CHỦNHẬT 17-7-2016
6
HỒSƠ TƯ LIỆU
La-deConCọpcó
hình“trái thơm”.
NHỮNG THƯƠNGHIỆUMỘT THỜI
VANGBÓNG - BÀI 6
La-de
ConCọp-
Mờianh
nâng ly
Trước năm1975, người miềnNam ít khi
nói đến từ bia,mà nói là la-de nhưng viết thì
là la-ve. Rủ nhau đi làm ít la-de, nhâm nhi
la-de,mời anh nâng ly...
PHẠMTRƯỜNGGIANG
K
húcđườngPhạmNgũ
Lão - BùiViện bây
giờ làphốTâyba lô,
trướcnăm1975vốn
là khu ănnhậu sầm
uất, chiều chiều bàn ghế bày ra
đầy vỉa hè, khách bình dân hay
trung lưu vẫn tạt vào.Món nhậu
bình dân khoái khẩu của người
SàiGòn lúcđó làuống la-deCon
Cọp nhắm với tôm khô củ kiệu
(bây giờ thì cả la-de Con Cọp
không còn và món tôm khô củ
kiệu cũng dầnmai một trên bàn
nhậu). Giống như Honda được
gọi choxemáy, la-de cũngđược
gọi cho bia nhưng từ đâumà lại
có chữ la-de?
La-de từđâuanh tới?
Giả thuyết thứnhấtcho rằngxuất
phát từ cụm từ beer Lager, Lager
là một dòng bia nhẹ kiểu Đức,
nên người ta nói chệch từ lager
thành la-de.
Giả thuyết thứhai liênquanđến
sự rađời củahãngbiaBGI làm ra
biaConCọp.Lầnngược thờigian,
năm 1875 hãng BGI được thành
lập tại Sài Gòn bởi một sĩ quan
hàng hải giải ngũ có tên Victor
Larue. Tên BGI là viết tắt của
BrasseriesGlacières d’Indochine
(hãngbiavànướcđáĐôngDương,
đến năm 1954 không còn Đông
Dươngnữanênchữ“In”đổi lại là
Internationales -Quốc tế), lúcđầu
chủyếu làmnướcđá, saumấynăm
mới sảnxuấtbiavànướcgiảikhát.
SảnphẩmbiaConCọpbêncạnh
hìnhconcọp trênnhãn, hai bêncó
hai chữPháp làBiereLarue,Larue
chính là tênôngchủhãng, phát âm
theo tiếngViệt là la-ruy-êđọc liền
nhau, dânViệt đọc chệchđi thành
la-de, rồi lâudầnbỏ luôn chữbia,
gọi la-de thôivà la-decũngdần trở
thành cách hiểu để nói về bia của
ngườimiềnNam.
Tùymỗi người tin, cònbản thân
tôi tin rằng chữ la-de xuất phát từ
giả thuyết thứ hai.
ConCọp làm trùm
Ngoài hai loại biaBièreRoyale
vàBièreHommel (loại nhẹ), hãng
BGIsảnxuấtchínhhai loạibiakhác
nổi tiếng hơn.
Loại thứ nhất là bia xuất khẩu,
gọi là bia 33 Export, cái tên 33
đơngiản làdonóđựng trongchai
có dung tích 0,33 lít. Bia này có
độ cồn cao hơn nên vị uống đậm
hơn. Trên nhãn bia ghi chữ bia
theo nhiều ngôn ngữ khác nhau:
Bière
(tiếng Pháp),
Beer
(tiếng
Anh),
Bier
(tiếngĐức),
Bir
(tiếng
Indonesia),
Birra
(tiếngÝ)…
Loại thứ hai phổ biến nhất là
biaConCọp, đựng trong chai có
dung tích 0,66 lít nhưng không
hiểu sao ở vỏ chai chỉ ghi dung
tích là 0,61 lít. Đây là loại bia
phổ biến được đông đảo người
tiêudùngđónnhận, từngười lao
động bình dân cho đến trí thức
hayđại gia, từnhàhàngđếnquán
cóc lềđườngđều cóhình ảnh của
bia ConCọp.
Binh lính và sĩ quanViệt Nam
Cộng hòa cũng rất ưa chuộng bia
ConCọp nhưng giámua cao, nên
ChínhphủđãkýhợpđồngvớiBGI
sảnxuất biavới nhãn riêngđểbán
lại cho quân đội, cảnh sát và viên
chức, giá rẻ hơn, gọi là bia Quân
TiếpVụ.
