14
THỨSÁU
13-5-2016
Phóng sự - Chuyên đề
Đạo luật còn“nợ”nạnnhânViệtNam
Saunhiềunămtổchứchoạtđộng,cácCCBMỹthamchiến
ởViệtNamcuốicùngđãđượchưởngnhữngmứcbồi thường
hạnchếchonhữngcănbệnhmắcphảikhiphơinhiễmCĐDC.
Nhưng trong khi đó, vẫn cònhơnba triệunạnnhânngười
Việt Nam khôngnhậnđượcbất kỳ sựbồi thườnghay viện
trợnhânđạonào từchínhphủMỹ.
ChínhphủMỹphải chịu tráchnhiệm cảvềmặt đạođức
lẫnpháp lý,bồi thườngchonhữngtácđộngkinhhoàngbởi
CĐDCđối với người dânViệt Nam, đồng thời hỗ trợ khắc
phụccáchệquảcủanó.Mỹđã thừanhận tráchnhiệmnày
trongHiệp địnhHòa bình Paris ký vào năm 1973. Chính
quyền của Tổng thống Nixon đã từng hứa hẹn sẽ đóng
góp 3 tỉ USD để hàn gắn các vết thương chiến tranh và
tái thiết hậu chiến tại Việt Nam. Tuy nhiên, lời hứa này đã
không được thực thi. Sau vụ kiện đòi bồi thường không
thànhvàonăm2004,mộtphong tràovậnđộngđòi quyền
lợi cho các nạn nhânViệt Nam chịu tác hại của CĐDCđã
đượcphát động tạiMỹ.
Năm2013,dự thảoĐạo luậtViện trợcácnạnnhânCĐDC
đãđược trình lênQuốchộiMỹ.Dự thảonàyyêucầuchính
phủMỹ hỗ trợ về y tế, các bồi thường về phúc lợi xã hội
chonhữngnạnnhân tạiViệtNam, khửđộccác“điểmnóng”
phơi nhiễm chất độc dioxin và cung cấp các dịch vụ y tế
choconcháunhữngCCBMỹ thamchiếnởViệtNam, cũng
nhưnhữngngườiMỹgốcViệtđược sinh ramắcphải bệnh
tậthaybị dị tậtbẩm sinh.Dự luậtnàyđãđượcđệ trình lên
Quốchộimột lầnnữavàonăm2015bởiNghị sĩBarbaraLee.
Tuynhiên,đếnnaydự luậtnàyvẫnchưađượcHạviệnthông
qua.Mộtdựthảochỉđượcchínhthứctrởthànhđạo luậtkhi
đượccảHạviện,Thượngviệnvà tổng thốngMỹ thôngqua.
TRUNGNHÂN-ANMIÊN
C
ơquanNghiêncứuQuốchội (CRS) củaMỹvào tháng
11-2014 từngcôngbốmột báocáochi tiết vềquá trình
đấu tranhđòi quyền lợi củacáccựuchiếnbinh (CCB)
Mỹ nhiễm chất độc da cam (bài viết sẽ gọi tắt làCĐDC).
“Tôi đã chết ởViệt Nam”
Bản báo cáo của CRS ghi nhận từ những năm 1970 các
CCBMỹ trong chiến tranhViệtNamđã bày tỏ longại việc
phơi nhiễmCĐDC là nguyên nhân dẫn đến những vấn đề
nghiêm trọng về sức khỏe, khuyết tật của CCB. Trong đó,
đặcbiệt đáng longại làhiện tượngdị tật bẩm sinhphát hiện
ở con cháu các CCBMỹ. Vào năm 1977, Bộ CCBMỹ đã
nhận được văn bản đầu tiên cho rằng cómối liên hệ giữa
CĐDC và các vấnđề sức khỏe.
