14
THỨTƯ
24-6-2015
Dựbáothờitiếtkhó
chínhxáchoàntoàn
Thực rahiệnnaykhoahọcvẫnchưađủkhảnăngđưa
ra nhữngdựbáo thời tiết hoàn toàn chính xác. Trong
bài viết trên tờ
TheWashingtonPost
(Hoa Kỳ), hai nhà
bình luậnvàcũng lànhàkhí tượnghọc JasonSamenow
vàAngelaFritznhậnđịnh:“Dựđoánđịađiểmvàcường
độgiôngbão khó cònhơnđoánbongbóng trongnồi
nước sôi khi nào sẽ nổ (!)”. Tínhđếnnăm 2013, những
kênhdựbáo thời tiếtđại chúnguy tínnhất củaMỹnhư
trangAccuWeather,CơquanThời tiếtQuốcgia (NWS)và
WeatherChannel chỉ có thểđưa radựbáo thời tiếtngày
tiếp theochínhxáckhoảng82%.
Theo
TheWashingtonPost
,ngànhkhí tượnghọcđãcó
những thànhcông lớnđểdựbáo thời tiết trongkhoảng
thời gian24 và 48 tiếngđồnghồ. Còn khi đã vượt qua
giới hạn támngày, các dựbáohoàn toàn rơi vào “hỗn
loạn”. Chỉ cầnmột biếnđộng rất nhỏ cũng có thể thay
đổi hoàn toànmôhình thời tiết củamột tuầnvànhững
tháng sắpđến.
TRUNGNHÂN -NGỌCNHƯ
“N
ắngmưa làchuyệncủa trời”.Thếnhưngnhững
yếu tố thời tiết này lại gây tácđộng trực tiếp
hoặc gián tiếp đến hiệu quả của nhiều hoạt
độngkinh tế-xã hội của người dân. Khi nhữngngười làm
dự báo thời tiết - những người đoán “ý trời” - nói sai thì
luật pháp phải biết xử lý như thế nào?
Dựbáo sai “ý trời”, lãnh 10năm tù
Vào năm 2012, NamPhi đã ban hành luật mới quy định
những ai ban hành những dự báo thời tiết không chính xác
có thể đối diện với án tù. Cơ quan Thời tiết Nam Phi cho
hay bất kỳ nhân viên nàomuốn ban hànhmột dự báo quan
trọngphải được sự chophép của cơquan.Đạo luật này còn
áp dụng cho cả những thành viên dự báo thời tiết trên đài
phát thanhnhư dựbáo lũquét, hạnhán, bệnhdịch.
Giới quanchứcchohayđạo luật này sẽbảovệđượccộng
đồng khỏi những dự báo sai lầm, bởi sai lầm trong dự báo
thời tiết có thể “gây hoangmang trong công chúng và dẫn
tới nhiều cuộc sơ tánhoặcgây lãngphí tài nguyênnhư tiền
bạc,nhân lựcvàcôngnghệ”.Phạm lỗidựbáo thời tiết sai lần
đầu có thể bị phạt tù năm năm hoặc bị phạt tiền là 614.000
USD (hơn13,3 tỉ đồng).Cònđối với nhữngngười cónhiều
vi phạm liên tiếp sẽcó thểđốimặt với án tù10nămhoặcbị
phạt 1,2 triệuUSD (hơn 26 tỉ đồng).
Bộ luậtHoaKỳ (tậphợp “phápđiểnhóa”nhữngđạo luật
liên bang) cũng ghi nhận mức phạt tiền hoặc ngồi tù đối
với hànhvi cungcấp thông tindựbáo thời tiết sai lệch.Tuy
nhiên, luật phápHoa Kỳ có phần “nhân từ” hơnNam Phi
khi chỉ địnhmức tiền phạt không vượt quá 500USD hoặc
bị bắt giam không quá 90 ngày. Bên cạnh đó, tòa án cũng
chỉ ra phán quyết khi được thuyết phục rằng bị cáo đã đưa
thông tindựbáo sai lệchmột cách“cóchủđích”, tức làbiết
saimà vẫn côngbố thông tin.
