6
THỨHAI
13-6-2016
ViệtNamnỗ lựcchốngđại dịch
HIV/AIDS
Theo số liệu củaCụcPhòng, chốngHIV/AIDS thuộcBộY
tế, trongnăm2015đãphát hiện10.195 trườnghợpnhiễm
mới HIV. Tínhđến cuối năm2015, cảnướcước tínhhiện có
254.000ngườinhiễmHIVtrongcộngđồng.Sovớinăm2014,
số trườnghợpnhiễmmới cũngđãgiảmđượcgần13%.Dẫn
đầuđoànđạibiểuViệtNamdựhộinghịcấpcaocủaLiênHiệp
Quốcvềphòng,chốngHIV/AIDStạiNewYorkngày10-6vừa
qua,PhóThủtướngVũĐứcĐamcũngđãđưaracamkếtđến
năm2020,ViệtNamthựchiệnthànhcôngmụctiêu90-90-90
(90%sốngườinhiễmHIVbiếtđượctìnhtrạngHIVcủamình;
90%sốngườiđượcchẩnđoánnhiễmHIVđượcđiềutrị thuốc
kháng virus HIV (ARV) và 90% sốngười được điều trị ARV
kiểm soátđược tải lượngvirusởmức thấp).
TRUNGNHÂN
T
háiLanđã trở thànhquốcgiađầu tiênởchâuÁ loại bỏ
việc lâynhiễmHIV từmẹ sang con,một bước tiến lớn
trongcuộcchiếnchốngcănbệnh thếkỷ, theoWHOngày
7-6.WHO cho rằng thànhquảđáng chúý củaThái Lanđã
chứngminh cho cả thế giới thấyHIV có thể bị đánh bại.
Cơn ácmộngquá khứ
Thông báo này làmột cú hích cho các nhân viên sức khỏe
ởTháiLan, nhữngngười đãchuyểnhóaxứchùavàng từmột
trongnhữngnướcchâuÁbịHIV tànphá thànhmộtbiểu tượng
thành công trong việc đối phóHIVhiệu quả. Năm 1990, đất
nước này có100.000 caHIVvà ba năm sau tăng lên thành1
triệudocôngnghiệp tìnhdụckhổng lồ.Theo
BangkokPost
, số
trẻemnhiễmmớiHIV/năm tínhvàođầunhữngnăm2000đến
hơn1.000bé sơ sinh.Báocáocủachương trìnhphòng, chống
HIV/AIDScủaLiênHiệpQuốc (UNAIDS) thốngkê sốca tử
vong liênquanđếnHIV/AIDS tạiTháiLanvàonăm2005 lên
đến hơn 42.000 người. Trong nhiều thập niên, HIV/AIDS là
cơnácmộngđầyámảnhcủaTháiLan.
Banđầucác tổchứcsứckhỏeđãrấtvấtvảđể tìmcách thuyết
phụcchínhphủmạnhtayhànhđộng.Vàocuốinhữngnăm1990,
cácchương trình toànquốcnhằm thúcđẩyphânphốimiễnphí
bao cao su cho những người tham gia vào công nghiệp tình
dụngvà sauđó làchương trìnhcungcấp rộng rãiARTnhững
năm 2000 cuối cùng cũng giúpThái Lan thành công rực rỡ,
giànhđược lờicangợicủaWHO.Từnăm2000,TháiLanđã là
một trongnhữngnướcđầu tiên trên thếgiớicungcấpmiễnphí
thuốcARTcho tất cảphụnữcó thai đượcchẩnđoáncóHIV.
Theo thốngkêcủachínhphủTháiLan,số trẻemnhiễmHIV
từ lúcmới sinh đã giảm từ 1.000/2.000 xuống chỉ còn đúng
85/2.000cuốinăm2015,mứcgiảm lớnvừađủđểđượcWHO
côngnhậnkhôngcònbị lâynhiễmHIVtừmẹsangcon.Mộtsố
lượngnhỏcác trườnghợpkhông thànhcôngđangđượcxemxét
vìđiềutrịbằngthuốckhôngđạt100%hiệuquả.Trênthếgiớichỉ
có thêmCubađạtđượckếtquảnày theo tiêuchuẩncủaWHO.
