8
Pháp luật & Cuộc sống
Tháng5-2015,ỦybanThườngvụQuốchội khóaXIII đã
banhànhBáo cáo số870vềkết quảgiám sát tìnhhìnhoan,
sai trongviệc ápdụngpháp luật vềhình sự, tố tụnghình sự
vàviệcbồi thường thiệt hại chongười bị oan tronghoạt động
tố tụnghình sự.Theobáo cáonày, sốđơnđềnghị bồi thường
chưaphản ánhđúng thực tế các trườnghợpphải bồi thường
vì còn các trườnghợpđình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án códấu
hiệu làmoannhưngkhông cóđơnkhiếunại kêuoan.Thực
tếnày cónguyênnhân làkhoản2Điều26LuậtTráchnhiệm
bồi thường củaNhànước (LTNBTCNN) quyđịnhmột
trườnghợpđượcbồi thường là “người bị tạmgiamkhông
thựchiệnhànhvi phạm tội”.Tuynhiên, điểm akhoản3
Điều2Thông tư liên tịch số05ngày2-11-2012 củaVKSND
Tối cao -TANDTối cao -BộCông an -BộTài chính -Bộ
Tưpháp (hướngdẫn thựchiện tráchnhiệmbồi thường của
Nhànước tronghoạt động tố tụnghình sự) lại thuhẹpphạm
vi đượcbồi thường theoquyđịnh trên thành “người bị tạm
giamkhông thựchiệnhànhvi vi phạmpháp luật”.Vì vậy,
những trườnghợp tạmgiam sauđó chuyểnxử lýhành chính
dohànhvi không cấu thành tội phạmkhôngđượcVKS các
cấp tínhvàodiệnđượcbồi thường thiệt hại.
Để tăng cường cácbiệnphápphòng, chốngoan, sai và
bảođảmbồi thường chongười bị thiệt hại tronghoạt động
tố tụnghình sự, tháng6-2015,Quốchội khóaXIII đãban
hànhNghị quyết số96.Nghị quyết yêu cầuBộCông an,
VKSNDTối cao,TANDTối caovà cácbộ, ngành liênquan
khẩn trương rà soát, nghiên cứu sửađổi, bổ sung cácvăn
bảnhướngdẫn ápdụngpháp luật vềhình sự, tố tụnghình
sựđãbanhành, trongđó cóviệc sửađổiThông tư liên tịch
số05/2012đểphùhợpvớiBLHS, LTNBTCNNvà thực tiễn
điều tra, truy tố, xét xử.
Mới đây, liên ngànhVKSNDTối cao -TANDTối cao -
BộCông an -BộTư pháp - BộQuốc phòng - BộTài chính
- BộNN&PTNTđã banhànhThông tư liên tịch số 01 sửa
đổi, bổ sungmột sốđiều củaThông tư liên tịch số 05/2012
(cóhiệu lựckể từngày3-8-2016). Theo đó, khoản3Điều
2Thông tư liên tịch số 05/2012 được sửa đổi, bổ sung như
sau:
“Người bị tạmgiam thuộc trườnghợp quyđịnh tại khoản
2Điều26LTNBTCNNđược bồi thường thiệt hại khi có
quyết định của cơ quanhoặc người có thẩmquyền trong
hoạt động tố tụng hình sự hủy bỏ quyết định tạmgiam, đình
chỉ điều tra, đình chỉ vụ án hoặc tòa án tuyên bị cáokhông
phạm tội vìmột trongnhững lý do sau đây:
a)Người bị tạm giamkhông thực hiệnhànhvi phạm tội;
b)Đãhết thời hạnđiều tramàkhông chứngminhđượcbị
canđã thựchiện tội phạm”.
Như vậy, kể từngày 3-8-2016, những trườnghợp tạm
giam sauđó chuyểnxử lý hành chínhdohànhvi không cấu
thành tội phạm được xác định thuộc diệnđược bồi thường
thiệt hại theoLTNBTCNN.
HƯNGTHỊNH
Bồithườngoan:Sửathôngtưchophùhợpvớiluật
Chờ“gỡ rào”mới khởi tốđược
Hoạtđộnggiámđịnhtưpháphìnhsựđanggặpnhiềuvướng
mắc,bấtcập,cókẽhởđểtộiphạmthoát,gâykhókhăncho
cơquantốtụng...
Thoát tộinhờ
khônggiámđịnh
được
TẤNTÀI
T
heo hồ sơ, NVĐ (ngụ TPNha
Trang, Khánh Hòa) bị phát
hiện trộm cắp hàng trăm ngàn
kWh điện. Khi công an vào cuộc,
Đ. thừa nhận trộm cắp điện và chủ
động bồi thường cho công ty điện
lực gần 1 tỉ đồng.