Theo trangmạngPravda.ru (Nga), ngaycảnhữngchuyên
gia dự báo thời tiết Nhật Bản, những người thường xuyên
được thử thách trước các báo động sóng thần, với những
trang thiết bị dự báo tối tân và nguồn quỹ đầu tư cho giám
sát khí hậukhổng lồvẫnkhó tránhkhỏimắcphải những sai
lầm.Cũngdođó, chínhquyềnNhậtđã thiết lậpmộthệ thống
mức phạt đối với những dự báo thời tiết sai lệch.
Cấmngười “nghiệpdư”dựbáo thời tiết
TrungQuốc cũngđang thắt chặt quản lý các thông tindự
báo thời tiết.Kể từ tháng5-2015, chínhquyềnBắcKinhđã
cấm hành vi tự tiện công bố báo cáo thời tiết “nghiệp dư”
tại nước này. TheoCơ quanQuản lýKhí tượng họcTrung
Quốc (CMA), chỉ những báo cáo thời tiết chính thức của
nhà nướcmới được quyền công bố và lan truyền rộng rãi.
Theo tờ
Thời BáoHoànCầu
(TrungQuốc), những trường
hợpvi phạm sẽphải chịumứcphạt lênđến50.000nhândân
tệ (hơn174 triệu đồng).
Theo tờ
International Business Times
(Úc), TrungQuốc
đưa rađạo luật nàynhằmngăn chặnnhữnghiệuứnghoảng
loạn gây hại cho xã hội và nền kinh tế nước này. Cơ quan
CMAchobiếthiệnđang tựhình thànhnhiều“kênh tưnhân”
chia sẻ thông tin thời tiết tạiTrungQuốc thôngqua tinnhắn
và các trangmạng xã hội. Tờ
Thời Báo Hoàn Cầu
đã ghi
nhậnđượcmột tinđồn sai lệchvềbão cấp17đánhvào tỉnh
PhúcKiếnhồiđầu tháng4-2015.Tinđồnđãgâyhoảng loạng
chongười dânkhuvực, buộc nhiều chuyếnbaybị trì hoãn.
Ởchiềungược lại, nhữngngườinghiêncứukhí tượngđộc
lậpđã lên tiếngphảnđối đạo luật này.Họ cho rằng các báo
cáo khí tượng nguồn nhà nước thường không chính xác và
cần có thông tin đối chiếu. Trước đó, bảng đánh giáChỉ số
Chất lượngKhông khí (AQI) chính thức của Bắc Kinh đã
bị phát hiệnbáocáo thấphơn rất nhiều sovới bảngđánhgiá
củaĐại sứ quánMỹ tại đây. Chính phủTrungQuốc trong
thời giangầnđây cũng lên tiếngkêugọi cácứngdụngđiện
thoạiphổbiến tạinướcnàyngưngdùngbáocáo thời tiết của
Đại sứ quánMỹ và chuyển sang dùng của chính phủ. Tuy
nhiên, giới hoạt độngmôi trường tạiTrungQuốcvẫncòn sợ
các báo cáo củaBắcKinh có thể làm nhẹ các ô nhiễmmôi
trườngmà nước nàyđanggặpphải.
Dựbáo thời tiết sai: Phải xemđộngcơ
Trong bài viết
“Trách nhiệm pháp lý đối với dự báo thời
tiết”
,RobertaKlein, nguyênGiámđốcđiềuhànhcủaTrung
tâmNghiên cứu Chính sáchKhoa học và Công nghệ, ĐH
Colorado (Hoa Kỳ), có đưa ramột vụ kiện điển hình như
sau:Vào tháng11-1980,một tàuđánhbắt tômhùm từbang
Massachusetts đã đưa trên dự báo thời tiết “biển đẹp” của
CơquanThời tiếtQuốcgiaHoaKỳ (NWS) vàdong thuyền
rakhơi.Thếnhưngchỉ saumột ngày trênbiển,một cơnbão
kinh hoàng đã bất ngờ ập đến vùng biển và nhấn chìm con
thuyền, làmba ngưdân thiệtmạng.