Một thếhệmới “khôngHIV”
Tỉ lệphòng tránh lâynhiễmHIVtừmẹsangconmàTháiLan
đạtđượccó thểxem làngangvớicácnướcphát triển tạiBắcMỹ
vàchâuÂu, theo
BangkokPost
.BàPoonamKhetrapalSingh,
GiámđốckhuvựccủaWHO tạiĐôngNamÁ, cangợi thành
quả củaThái Lan chứngminh rằngmột quốc gia nằm ngoài
nhómnhữngnước giàu cóvẫn có thể đạt được cộtmốc quan
trọngnày trongcuộcchiếnchống lại thảmhọa toàncầuHIV/
AIDS.Việcngănchặn thànhcông lâynhiễmHIV từmẹ sang
con thắp lênniềmhyvọngrằngcácnỗ lựcngănngừavàđiều trị
HIV trong thếhệhiện tại sẽchấmdứtđược thảmhọaHIVcủa
TháiLan,mở ra tương laichomột thếhệ trẻem“khôngHIV”.
Phân tích về các yếu tố góp phần tạo nên thắng lợi to lớn
nàychoTháiLan,bàPoonamKhetrapalSinghchỉ raba“chìa
khóa”quan trọng.Thứnhất,TháiLanđãduy trì đượccon số
ấn tượng trongviệcgiảm sốcanhiễmmớiHIV tại nướcnày,
giúpgiảm tỉ lệphụnữ trongđộ tuổimang thai bị nhiễmHIV.
Từnăm2000đếnnăm2014, sốcanhiễmmớiHIVởnữgiới
Thái Langiảmmạnh từ15.000xuống còn1.900 trườnghợp
được ghi nhận. Tỉ lệ giảmnàyđạt đếnhơn87%,một con số
vượt xacảnhiềuquốcgiagiàucóphươngTây.Thứhai,Thái
Lanđãxâydựngđượcmột hệ thốnghỗ trợ chi phí sứckhỏe
phổ thông toàn quốc vững chắc. Hệ thống này cho phép cả
ngườigiàu lẫnngườinghèođược tiếpcậnvớicácdịchvụchăm
sóc sức khỏe cần thiết để ngăn ngừa và điều trị HIV/AIDS.
Hệ thống này là bệ phóng quan trọng cho chương trình cấp
phátmiễnphí thuốcARTchonhữngngười nhiễmhội chứng
chết người này.Mọi trườnghợpngườimẹmang thai hay có
connhỏbị nhiễmHIVđềuđượcđưavàochương trìnhchăm
sóc sức khỏe và trẻ em tại các bệnh viện, chi phí chăm sóc
sức khỏe đều được chi trả bởi chính phủ. Từ năm 2013 đến
nay, 95% phụ nữmang thai nhiễmHIV đều được cung cấp
thuốcARTmiễnphí, theoBộY tếThái Lan.
Cuối cùng, bà Singh cũng ca ngợi tầm nhìn của chính phủ
TháiLanđãxâydựngmộtchínhsáchđốiphóHIV/AIDS“bình
đẳng”chocảnhữngngười nướcngoài tạiTháiLan.Tương tự
cáccôngdânTháiLan,nhữngngườinhậpcư tạiTháiLan,mà
đặcbiệt lànhữngngười làmviệc trongngànhcôngnghiệp tình
dục,đềuđượcđiềutrịHIVmiễnphí.TheobáocáocủaUNAIDS
vàonăm2013, tỉ lệnhiễmHIVcủangườinhậpcư tạiTháiLan
caogấpbốn lần tỉ lệnhiễmHIV trungbình toànquốc.Tổchức
WHOnhậnđịnhdùcũng làđối tượngdễ lâynhiễmHIVnhưng
người nhậpcư tại nhiềunướcđaphần là thànhphầnbị xãhội
bỏ rơi và không được hưởng các phúc lợi y tế. Đại diện của
WHO tạiTháiLan,ôngDanielKertesz,cũngđánhgiácaoviệc
TháiLanđưacảnhữngphụnữnhậpcưvàohệ thốngchămsóc
sứckhỏe toànquốc,giúpcácbiệnphápphòngngừavàđiều trị
HIVkhôngbỏ sót bất kỳai.
Thuyền trưởng của “cuộc chiến”
Theođánhgiácủachương trìnhUNAIDSchâuÁ-TháiBình
Dương, cũng như nhiều tổ chức sức khỏe tại Thái Lan, BS
PraphanPhanuphak có thể được xem là “thuyền trưởng” của
cuộcchiếnchốngcơnđại dịchchết ngườiHIV/AIDS tạiThái
Lan. Ông chính là người đã sáng lậpTrung tâmNghiên cứu
AIDS -HộiChữ thậpđỏTháiLan (TRC-ARC) vàgiữcương
vị giámđốc từnăm1989đếnnay.Ôngcũngđồng thời làmột
chuyêngianghiêncứuvềhệmiễndịchnổi tiếng tạiĐHHoàng
giaChulalongkorn (Thái Lan) và là thànhviênỦybanChính
sáchvàChiến lượcvềHIVcủaLiênHiệpQuốc.