Năm1965,quânMỹđổvàomiền
Nam,năm1966Mỹxâydựngcăncứ
LongBình làmkhohậu cầnkhổng
lồphụcvụquânđội.DânTamHiệp,
BiênHòađuanhaumởcửahàngăn
uốngphụcvụnhucầulínhMỹ, trong
đócóbánbiaConCọp.Họpháthiện
ra línhMỹcóbia lon riêngdoquân
độicungcấp (pháthaybán rẻgìđó)
nhưng línhMỹ chê, họ nói là chua
vànhạtnênkhông thèmuống,màđi
muabiaConCọpuống.Điềunàyđủ
thấykhẩuvị củabiaConCọpcuốn
hút ra sao từ tađếnTây.
Chiến thắng thuộc về
kẻ thừakế
Saunăm1975,BGIbị quốchữu
hóavàhãngmẹBGI tiếp tụcdùng
nhãn hiệu này trên toàn thế giới,
trong khi đó loại bia tạiViệt Nam
đượcNhàmáybiaSàiGòn(tứcBGI
cũ) sảnxuất ra theocông thứccủa
bia33khôngđượcmangnhãnhiệu
33vì đây là nhãnhiệuđã đăngký
toàn cầu, nênđổi là 333, chỉ thêm
số 3vào cho khác đi.
Đến năm 1991, BGI mới quay
lại Việt Nam nhưng không giành
lại thời huy hoàng, dù cho những
thángđầu tiênđãkhiếnbiaSàiGòn
khôngbánnổimộtkétvàsaucùng
BGIphảibán lạichoFostercủaÚc.
Lýgiải thất bại củaBGI, đó làbia
ConCọpđã trở lại với chất lượng
kémhơnxưa.Cóhai nguyênnhân
chưahềđượcxácnhậnchính thức:
Thứnhất, BGI đã sửdụng công
nghệmớihiệnđại,ủmennhanhhơn
nênmùi vị khác trước. Trong khi
bia Sài Gòn vẫn dùng công nghệ
cũ, lạchậucủaBGI trướcđâynên
vẫn giữ nguyên được chất lượng
quen thuộc.
Thứ hai, lúc đầu BGI rất muốn
liêndoanhvới biaSàiGònđể sản
xuất tại nhà máy cũ ở Sài Gòn
nhưng không được, đành phải về
TiềnGiang.Mộtbíquyết thenchốt
trong sản xuất biaConCọp trước
đây chính là nguồn nước, ở Tiền
Giangkhôngcónguồnnướcngầm
giống của nhàmáyởSàiGònnên
chất lượngcũngkhôngbằng.Điều
nàycũng tương tự rượuBắcHànổi
tiếngởLàoCai,khingười làmrượu
ở Bắc Hà đi nơi khác làm rượu,
cũng con người đó, công thức đó,
nguyên liệuđónhưng rượukhông
ngonvì dùngnguồnnước khác…
Thế nênkẻ thừa kế của biaCon
Cọp lại đánh bại được chính chủ.
NhãnhiệuConCọpnổi tiếngnăm
xưakhôngcònnhưnghươngvịcủa
nóvẫnở lạicùngcác“bợmbia”.
◄
SựthậtvềbiaConCọpTráiThơm
Năm1973,hãngBGI tung ramộtnhãnhiệumới, cũngchai0,66 lít
cóhìnhconcọpnhưnghaibêncóvẽ thêmhìnhảnhdây leovàmột
trái tròn trònkhíavuôngmàngười ta thấygiốngnhư trái thơm,nên
người tagọi làbiaConCọpTráiThơm.Điểmđặcbiệt làbianàybỏ
chungvới cácchaibiaConCọpkhác, cứmộtkét thì cómộtchai,
cókhi có2-3chai.Thiênhạđồnđây là loạibiađặcbiệt,ngonhơn
loại thườngnên tặngkèm theomộtkétđểkhuyếnmãikháchhàng
muasỉ.Thành thử từđóngười tahaymuacảkétbiađểđược lấy
chai“trái thơm”, trongbànnhậu,bậc trưởng thượng, chủxị…được
ưu tiênuốngchainày.Trongphânchiachất lượngbiacủaBGI thì
biaConCọpTráiThơmđứngđầu, sauđó tớibiaConCọp thườngvà
đứngchótsổ,bị chênhiềunhất làbiaQuânTiếpVụ.