Nhữngngười vợ củabanạnnhân trênđãquyết địnhđâm
đơn kiện chính quyền liên bang (mà cụ thể ở đây làNWS)
đã đưa ra báo cáo thời tiết sai lệch. Họ lập luận rằng chính
vìNWS cómột phaodữ liệu thời tiết biểnkhônghoạt động
chínhxácnênđãđưa radựbáo sai lệch.Thuyền trưởngcủa
chiếc tàu gặp nạn cũng không nhận được cảnh báo rằng
vùng biển cómối nguy hiểm domột phao dữ liệu thời tiết
khônghoạt động.
Trước lập luận rằng sựkémhiệuquả tronghoạt độngcủa
NWSđãgâynên tổn thất vềnhânmạngchodân thường, tòa
ánđã bất ngờ tuyênbố chínhquyền liênbangHoaKỳphải
bồi thường cho gia đình các nạn nhân khoản tiền lên đến
1,25 triệuUSD (hơn 27,1 tỉ đồng). Thế nhưng câu chuyện
khôngdừng lại ở đó.
Sau khi chính quyền liên bang gửi đơn kháng cáo, tòa
phúc thẩm đã cho rằng các cơ quan chính phủ nhưNWS
có “quyềnmiễn trừ” và đưa ra những quyết định cân nhắc
về chính trị, xã hội và kinh tế, xemxét liệu có cầnphải sửa
chữa các phao biển này hay không. Trong thông báo của
NWS, cơ quan này đã lên kế hoạch bảo trì chiếc phao nằm
vào tháng1năm sau khi đã cókinhphí.
Kèm theo đó, tòa cũng nhận xét rằng việc đưa ra các dự
báo thời tiết bao gồm nhiều nhân tố nên dự báo thời tiết
không thể hoàn toàn đúng. Cũng không có chuyên gia nào
chứngminh được rằng liệu như phao dữ liệu thời tiết biển
được chỉnh sửa thì báo cáo thời tiết có khác đi hay không.
Cũng vì thế nên không thể kết luận rằng việcNWS không
cho sửa chiếc phao biển đấy là yếu kém. Tòa phúc thẩm
quyết định lật ngượcphánquyết vàgiađìnhngưdânkhông
được nhậnbồi thường.
Cả nghiên cứu củaRobertaKleinvà các nghiên cứu sau
đó về trường hợp này đều nhận định đây là một vụ kiện
còn nhiều tranh cãi. Bà RobertaKlein kết luận không thể
chỉ dựa vào yếu tố dự báo sai lệch đối với thời tiết thực tế
để kết tội một cá nhân hay đơn vị thực hiện dự báo thời
tiết. Thay vào đó, cần có bằng chứng liệu dự báo sai lệch
đócó thể tránhđượckhôngnếunhư sửdụngcácbiệnpháp
nghiên cứu khí tượng hiện có, tức liệu hành vi sai trái “có
chủ đích” hay không.
s
Dựbáothờitiết
sai:Xửthếnào?
Luậtphápởmộtsốnướcquyđịnhdựbáothờitiếtsailệch
phảichịuchếtài.
Phong su-Chuyen de
LTS:
Theodựkiến, hômnay (24-
6)Quốchội sẽ thảo luận tạihội
trườngdự luậtKhí tượng thủyvăn.
Trướcđó, tại cácbuổi thảo luận tổ
nhiềuđạibiểucho rằngcầnphải
cóchế tàiđối với việcdựbáo thời
tiếtkhôngchínhxác. Liênquan
tới vấnđềnày, chúng tôi xingiới
thiệuquyđịnhcủamột sốnướcđể
bạnđọc thamchiếu.
CơnbãoKatrinanăm2005
đã tànphámiềnĐông
NamHoaKỳ.Cácnhà
khoahọcđãkhông thểdự
báochínhxáchướngdi
chuyểncủacơnbão.Ảnh
minhhọa: trincoll.edu
