3
THỨHAI
29-8-2016
Thời sự
CácdựánBOTgiao thông rasức
“móc túi”dân
MINHPHONG
thựchiện
“L
ỗ hổng trong quản
lýở cácdự ánBOT
thu phí giao thông
là cơ hội khiến các nhà đầu
tư “ănđậm” cả vòngđời dự
án, đẩy rủi ro vềNhà nước,
đẩy gánh nặng cho người
dân”.TSPhạmSanh,chuyên
gia giao thông, trao đổi về
một số dự ánBOT bị Kiểm
toánNhà nước (KTNN) chỉ
ra hàng loạt vấn đề bất cập
(plo.vnphảnánhhôm26-8).
“Ănđậm”cảvòngđời
. Phóng viên
:
Qua các
kết quả công bố củaKTNN,
ôngđánhgiánhư thếnàovề
phảnánhcủadư luậnvềcác
lỗhổngởcácdựánBOT thu
phí giao thông?
+
TS
Phạm Sanh
: Chủ
trương
kêu gọi
đầu tư
theohình
thứcnày
là đúng
đắn.Việc
huyđộng
được nguồn vốn xã hội để
đầu tư phát triển hạ tầng
giao thông trên cả nước, nổi
bật nhất là các dự án BOT
thuphí đãgópphầngiảmáp
lực lênngânsáchvà tạođiều
kiệnđi lại, vận chuyểnhàng
hóa thuận lợi chongườidân,
doanhnghiệp.
Tuynhiên, việc thiếukiểm
tra, giám sát trong thực hiện
đã tạo ra lỗhổng lớndẫnđến
tiêu cực thất thoát lãng phí
khôngnhỏ, thậm chí đã phát
sinh lợi íchnhóm. Các tranh
luậnvềvấnđềnàyđãkéodài
nhưngchậmxử lý.Banđầu là
ýkiếnmộtvàichuyêngia, rồi
ýkiếnmột vài đại biểuQuốc
hội khóa trước, đến các vụ
việc phản đối của người dân
vàdoanhnghiệp.
KếtquảcủaKTNN lầnnày
đãminh chứng rõ ràngvề lỗ
hổng đó, rõ thêm các ý kiến
tranh luận chưa có hồi kết
từQuốc hội khóaXIII (năm
2011-2016), từ Chính phủ
nhiệm kỳ trước.
.Theoông,các lỗhổngnày
xuất phát từđâu, thưa ông?
+Đầu tiênchính từkhung
pháp lý. Tuy các vấnđề liên
quanđếndựánBOT thuphí
đượcquyđịnhtrongnhiềuluật
như Luật Đầu tư, Luật Đầu
tưcông,LuậtXâydựng,Luật
Đấu thầu…cũngnhưmột số
nghịđịnh, thông tư liênquan
nhưng lại quá sơ sài, dùđây
làmột loại hìnhnhiều rủi ro
chongười dân, Nhà nước.
Cụ thể,cácquyđịnhcủaBộ
Tàichính,Thông tư159/2013
chỉnóivềquản lý thuchi, dù
cóđưa ra điềukiện cự ly tối
thiểu70kmmới cómột trạm
thu phí nhưng lại tồn tại sơ
hở. Trong khi đó quy hoạch
các trạm thuphí trêncảnước
củaBộGTVT lại chưa có.
Cùng đó, quy định vốn
thực có của nhà đầu tư chỉ
10%-15%nhưngkhông ràng
buộcphầnvốnvà lãisuấthuy
động,vốnvà lãisuấtvayngân
hàng thươngmại, cũng góp
phầnvàochuyện lộnxộncủa
BOT thu phí.
Thứnữa là tráchnhiệmcủa
các bộ chuyên ngành và cơ
quan quản lý, giám sát các
dự ánvà hợpđồngBOT thu
phí.Khi tráchnhiệmkhôngrõ
ràng, nhàđầu tưsẽ“ănđậm”
cảvòngđời dự án, đẩygánh
nặng chongười dân, đẩy rủi
ro về Nhà nước nhưng họ
vẫnkhông longại vì kiểugì
cũng thắng.
Cần thanh tra toàn
diện các dự ánBOT
thuphí
. Về phía các chủ đầu tư,
theoquansát củaôngcókhả
nănghọsẽcónhữngchiêugì
để kéo dài thời gian thu phí
bấthợp lývà“móc túi”người
dân, doanh nghiệp vận tải?
+Bằng rất nhiềucách.Cụ
thể, từ khi khảo sát thiết kế
dự toánhọcó thểđưa số liệu
xekhôngđúngvào,kêkhống
khối lượng lên, đưa các yêu
cầu kỹ thuật cao vào thiết
kế nhưng còn thi công chất
lượng cóđảmbảokhông lại
là chuyện khác.
