân chia lại ngạch, bậc thẩm
phán và quy định rõ ràng về việc
bổ nhiệm người công tác ngoài tòa
án làm thẩm phán TAND Tối cao.
Một quy định tiến bộ
Hiện nay, Luật Tổ chức TAND
2014 quy định thẩm phán được
chia ra làm bốn ngạch là thẩm phán
TANDTối cao, thẩm phán cao cấp,
thẩm phán trung cấp và thẩm phán
sơ cấp. Trong khi đó, theo dự thảo
mới thì thẩm phán chia ra hai ngạch
là thẩmphánTANDTối cao và thẩm
phán. Trong đó, ngạch thẩm phán
TAND Tối cao có ba bậc và ngạch
thẩm phán có chín bậc.
Một điểmmới khá thú vị là dự thảo
luật quy định cho phép luật sư (LS),
giảng viên đại học có trình độ cao
về pháp luật, giữ chức vụ quan trọng
trong các cơquan, tổ chức chính trị, tổ
chức chính trị - xã hội, tổ chức chính
trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã
hội - nghề nghiệp và có uy tín cao
trong xã hội được tuyển chọn, bổ
nhiệmlàmthẩmphánTANDTối cao.
NếunhưLuậtTổchứcTAND2014
chỉ ghi nhận một cách khái quát khả
năng bổ nhiệm những chuyên gia,
nhà khoa học đầu ngành về pháp
luật làm thẩm phán TAND Tối cao
thì dự thảo đã liệt kê rõ ràng hơn về
nhóm đối tượng này, bao gồm cả
“LS, giảng viên đại học”.
Đối chiếu với quy định tại Luật
LS, “giảng viên đại học công lập
(viên chức) có trình độ cao về pháp
luật không được làm LS” thì mới
thấy hết sự tiến bộ, hợp lý trong
quy định cho phép giảng viên đại
học được tuyển chọn, bổ nhiệm làm
thẩm phán TANDTối cao. Điều này
không chỉ tạo cơ sở gắn kết giữa đào
tạo luật với thực hành pháp luật mà
còn là minh chứng cho những cam
kết rõ ràng của các cơ quan nhà nước
trong việc sử dụng nguồn nhân lực
chất lượng cao trong xã hội.
Nghiên cứu vấn đề
“kỹ năng xét xử”
Thực tế, pháp luật nội dung có
tiến bộ thế nào cũng phải được hậu
thuẫn bởi các quy định về pháp luật
thủ tục. Điều này có nghĩa những
quy phạm mang tính nguyên tắc
cho phép giảng viên đại học, LS,
nhà khoa học được tuyển chọn, bổ
nhiệm làm thẩmphánTANDTối cao
trong dự thảo chỉ có thể trở thành
hiện thực khi có các quy phạm cụ
thể về điều kiện và thủ tục thực hiện.
Các thẩm
phán
làmviệc
trongmột
phiên xử
tại TAND
TP.HCM.
Ảnh:
NGUYỆT
NHI
BỔ NHIỆM LUẬT SƯ, GIẢNG VIÊN LÀM THẨM PHÁN TAND TỐI CAO
Cần có những tiêu chí định lượng
để áp dụng thống nhất
Những điều kiện bổ nhiệmđịnh tính như dự thảo sẽ dẫn đến việc áp dụng pháp luật không thống nhất,
do đó cần các quy địnhmang tính định lượng, thể hiện sự công khai, minh bạch.
Bên cạnh đó, tiêu chuẩn “có uy
tín cao trong xã hội” cũng là vấn
đề khó khăn trong việc xây dựng
quy phạm giải thích. Tuy nhiên,
nếu cố gắng vẫn có thể làm được.
Có như vậy, việc tuyển chọn, bổ
nhiệm những người không công tác
tại các tòa án làm thẩm phán TAND
Tối cao sẽ trở nên chính xác hơn,
thuyết phục hơn.•
* Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM
Cần lưu ý là “năng lực
xét xử” với “kỹ năng xét
xử” là hai vấn đề hoàn
toàn khác nhau.
Vừa qua, LS-TS Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch Liên đoàn
LS Việt Nam, đã ký Công văn 357 về việc góp ý dự thảo
Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) gửi TAND Tối cao.
Về quy định điều kiện bổ nhiệm thẩmphánTANDTối
cao, Liên đoàn LSViệt Namcho biết cơ quan này thống
nhất cao với việc mở rộng nguồn bổ nhiệm chức danh
thẩm phán TAND Tối cao từ những người không công
tác tại tòa án các cấp, trong đó có LS.
Tuy nhiên, LS là chức danh tư pháp nhưng không
phải công chức, viên chức nhà nước nên Liên đoàn LS
đề nghị cần quy định cụ thể về các điều kiện, tiêu chuẩn
bổ nhiệmnhư thế nào là“giữ chức vụ quan trọng”trong
tổ chức xã hội - nghề nghiệp? Thời gian hành nghề?
Tiêu chuẩn về chính trị (có chứng nhận đã qua đào tạo
cao cấp chính trị)? Cơ chế liên thông để bổ nhiệm từ
người không phải là công chức sang chức danh thẩm
phán TAND Tối cao?...
NGUYỄN QUÝ
Luậtsưlàmộttrongnhữngđốitượngđượcmởrộng
trongnguồntuyểnchọnthẩmphánTANDTốicao.
Ảnhminhhọa:CTV
Nhiều điều kiện cần làm rõ
