8
thứ ba
8 - 4 - 2014
Tiêu điểm
P
hap luat
TS PHANANHTUẤN
N
hững bức xúc của dư luận
trong vụ năm công an đánh
chết nghi can ở Phú Yên
đã khiến người ta phải giật mình
vì thực tế việc tiến hành các hoạt
động điều tra đã và đang diễn ra
quá khác so với
quyđịnh.Điều20
Hiến pháp năm
2013 quy định:
“Mọi người có
quyền bất khả
xâmphạmvềthân
thể, được pháp
luật bảo hộ về
sức khỏe, danh
dựvànhânphẩm;
không bị tra tấn, bạo lực, truy bức,
nhục hình hay bất kỳ hình thức đối
xử nào khác xâm phạm thân thể,
sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân
phẩm…”. Điều 6 BLTTHS cũng nói
rõ: “Nghiêm cấm mọi hình thức
truy bức, nhục hình”.
Đang thiếu cơ chế
kiểm sát
Vì sao bức cung, dùng nhục hình
thường diễn ra ở giai đoạn tiền khởi
tố bị can? Theo tôi, nguyên nhân là
thiếu cơ chế kiểm soát đối với cán
bộ điều tra, điều tra viên. Luật trao
cho họ quyền lực nhà nước nhưng lại
không có cơ chế giám sát việc thực
hiện đúng đắn, tất yếu dẫn đến lạm
quyền trong quá trình thực thi công
vụ. Không giải quyết được nó ngay
từ đầu thì đến giai đoạn khởi tố và
điều tra, bức cung, dùng nhục hình
cầncóngaynhữnggiải pháphạnchếnạn
bứccung, dùngnhụchìnhvì xâmphạm
nghiêmtrọngquyềnconngười vàhoạtđộng
đúngđắncủacơquantưpháp…
Làmsao để chốngbức
cung, nhục hình? - Bài 2
Năm
giải pháp
kiềmchế
(Trường ĐH Luật TP.HCM)
l
Tháng 12-2012
, Cục Điều traVKSNDTối cao đã quyết định
khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với trung úy NXC (nguyên cán
bộ Đội Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội Công an
huyện Tuy Phước, Bình Định) về tội dùng nhục hình.
Trước đó, trong quá trình điều tra vụ án được lãnh đạo
giao, trung úy C. đã bị nghi can và gia đình gửi đơn tố cáo về
hành vi đánh đập tra tấn, gây thương tích nặng cho nghi can.
Trong quá trình xử lý đơn tố cáo này, Cục Điều tra VKSND Tối
cao gửi giấy triệu tập yêu cầu trung úy C. ra TP Đà Nẵng làm
việc nhưng trung úy C. không chấp hành…
l
Tháng 8-2012
, UBND xã Kim Nỗ, Đông Anh (Hà Nội) đã
tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế phá dỡ công trình vi
phạm trật tự xây dựng của gia đình ông Nguyễn Mậu Thuận.
Do ông Thuận cản trở nên bị đưa đến trụ sở công an xã làm
việc. Các công an viên Nguyễn Trọng Kiên, Hoàng Ngọc Thức,
Hoàng Ngọc Tuyên, Đoàn Văn Tuyến đã khóa tay ông Thuận
ra phía sau bắt ngồi ghế. Ông Thuận chửi bới lại. Thấy vậy, các
công an viên khóa hai chân, hai tay của ông vào chân ghế. Các
công an xã dùng dùi cui cao su đánh liên tiếp vào đùi, dùng hai
chiếc bút bi kẹp vào các ngón tay của ông Thuận bóp mạnh...
Sau hơn ba giờ có mặt tại trụ sở công an xã, ông Thuận đã
tử vong với rất nhiều vết bầm tím trên cơ thể. Sau đó Công an
huyện Đông Anh đã khởi tố bốn công an viên này về tội cố ý
gây thương tích gây hậu quả chết người...
Không chỉ có những vụ dùng nhục hình bị xử lý hình sự,
thực tiễn còn xảy ra nhiều vụ khác có đơn khiếu nại, tố cáo
điều tra viên về hành vi này.