Sự thựcbiaConCọpTráiThơmcóphải là loạibiangonnhất?
TS luậtPhanVănSong, từng làtrưởngphòngtiếpthị rồigiámđốc
BGI từnăm1973đến1976tạiViệtNam,đãbácbỏđiềunày.Ôngnói:
“Nấuhai loạibiađãtóephở,hộcxìdầu.BGIđâucóhưỡnnấuba,bốn
loạicònvôchaivôcộ,đổikípđổingười.Phứctạp lắm.Nộicáchđổivỏ
chaichohạpvới rượucũngđủhaotiền.Nhưngcắtnghĩahổngai tin”.
Vậyvì saoBGI lại tung ranhãnbiachaiTráiThơm?Nguyênnhân
nàycũngđược tiết lộ từngười trongcuộc:Năm1973, BGImuốn
thayđổinhãnbiamới,đểđỡ tốn tiền thuêhọasĩ thiếtkếởPháp
nhưmọi khi, ôngSonggiaochohọasĩquảngcáo trongcông ty
vẽ.Cũng lànhãnConCọpcũnhưngvẽ thêmhoahoublons (còn
gọi làhốtbố - là loạihoa tạo ravịđắngcủabia), khổnỗihọasĩ
chưa từngnhìn thấyhoahoublons tươibaogiờ, chỉ thấyhoakhô
tronghãngnên từđó tưởng tượngvẽ ra.Cảkhâuduyệtcũng
trót lọtvìdânmarketingngồi vănphòngcóaibiếthoahoublons
tươi thếnào.Đemquanhàmáy thủy tinhKhánhHộiđặt in trên
100.000vỏchai xongmangvềnhàmáyChợLớn,mấykỹsư trong
xưởngbiamới cười rần rầnvì vẽsai, thế là thôi không in tiếpnữa.
100.000chaiđã lỡ insai không lẽbỏ, thế làsốchainàyđượcphân
côngbỏchenvàocáckétbiamỗi kétmộtchaiđểphân tán ra.
TừđâudẫnđếndiễnbiếnvềbiaTráiThơmđặcbiệtkhiến thiên
hạ lùngmuađểuống?Cũng từcácHoakiều làmcôngviệcphân
phốibiacủaBGImà ra.NgườiHoa rấtnhanhnhạyvới cáccơhội
làmăn, họchụp lấysựkiệnnàyđể“bỏnhỏ”với cácđại lý: BiaTrái
Thơm là loạiđặcbiệt,mỗi kétchỉ cómộtchainhưngnếu“nị”lấy
hàngnhiều, chịuchi thêm thì“ngộ”sẽ thêmmỗi kétvài chai, thậm
chímuốncócảmộtkét toànTráiThơmcũngcó…Quy tắcmỗi
kétmộtchaibịphá tannhưngbộsậu lãnhđạoởBGI lờđi,mặc
chonhómnhânviênphânphối thao túng.Aiđời từmột sai sótkỹ
thuậtvớvẩnnhưvậy lạiđượcbiến thànhmột sựkiệnkhiếnnhãn
hànggâychúývớingười tiêudùngmiễnphí vàkhiếndoanhsố
bán tăngvọt thìhọacó…điênmớiđigiải thích,đínhchính (!).
Nóinhưvậy, không lẽcảmấyvạn“bợmbia”khôngphânbiệtđược
biangon,biadở?Thật ranhữngaihiểuvề tâm lýhọcvàmarketing
sẽbiết rằngcùngmột sảnphẩmnhưngnếuchovàochai lọ,bao
bì thậtđẹp,bángiácao…người tasẽcảm thấynóngonvà tốt
hơncũngsảnphẩmđóchovàobaobì xấuhoặcgiá rẻ.Đócũng
là lýdobiaQuânTiếpVụngàyxưabị chê trongkhinócũng“y
chang”hai loại kia, chẳngqua làđặt sỉgiá rẻmà thôi.
Trongphânchiachất
lượngbiacủaBGI thì
biaConCọpTráiThơm
đứngđầu, sauđótới
biaConCọpthường
vàđứngchótsổ,bị
chênhiềunhất làbia
QuânTiếpVụ.
QuảngcáocủabiaConCọptrênđườngphốSàiGòncũ.