Đầunăm1978, Paul Reutershan - cựuphi công lái trực
thăng trong chiến tranhViệtNamđãxuất hiện trên truyền
hình quốc gia và đưa ra tuyên bố khiến cả nướcMỹ sửng
sốt: “Tôi đã chết ởViệt Nam nhưng lại không biết rằng
mình đã chết”. Ông cho biết gần như ngày nào cũng bay
qua nhữngđámmâyhóa chất được phunbởi những chiếc
máybayC-123. Tuynhiên, ông lại được quânđội trấn an
rằng các hóa chất có khả năng xóa sổ những cánh rừng
bạt ngàn sẽkhôngđedọa sứckhỏe của conngười vàđộng
vật. Đến khi quay trở về Mỹ, ông mới được chẩn đoán
đã mắc bệnh ung thư. Cuối năm 1978, khi mới 28 tuổi,
Reutershan qua đời vì ung thư đã di căn.
Trongnhữngnăm tháng cuối đời,Reutershanđãđệđơn
kiện những công ty sản xuất chất diệt cỏ nhưMonsanto,
Dow và Diamond Shamrock đã đầu độc các quân nhân
Mỹ. Tuy nhiên, vụ kiện không thành công và chìm vào
quên lãng.Ôngcũngđã thành lập tổchứcNạnnhânCĐDC
quốc tế (OAVI) để đấu tranh đòi quyền lợi cho những
người bị phơi nhiễm hóa chất độc hại này.
Kể từđó, thôngquahaikênh lậpphápvà tưpháp, cácCCB
Mỹđã tiếnhànhnhiềuchiếndịchđấu tranhđòi bồi thường,
phúc lợi và dịch vụ y tế. Đáp
lại,QuốchộiMỹđãđưarađạo
luậtvềnghiêncứu tácđộngsức
khỏe dài hạnmà CĐDC gây
ra.Đồng thời,Quốchội nước
này cũng thông qua các quy
định cung cấp phúc lợi và hỗ
trợy tếchonhữngCCBMỹbị
phơi nhiễm loại hóa chất độc
hại này.Tuynhiên, trongmột
thời gian dài, chính phủMỹ
vẫnchỉxemxétbồi thườngvà
phúc lợi chonhữngcựubinh từngchinhchiến tạiViệtNam
chứkhôngphải toànbộnhững ai từng tiếpxúc với CĐDC.
Thừanhận tác hại của chất độc da cam
Saunhiềunămchờđợi, ngày18-6-2015chínhphủMỹđã
chấp thuận trợcấp tàn tật hàng triệuUSDcho2.100 línhdự
bị Lực lượngKhôngquânvà các lực lượnghoạt động công
vụđã tiếpxúcvớidư lượngCĐDC trêncácmáybayđượcsử
dụng trong cuộc chiến tranhViệtNam, tờ
WashingtonPost
cho biết. Luật mới này công nhận đối với cả những CCB
chưa từngđặt chânđếnViệtNam trong cuộc chiến, qua đó
gián tiếp thừa nhận loại thuốc diệt cỏ chứa CĐDC đã đầu
độc các quân nhân ngườiMỹ.
Luật mới này doVăn phòngQuản lý và Ngân sách của
Nhà Trắng phê chuẩn, có hiệu lực từ ngày 19-6. “Mở ra
nhữngcơhội chocácCCBLực lượngKhôngquânvàquân
nhândựbị là điều cầnphải làm” -Bộ trưởngBộCCBMỹ,
ôngBobMcDonald, phát biểuvào tháng6-2015. Luậtmới
cóhiệu lựcvớimột nhómmở rộng cácquânnhân từngbay
hoặc làm việc trênmáy bay Fairchild C-123 ởMỹ, trong
thời gian từ năm 1969 đến 1986 và được cho là từng tiếp
xúc với CĐDC. Cácmáy bay C-123 đã từng đượcMỹ sử
dụng để phun hàng triệu lít chất diệt cỏ độc hại trong cuộc
chiến tranhViệt Nam.
CácnhàkhoahọcMỹcũngđưarakết luậnrằngmộtsốquân
nhândựbịđóngquânởOhio,PennsylvaniavàMassachusetts
đã tiếp xúc với dư lượngCĐDC trên cácmáy bay và phải
chịunhữnghậuquả về sức khỏe nặngnề. Saukhi đánhgiá
cáchồ sơquân sự,BộCCBMỹ chobiết họđãxácđịnh các
phi công, nhânviêncơkhí vànhânviêny tế từngphụcvụở
bảykhuvựckhácởMỹvànướcngoài cũng cókhảnăngbị
ảnh hưởng, bao gồmFlorida, Virginia,Arizona, Đài Loan,
Panama, HànQuốc vàPhilippines.