Chẳng hạn vào
tháng 6-2013
, một trung tá công tác tại
Công an quận Kiến An (Hải Phòng) đã gửi đơn đến các cơ
quan chức năng khiếu nại việc con trai ông là VVQ (nguyên
thượng sĩ Công an huyện Tiên Lãng) bị đánh đập trong quá
trình điều tra về hành vi dâm ô đối với trẻ em. Theo vị trung tá
này, con trai ông đã bị cán bộ điều tra Công an TP Hải Phòng
dùng nhục hình, bức cung, dụ cung, ép viết giấy từ chối luật
sư của gia đình thuê...
SONG NGUYỄN
tổng hợp
Luật phải quy định
tráchnhiệmcụ thể đối
với thủ trưởng, phó thủ
trưởng cơquanđiều
tra nếuđơn vịmìnhđể
xảy ra bức cung, dùng
nhục hình.
Xét xử phải chính xác,
đúng luật
Theo quan điểm cá nhân tôi, trong
vụ năm công an đánh chết nghi can ở
Phú Yên vừa rồi, việc tòa sơ thẩm xử
các bị cáo về một tội danh dùng nhục
hình là khôngphùhợp với lý luận cũng
như thực tế.
Về lý luận, hành vi đó ngoài xâm
phạmhoạt độngđúngđắncủa cơquan
tư pháp còn xâmphạmđến tínhmạng
của nạn nhân. Do vậy các bị cáo phải
bị xử lý về hai tội là dùng nhục hình và
tội giết người (hoặc tội cố ý gây thương
tích dẫn đến chết người).
Trên thực tế, Hội đồng Thẩm phán
TANDTối cao đã có hướng dẫn tại Nghị
quyết số 04 ngày 29-11-1986 với tội
dùng nhục hình. Theo đó, “nếu nạn
nhân bị chết hoặc bị gây thương tích
thì tùy tình tiết của vụ án, cần xử lý
thêm về tội vô ý làm chết người, tội cố
ý gây thương tích hoặc tội giết người”.
sẽ vẫn tiếp diễn. Như vậy, chúng ta
vẫn phải tiếp tục chứng kiến vụ việc
khác tương tự. Điều này ảnh hưởng
xấu đến niềm tin của nhân dân đối
với các cơ quan tư pháp.
Các hành vi trên có một đặc điểm
tội phạm học là rất khó chứng minh
do chỉ có người bị hại và điều tra
viên biết, không có người làm chứng,
không băng ghi âm, ghi hình. Thậm
chí nếu điều tra viên dùng thủ đoạn
tinh vi thì cũng rất khó tìm ra dấu
vết thương tích trên thân thể nạn
nhân. Cho nên nhiều người nói
đúng khi cho rằng nó chỉ bị phát
hiện khi nghi can chết
(như vụ năm công an
tỉnh Phú Yên) hoặc bị
oan (như vụ ông Chấn
ở Bắc Giang)…
Có người nói nếu
không dùng nhục hình
thì một số đối tượng
(trộm cắp tài sản, cướp
tài sản, phạm tội có tổ
chức…) sẽ không khai
báo. Tôi cho rằng nhận định này
trái luật (luật quy định rõ mọi hành
vi bức cung, dùng nhục hình đều
bị cấm) và không hợp lý bởi lẽ có
nhiều biện pháp hợp pháp để đấu
tranh chống tội phạm. Lập luận này
chỉ phản ánh một thực tế đó là sự
yếu kém về nghiệp vụ của một số
điều tra viên mà thôi.
Có một thực tế hiện nay là rất
nhiều bị cáo ra tòa phản cung rằng
mình bị oan do bị ép cung, đánh đập.
Nên nhiều người lập luận phải chăng
hiện nay các tòa án chưa xem xét kỹ
lời khai của các bị cáo tại tòa. Tòa
luôn bắt họ phải chứng minh thì làm
sao họ có chứng cứ khi lúc đó chỉ
có một mình họ với điều tra viên?