Ngay từ tổngmức đầu tư,
nhàđầu tưđãcó thểkê lênvà
lời ngay 50%-100% là bình
thường. Thế nhưng khi đi
vào thu phí, nhà đầu tư còn
nghĩ ravôvàn cách tiêu cực
như không chịu quyết toán,
khai giảm số lượng phương
tiện thực tế, tăngphí theo lộ
trình củaBộTài chính hoặc
tăng thời gian thu theo hợp
đồng…
. Vì sao các mánh khóe
của nhà đầu tư không được
bócmẽ, dùcónhiềucơquan
quản lýchuyênngànhđềucó
Khitráchnhiệmkhôngrõràng,thậmchíthiếutráchnhiệm,nhàđầutưBOTthuphísẽ“ănđậm”cảvòngđờidựán,
đẩygánhnặngchodân.
Từcuối tháng7,đầu tháng
8-2016,dư luận râm ranvề tình
trạng laođộngngườiTrung
Quốc làmviệcchuiởdựánnhà
máygiấy tỉđôLee&ManViệtNam (cụmcôngnghiệp tập trung
PhúHữuA, thị trấnMáiDầm,huyệnChâuThành,HậuGiang)
.
Lúcđó, khi liênhệvới chánhvănphòngkiêmngườiphátngôn
UBND tỉnhHậuGiangđểhỏi thông tincùnghướngxử lý rasao,
vịnàynói lãnhđạoUBND tỉnhchưacho thông tinvềvấnđềnày.
Dùôngkhônggiải thích lýdo tại sao “chưacho trả lời” songbáo
chí tôn trọngýkiếncủaông. Bởi lẽbáochí sẵnsàngchiasẻvới
côngviệccủachínhquyềnvì cho rằng thờiđiểmđó, cơquan
chứcnăngcầncó thờigianđể thanh tra, kiểm tra, ràsoát cụ thể
cũngnhư thốngkêchínhxácsố liệu, tìnhhìnhnênchưa thích
hợpđể thông tin.
Tuynhiên,gầnmộtthángsau,báochísaukhinắmsố liệutừBan
Quản lýcácKCNtỉnhHậuGiangvàcóconsố laođộngTrungQuốc
làmviệcchuiởtỉnhhỏivềquanđiểmchỉđạo,hướngxử lýthìngười
phátngôncủaUBNDtỉnhHậuGiangvẫntrả lờinhưcũ: “Lãnhđạo
tỉnhđãnắmnhưngtôichưađượcphéptrả lời”?! (
TuổiTrẻ
ngày26-
8).Câunóigọn lỏnấy làmchobáochívừathấyhụthẫngvừacảm
giácsựchiasẻ,chờđợicủamìnhvớichínhquyềnđãkhôngđược
đáp lạimộtcáchsòngphẳng.
Tình trạng laođộngngười TrungQuốc làmviệcchuiởnước ta
làkhôngmới.Gầnđâynhất là tình trạngngười TrungQuốc làm
hướngdẫnviêndu lịchchui xuyên tạc lịchsửvănhóaViệtNam
diễn raởKhánhHòa,ĐàNẵnggâybứcxúc trongdư luận. Tuy
nhiên, khácvớiHậuGiang, cácđịaphươngnàyvàocuộcxử lý
quyết liệtvàcónhững thông tinkịp thời chocông luận.Điềunày
khôngđơn thuần thểhiệnsựnhanhnhạy trongxử lýcủachính
quyềnmànócòncho thấysự tôn trọngđối với cácvấnđềmà
công luận lưu tâm,nhândânbứcxúc.
Chínhphủbanhànhquychếphátngônvớimục tiêu làmuốn
báochí có tiếngnói chính thức từchínhquyền, cơquanhữu
trách, tránhnhững thông tinsuydiễn, thiếuchínhxác.Để làm
đượcđiềuđó, chínhquyềncầnphảiphảnxạ tíchcựchơnnữa
trướccácvấnđềbáochíphảnánh,nếukhôngquychếphát
ngônsẽ trở thành tấmbìnhphongđỡđòncông luậnchongười
phátngôn.
GIATUỆ
trách nhiệm đối với các dự
ánBOT?
+ Tồn tại hoặc tiêu cực
của BOT thu phí, trước hết
phải nói đến trách nhiệm cơ
quan nhà nước đứng ra ký
hợp đồng và theo dõi, giám
sát thựchiệnhợpđồngBOT
đến khi kết thúc dự án. Nếu
BOT của địa phương, ngoài
trách nhiệm các bộ chuyên
ngànhcòncó tráchnhiệmcủa
HĐNDvàUBND cấp tỉnh.
Cũngphải thấycónguyên
nhânkháchquannhưchúng ta
đangcầngấphuyđộngnguồn
vốnxãhộihóa trong lúckinh
nghiệmquảnlýhợpđồngBOT
thuphí chưanhiều, hệ thống
khung pháp lý cả khung kỹ
thuật cũngchưahoànchỉnh.