Vàogiai đoạn1984-1985, BSPhanuphak chính là người
tiếpnhậnvàchẩnđoánnhữngcanhiễmHIVsớmnhất được
phát hiện tạiThái Lan.ÔngPhanuphak làmột trongnhững
“bộ óc” chủ đạo đằng sau những cách ứng phó HIV sáng
tạo và hiệu quả của Thái Lan, theo tờ
The Nation
(Thái
Lan).Ông luônnỗ lực tìmkiếmnhữnggiải pháp ít tốnkém
nhưnghiệuquả trong cuộc chiến chống lại cơnđại dịch thế
kỷ, gópphầnđưaThái Lan trở thànhmột trongnhữnghình
mẫu toàncầu trongvấnđềngănngừavàđiều trịHIV/AIDS.
Bà Tatiana Shoumilina, Giám đốc chương trình UNAIDS
tại Thái Lan, nhận định: “Ông ấy luôn đi trướcmọi người
trong cuộc chiếnnày.Ông ấy luônbiết sớmhơnmọi người
chiến lược nào là câu trả lời
đúng đắn nhất trước những
thách thứccủađạidịchAIDS”.
Cuối nhữngnăm1980, khi
các ca nhiễmHIV ngàymột
nhiều,ôngPhanuphakđãcùng
TRC-ARCvậnđộngchínhphủ
xâydựngcáccơ sở tưvấnvà
xét nghiệm trênphạmvi toàn
quốcvớiquy tắc tiênquyết là
giữbímật tuyệtđốidanh tính
bệnh nhân để khuyến khích
những người có triệu chứng
“lộ diện” và nhận được các
hỗ trợ thíchhợp. Sựhiệuquả
to lớn của các trung tâm này
đã thúcđẩychínhphủxóacả
chính sách bắt người dương
tínhHIV phải đăng ký danh
tínhnhằmkhuyếnkhíchngười
dânmạnhdạnxét nghiệm. Tínhđếnnay, các trung tâmnày
đã làmviệckhôngmệtmỏivớihơn25.000xétnghiệm/năm,
giúp xác địnhhàngngàn ca nhiễmHIVhằngnăm.
ÔngPraphanPhanuphak cũng là người có công đầu trong
việc đưa thuốc khángvirus (ARV) đếnvới nhữngbệnhnhân
TháiLan thôngquacáckênhhợp tácnghiêncứuquốc tếvớicác
trung tâmphươngTây.Trung tâmnghiêncứucủaôngcũngđi
đầu trongviệcngănngừavàđiều trịHIVđốivớingườichuyển
giới tại châuÁ.Tờ
TheNation
mô tảôngPraphanPhanuphak
làmộtngười có tínhcách thích tòmòkhámphákhôngngừng,
có tư duy cởi mở và luôn khiêm tốn. Những phẩm chất này
cùngvới tài năngvà tri thứcđãgiúpôngPraphan luônđi đầu
trongcuộcchiếnchốngHIV tạiTháiLan.■
Cuộcchiếnchốngđạidịch
HIV/AIDScủaTháiLan
Ảnh1:
BSPraphanPhanuphak là
“thuyềntrưởng”củacuộcchiến
chốngHIVtạiTháiLansuốtgần
bathậpniênqua.Ảnh:GETTY
Ảnh2:
Phânphốibaocaosumiễn
phívàcungcấpthuốcđiềutrịHIV
rộngrãiởTháiLan.Ảnh:AFP
Ảnh3:
ÔngPraphanPhanuphak
thamgiađiềutrịnhữngcanhiễm
HIVđượcpháthiệnđầutiênở
TháiLan.Ảnh:BANGKOKPOST
“TháiLanđãchứngminhchocảthếgiớithấyHIVcóthểbịđánhbại”.
Tầmnhìncủachínhphủ
TháiLanđãxâydựngmột
chínhsáchđốiphóHIV/
AIDS“bìnhđẳng”chocả
nhữngngườinướcngoài
tạiTháiLan.Tươngtựcác
côngdânTháiLan,những
ngườinhậpcưtạiThái
Lan,màđặcbiệt lànhững
người làmviệctrong
ngànhcôngnghiệptình
dục,đềuđượcđiềutrị
HIVmiễnphí.
1
Phóng sự - Chuyên đề
2
3