Theo tôi, khi xét xử một vụ án
hình sự phải xem lời nhận tội của
bị can, bị cáo tại cơ quan điều tra
chỉ là một trong các chứng cứ của
vụ án và phải đảm bảo quy định tại
khoản 2 Điều 72 BLTTHS: “Lời
nhận tội của bị can, bị cáo chỉ có
thể được coi là chứng cứ, nếu phù
hợp với các chứng cứ khác của vụ
án. Không được dùng lời nhận tội
của bị can, bị cáo là chứng cứ duy
nhất để kết tội”.
Tăng cường vai trò
luật sư, VKS...
Theo tôi, để hạn chế tệ
trạng này cần phải tiến
hành các giải pháp sau:
Thứ nhất,
sửa đổi
BLTTHS theo hướng
bảo đảmhơn nữa quyền
bào chữa của người bị
tạm giữ, bị can, bị cáo.
Người bào chữa phải
được tham gia ngay
khi có sự đề nghị hoặc đồng ý của
người bị tạm giữ, bị can, bị cáo và
họ chỉ cần đăng ký với cơ quan tố
tụng. Nên bỏ quy định phải có giấy
chứng nhận bào chữa tại Điều 56
BLTTHS như hiện nay. Bởi vì về
bản chất, quyền được nhờ người bào
chữa là quyền của người bị tạm giữ,
bị can, bị cáo và chỉ bị hạn chế bởi
luật chứ không phải bởi việc cấp
giấy vốn mang nặng thủ tục hành
chính. Có kênh giám sát của luật
sư đối với điều tra viên ngay từ đầu
chắc chắn sẽ làm hạn chế bức cung,
dùng nhục hình.
Thứ hai,
tăng cường hơn vai trò
của VKS trong kiểm sát việc tuân
theo pháp luật ở giai đoạn khởi tố
đảm bảo phải hợp pháp, đúng luật.
VKS nên chủ động kiểm sát việc
tiếp nhận và giải quyết các đơn thư,
thông tin tố giác và tin báo về tội
phạm của các cơ quan điều tra. Đây
là kênh giám sát thứ hai giúp hạn
chế bức cung, nhục hình.
Thứ ba,
luật phải quy định trách
nhiệm cụ thể đối với thủ trưởng,
phó thủ trưởng cơ quan điều tra nếu
đơn vị mình để xảy ra bức cung,
dùng nhục hình. Thực tế các vụ
dùng nhục hình đã xét xử chúng ta
thường thấy có sự dung túng của
các sếp này. Từ việc chỉ đạo phân
công trinh sát, điều tra viên cho
đến chỉ đạo lấy cung, biện pháp lấy
cung thường được đưa ra tùy tiện,
không tuân thủ đúng luật. Khi xảy
ra hậu quả thì lãnh đạo lại né trách
nhiệm hoặc tìm cách để được xem
xét xử lý hành chính, chuyển công
tác, chối bỏ trách nhiệm hình sự.
Thứ tư,
tòa phải xử đúng tội danh
và mức án để nghiêm trị những hành
vi này. Cần phải có văn bản hướng
dẫn cụ thể hơn về tội dùng nhục hình
và tội bức cung.
Thứ năm,
cần tăng cường kiểm
tra, hướng dẫn nghiệp vụ điều tra
của cơ quan điều tra cấp trên đối với
cơ quan điều tra cấp dưới. Các vụ án
dùng nhục hình vừa qua cho thấy việc
không thực hiện đúng quy định pháp
luật và hạn chế về nghiệp vụ của điều
tra viên khiến họ có xu hướng dùng
nhục hình thay vì các biện pháp nghiệp
vụ hợp pháp khác. Việc kiểm tra gắt
gao về nghiệp vụ, hướng dẫn cụ thể
có trách nhiệm của cơ quan điều tra
cấp trên sẽ khiến cấp dưới nể phục
và làm theo.
▲
TS Tuấn.
Ảnh: T.TÙNG
Gia đình anh Ngô Thanh Kiều, nạn nhân bị năm công an đánh chết tại TAND TP Tuy Hòa. Ảnh: Tấn Lộc