Nghi cannhận tội,
CQĐT cũngbó tay
CQĐTCônganTPNhaTrangđã
khởi tố vụ án trộm cắp tài sản theo
Điều 138 BLHS, đồng thời trưng
cầu giám định số điện năngmà Đ.
đã trộm.Tuynhiên,Trung tâmGiám
địnhđã không thể cho ra kết quả vì
không xác định được thời gian và
số lượngđiệnnăngmàĐ. lấy trộm.
Điện năng là tài sản vô hình, việc
đođếmcụ thể số lượngkhônghềdễ
dàng. Vì vậy, sau đóCQĐT chỉ có
thể xử phạt hành chính Đ. bởi với
hành vi trộm cắp, phải định giá tài
sảnbị trộm thìmới định tội được.
Tương tự,mớiđâyVKSNDhuyện
Côn Đảo (Bà Rịa-Vũng Tàu) đã
không đồng ý khởi tố vụ trộm 116
trứngvíchởVườnquốcgiaCônĐảo
vì khó định giá.
Theohồsơ, chiều17-6,HạtKiểm
lâmVườnquốcgiaCônĐảo tuần tra,
pháthiệnPVTđangdùngxemáyvận
chuyển116quả trứngvích (loàivích
có tênkhoahọc làCheloniamydas,
thuộc danhmục loài nguy cấp, quý
hiếm được ưu tiên bảo vệ). Làm
việcvới cơquanchứcnăng,T. khai
đã lẻnvàoVườnquốcgiaCônĐảo
trộm trứngvích.
Công an huyệnCônĐảo đề nghị
CơquantốtụngquậnSơnTrà(TPĐàNẵng)từnggặpkhókhănvìkhâugiámđịnhthịt,
xươngvoọcchàváchânnâu.Ảnh:T.TÀI
Nhiềuvụgiámđịnhđượcrồi,cơ
quantốtụng lạinhứcđầuvìkết
quảgiámđịnhquákhácnhau.
Tháng3-2015, ViVănSơn, ViVănHoàngvàoKhubảo
tồn thiênnhiênSơnTrà (ĐàNẵng)dựng lán trại, đặtbẫy
thú, sát hại nhiều con voọc chà vá chânnâu (nhóm IB,
nằm trongSáchđỏViệtNamvà thếgiới) rồi sấykhô thịt,
bóxươngphơi trêngiànbếp.
CQĐTCônganquậnSơnTràđã raquyết địnhkhởi tố
Sơn,Hoàngvề tội vi phạmcácquyđịnhvềbảovệđộng
vật thuộc danhmục loài nguy cấp, quý hiếmđược ưu
tiênbảovệ theoĐiều190BLHSnhưngVKSquậnkhông
phêchuẩn.TheoVKS, theoĐiều21Nghị định157/2013
của Chínhphủ (quy định xửphạt vi phạmhành chính
vềquản lý rừng, phát triển rừng, bảovệ rừngvàquản lý
lâm sản)
thì giá trị của tang vật thugiữ thuộc nhóm IB
phải trên100 triệuđồngmới xử lýhìnhsự.Dođó, CQĐT
phải địnhgiá xem số thịt, xương voọc chà vá chânnâu
thugiữđược trị giábaonhiêumới cóphương án xử lý.
Tuynhiên, khi quagiai đoạnđịnhgiá thì CQĐT“bó tay”.
VụánbếtắcchotớikhiChínhphủbanhànhNghịđịnh
40/2015 (sửa đổi, bổ sungmột sốđiều củaNghị định
157/2013). TheoNghị định 40/2015, việc xử lý hành vi
săn, bẫy, giết, vận chuyển, buônbán… trái phépđộng
vậtrừngthuộc loàinguycấp,quýhiếmđượcưutiênbảo
vệ sẽkhôngcònápdụng theoNghị định157/2013, tức
khôngphụ thuộcvàogiá trị tangvật thuđược.Nhờ thế
CQĐT Công anquận SơnTràmới khởi tốđược Sơn và
Hoàng (đượcVKSquậnphêchuẩn).
khởi tố T. về tội vi phạm các quy
địnhvềbảovệđộngvật thuộcdanh
mục loài nguy cấp, quý hiếm được
ưu tiênbảovệ theoĐiều190BLHS.
Saukhi thamkhảoýkiến củaVKS
cấp trên, VKSND huyện Côn Đảo
cho rằng trứngvích làsảnphẩmcủa
động vật, theo quy định hiện hành
muốn xử lý hình sự thì sản phẩm
phải trị giá từ50 triệuđồng trở lên.
Trongkhiđó,hiệnviệcgiámđịnh rất
khókhănvì trứngvíchkhôngphải là
sản phẩm tiêu thụ bình thường trên
thị trường, khôngcósảnphẩmcùng
loạiđểđịnhgiá.Vìvậy,VKShuyện
đã không đồng ý xử lýhình sựT.