Cùng đó, cơ chế quản lý
chiphíđầu tưxâydựng (định
mức, đơn giá, dự toán) vẫn
cònmangdấuấnxin-cho; rồi
cáchướngdẫnvềBOTthuphí
vẫn chưa rõ ràng, dễ gây ra
sựmậpmờ, thiếuminhbạch.
Mặtkhác, sựphốihợpgiữa
các ngành trung ương chưa
tốt như chuyện áp dụng vận
dụngđịnhmứcđơngiá, râm
ran về sự không bằng lòng
giữa các bộ…đã có từ lâu.
. Theo ông, cần phải có
biện pháp gì để có thể khắc
phục bất cập ở các dự án
BOT thuphí?
+ Các nước trên thế giới
có khung pháp lý, tài chính
và kỹ thuật của dự án BOT
khá đầy đủ, công chức làm
công tácchuyênmônvừacó
năng lựcvừacó tráchnhiệm
cao.Họcóxuhướng tách thu
phí riêng thông qua chuyển
nhượng quyền thu phí cho
một đơn vị chuyên thu phí.
Khiđó,nhànướccókếhoạch
trảvốnvà lãi chonhàđầu tư
BOT theohợpđồng.
Vì vậy, theo tôi các quy
định liênquannhưNghịđịnh
15/2015,Thông tư159/2013
củaBộTài chính phải được
sửa đổi, bổ sung gấp; đồng
thời liênbộGTVT-KH&ĐT
-Tàichínhphảicómột thông
tư hướng dẫn chi tiết về dự
ánBOT giao thông và quản
lýhợpđồngdựánBOT.Mặt
khác,BộGTVTcầnsớm trình
quy hoạch các trạm thu phí
lênChính phủ.
Việc lựa chọn nhà đầu tư
cácdựánBOTphải theoLuật
Đấu thầu, hạn chếhình thức
hợp đồng trượt giá và buộc
nângcao tínhcôngkhai,minh
bạchvề thông tindựán, tăng
cường tổchứccáchình thức
giámsát theo luậtđịnh.Đồng
thời, ápdụng côngnghệ thu
phí tựđộng, tiếnđếnchỉ còn
mộtvàidoanhnghiệp thuphí,
độc lậpvới nhà đầu tư…
.
Với các tồn tại hiện nay,
ông cóđề xuất cụ thể gì?
+Nên thanh tra toàn diện
cácdựánBOT thuphíđể rút
racácvấnđềbảnchấtbaoquát
hơnchứkhôngchỉdừng lạiở
thời gian thu, mức thu.Một
số vấn đề chưa thống nhất
cao nên mời thêm chuyên
gia độc lập
.
. Xin cámơnông.
n
TheoôngNguyễnHuỳnhTịnh, KTNN khu vực 9 tại cuộc
họpbáongày26-8, đểxảy ra tình trạngcácnhàđầu tưBOT
giao thôngkhai vốngdự toándựán làdoviệcxácđịnhmột
sốhạngmục,địnhmứckỹ thuậtchưađược thốngnhấtgiữa
cáccơquanquản lý.Tạinhiềudựán,hồsơquản lýchất lượng
cònnhiều thiếusót, sơsài, chất lượng thi côngmột sốhạng
mụckhôngđảmbảochất lượng, cóhiện tượngxuốngcấp,
hưhỏng.
ÔngCaoTấnKhổng, PhóTổngKTNN, chobiết thêm cơ
quan kiểm toánđang thực hiện kiểm toánđối vớimột số
dựánvànăm2017 sẽcôngbốkếtquả.
Các lỗhổngởcácdựánBOTthuphígiaothông làcơhộichocácnhàđầutư“móctúi”ngườidân,
doanhnghiệpvậntải.Ảnhminhhọa:MP
“Việcthiếukiểmtra,giám
sáttrongthựchiệnđãtạo
ra lỗhổng lớndẫnđến
tiêucựcthấtthoát lãng
phíkhôngnhỏ,thậmchí
đãphátsinh lợiíchnhóm”
-TSPhạmSanh.
Tiêu điểm
11năm là thời gian thuphí
được KTNNđềnghị giảmđối
với một trạmBOT (ở khu vực
TâyNguyên).Trạmnàycó thời
gian thuphí 24năm, KTNNđề
nghịchỉ thuphí13nămthôi.Ở
ba trạmBOTkhác,KTNNcũng
đềnghị rútngắn thờigian thu
phíxuống.Chẳnghạn,đềnghị
rútngắnthờigianthuphíhoàn
vốnđầu tư cầuCổChiên (Trà
Vinh) còn14,5năm, thayvì 20
nămnhưbanđầu.
Khingườiphátngônnói“chưađượcphátngôn”