Các nhà nghiên cứu cũng đã phát hiện thêm nhiều bằng
chứngcho thấyCĐDC lànguyênnhângâyung thưchocác
cựu binhMỹ từng tiếp xúc với nó trong cuộc chiến tranh
ViệtNam.TSOlaLandgrencủaTrung tâmnghiêncứuung
thưMemorial Sloan-Kettering và các cộng sự đã tiến hành
nghiên cứu trên479 cựubinh từng thamgiavào chiếndịch
Ranch Hand (chiến dịch rải chất độc diệt cỏ xuống Việt
Nam từ năm 1962 đến 1971 củaMỹ), so với 479 cựu binh
kháckhông thamgia.Kết quảcho thấycáccựubinhnàycó
nguy cơmắc phải một rối loạn vềmáu có thể dẫn đến ung
thư cao gấp hai lần so với những cựu binh không tiếp xúc
với chất độc. BộCCBMỹxác địnhCĐDC là nguyênnhân
gây ra đa u tủy và nhiều căn bệnh khác như bạch cầu, ung
thư, tiểuđường, timmạchvà bệnhParkinson (một rối loạn
thoái hóacủahệ thầnkinh trungương làm suyyếukhảnăng
vận động, lời nói và các chức năngkhác).
Công lý còndangdở
Hai thànhviêncủaChiếndịchTráchnhiệmvàHỗ trợnạn
nhânCĐDCViệtNam làMarjorieCohn - cựuChủ tịchHội
Luật sưQuốc giaMỹ và JeanneMirer - Chủ tịchHiệp hội
Các luật sư dân chủ quốc tế cho rằng công lý trong vấn đề
CĐDC vẫn còn dang dở. Viết trên tờ
Huffington Post
, hai
luật sưnàycho rằngnướcMỹkhônghềmuốn thừanhậnviệc
họ sửdụng các chất độchóahọc làmvũkhí chiến tranh tấn
côngvàodân thường.Bởi điềuđóđồngnghĩavới việc thừa
nhận đã vi phạm các điều luật về chiến tranh, vốn đòi hỏi
phải phân biệt rõ giữamục tiêu quân sự và tránh cácmục
tiêu dân sự. Những điều luật này đã được viết trongCông
ướcHaguevàcácquyướcNuremberg, đượcghi nhận trong
CôngướcGeneva năm 1949, cũng như trong các quy định
củaTòa ánHình sựQuốc tế.
Hai luật sư này cho biết việc sử dụngCĐDC đã vi phạm
cácđiều luậtvềchiến tranh, thếnhưngvẫnkhôngcóaibuộc
phải chịu tráchnhiệm.QuỹCĐDCchoCCBMỹ, trị giáhơn
1,52 tỉUSD/năm, lại đượcchi bằng tiền thuếcủangười dân
Mỹ. Trong khi đó, các công ty hóa chất thu lời từ sản xuất
CĐDC, đặcbiệt làTậpđoànMonsato, chỉ chi ramột khoản
nhỏ để giải quyết các vụ kiện củaCCB.■
Cuộcchiếnđòibồi thường
chấtđộcdacamởMỹ
MỹsửdụngmáybayC-123đểthựchiệncácchiếndịch
phunthuốcdiệtcỏchứachấtđộcdacamtrong
chiếntranhViệtNam.Ảnh:RT
HaroldJackson,cựuchiếnbinhMỹphơinhiễmchất
độcdacamtrongchiếntranhViệtNam,bị tổnthương
thầnkinhngoạibiên,ungthưdavàungthưtuyến
tiền liệt.Ảnh:JAMESNACHTWEY/OAR
Mỹvẫnchưahoàntoàncôngnhậncáchậuquảkinhhoàngmàchấtđộc
dacamgâyratrongchiếntranhViệtNam.
Mỹkhônghềmuốnthừa
nhậnviệchọsửdụngcác
chấtđộchóahọclàmvũkhí
chiếntranhtấncôngvào
dânthường.Bởiđiềuđó
đồngnghĩavớiviệcthừa
nhậnđãviphạmcácđiều
luậtvềchiếntranh.