Mỗi lầngiámđịnh là
một kết quả
Không thểkhởi tốngười cóhành
vi phạm tội vì khôngđịnhgiá được
tài sảnbị chiếmđoạt làmột bất cập
lớn.Nhưngnhiềuvụgiámđịnhđược
rồi, cơquan tố tụng lại nhức đầuvì
cáckếtquảgiámđịnhquákhácnhau.
Chẳnghạnvụcốýgây thương tích
của HTAB (ngụ Thừa Thiên-Huế).
Theohồ sơ, trongmột lầncãi vã, xô
xát, chú ruộtB. đãđấm liên tiếpvào
mặtNVTrồibỏchạy,B. thìdùngdao
đâmmột nhát vào lưngT. và vung
dao trúngmi mắt của T. Nạn nhân
đượcgiamđinh taiTrung tâmPhápy
tỉnhThừaThiên-Huêvơi tỉ lệ thương
tật là32% tạm thờinênCQĐTCông
anTPHuếđãkhởi tốchúcháuB. vê
tôi cô y gây thương tich.
Hai thang sau Trung tâm Pháp y
tỉnhgiámđịnh lại lần2 thì ra thương
tật của nạn nhân là 37%. Gia đinh
hai bi can yêu câu giam đinh lai.
Bôn thangsau, cungchính trung tâm
phápynàygiámđịnh lại lần3 thì ra
thương tật chỉ còn 3%.
Thấy cùng một trung tâm giám
địnhnhưngba lầngiámđịnhcho ra
bakếtquảkhácnhau,CQĐTđã trưng
cầuViệnPhápyQuốcgiagiámđịnh
lại lần4vàcơquannàykết luậnnạn
nhân bị thương tật 4%. Từ kết quả
này, cộngvới việcnạnnhân cóđơn
xin rút yêu cầu khởi tố, CQĐT đa
đìnhchỉđiều trađốivới chúcháuB.
Tuy nhiên, VKSND tinh Thưa
Thiên-Huê khôngđôngý, cho răng
phai lâykêt qua giámđịnhđâu tiên
(tỉ lệ thương tật 32%)mơi đungnên
huy bo quyêt đinh đinh chi vu an,
đinh chi bi can. Tháng 3-2014, vụ
án này được phục hồi điều tra. Sau
đo, TANDTPHuê đã xét xử, phạt
chú cháuB.mỗi người 30 thang tu.
Cần sửa luật
Theo nhiều chuyên gia, nước ta
đãcóLuậtGiámđịnh tưpháp2012
(cóhiệu lực từngày1-1-2013).Tuy
nhiên, trên thực tế hoạt động giám
địnhvẫncònnhiềubất cậpnhư trên,
chưakểkếtquảgiámđịnh thườngcó
rất chậm, có khi vài tháng hoặc cả
năm,gâyảnhhưởngđếnhoạtđộng tố
tụng.Dovậy, đãđến lúccầnnghiên
cứusửađổi, bổsung luậtnhằm tháo
gỡ các vướngmắc.
Để khắc phục chuyệnmột vụ án
có nhiều kết quả giám định khác
nhau (chủ yếu là án xâm hại sức
khỏe), ông Phan Văn Sơn (Viện
trưởng VKSND Cấp cao tại Đà
Nẵng) đề nghị bổ sung quy định
theo hướng cơ quan tố tụng phải
căn cứ vào kết quả của cơ quan
giámđịnh cấp caonhất.Mặt khác,
nếu có thắc mắc trong giám định
thì cơ quan tố tụng yêu cầu giám
định viên giải thích rõ...
Trong khi đó, Thẩm phánĐặng
Ánh (PhóChánh ánTANDTPĐà
Nẵng) lại đềnghị bổ sungquyđịnh
theohướngphải căncứvàokết quả
giámđịnhđầu tiênbởi nó thể hiện
đúng bản chất nhất về thương tật
của nạnnhân. “Tuynhiên, nếukết
quả giám định sau chênh lệch quá
nhiều với kết quả giám định ban
đầu thì cầnphải triệu tậpgiámđịnh
viênđểgiải thíchvàphân tích làm
rõ” - ôngÁnh nói.
Luật sư Trần Ngọc Quý (Đoàn
Luật sưTP.HCM) thìđềxuất: “Luật
cầnbổ sungquyđịnh chặt chẽhơn
vềvấnđềgiámđịnh lại, giámđịnh
bổ sung”.Theoông, trongnhiềuvụ
án ông thây cơ quan tô tung châp
nhân cho giam đinh lai nhưng khi
có kết quả giám địnhmới thì vẫn
sửdụngkết quảgiámđịnhcũ.Như
vậy, việc trưng cầu giám định lại
chỉ mang tính hình thức, vừa lãng
phí vừa làmchậm tiếnđộgiải quyết
án, vừa không đam bao quyên lơi
hợp pháp của cac bên.
n
