CHỦNHẬT 24-9-2017
7
PHÓNGSỰ - NHÂNVẬT
GSHuỳnhNhưPhương:
Trongnhữngnămchiến tranh,
giới trí thứcởmiềnNamđãcho rađờinhiều tácphẩm
mangphẩmcáchdân tộc, tinh thầnnhânđạovàgiá trị
nghệ thuật theohướngcách tânvàhiệnđại.
PHẠMCHUSA
thựchiện
GSHuỳnhNhư Phương là nhà
giáo chuyên giảng dạy lý thuyết
vănhọcởTrườngĐHKHXH&NV
- ĐHQG TP.HCM, đồng thời là
nhànghiêncứu, phêbìnhvănhọc
trướcnăm1975.Lúcchưa tới tuổi
20,HuỳnhNhưPhươngđãcóbài
đăng trên các tạp chí có khuynh
hướng thiên tả lúc đó như
Trình
Bầy, Đối Diện.
VănhọcmiênNam la
thanhphầnhưucơcủa
vănhọcdân tôc
.
Pháp Luật TP.HCM:
Thưa
ông,đượcbiết thờiđạihọc,hainăm
đầu ông học triết ởĐHVăn khoa
SàiGòn, saungày thốngnhất ông
lại được raHàNội học tiếpvềvăn
học.Ông có cho trườnghợpmình
làmaymắn vì đượchọcởhai nền
giáo dục hoàn toàn khác nhau để
bổ sung cho nhau?
+ GS
Huỳnh Như Phương:
Chúng ta là đồngmôn, chắc anh
hiểu rõhoàncảnhkhókhănnhững
năm tháng đó. Nhiều lớp sinh
viên ở banTriết có bằng cử nhân
đã không thể tìm được việc làm.
Lớp chúng tôi học dở dang, được
chuyển sang ngành văn, phải kéo
dài sáu năm ở đại học nhưng vẫn
may mắn hơn nhiều người khác
không có điều kiện theo đuổi con
đường học vấn. Nghĩ đến sựmay
mắn củamình, nhiều khi tôi cảm
thấy có lỗi vớimột sốngười cùng
thế hệ. Tôi đã thụhưởngnềngiáo
dụcmiềnNam từ tiểuhọcđếnđại
học, nềngiáodụcxãhội chủnghĩa
bốn năm đại học và bốn năm sau
đại học. Không thể nói phần nào
quan trọng hơn nhưng nếu mình
biết chắt lọc và tiếp thu thì chắc
chắn cả hai đều có ích cho nghề
nghiệp hiện nay.
.
Ông có thể kể lại vài kỷ niệm
đáng nhớ về những năm học ĐH
Văn khoa Sài Gòn và ĐH Tổng
hợpHàNội?
+ Khuôn khổ trang báo không
cho phép tôi nói gì nhiều. Vả
chăng, những kỷ niệm đó tôi đã
ghi lại trong hai bài viết
“Văn
Khoangày thángcũ”
va
“HàNội
trong sươngmù ký ức”
, hiện còn
lưu giữ trên các trangmạng. Tôi
nghĩ rằng đó là những cơ hội cho
tôi hiểu sâuhơnhoàn cảnhđã tác
động đến con người như thế nào
vàngười tacókhảnăngkhángcự
lại hoàn cảnhhaykhông. Đôi khi
1986). Từ ấy đến nay tôi có viết
một số bài và tham gia hai công
trình nghiên cứu tập thể về đề tài
này. Điều khiến tôi ngạc nhiên
và thú vị nhất là những người
khuyến khích và giúp đỡ chúng
tôi trongcôngviệcnàykhôngchỉ
là các nhà văn, nhà nghiên cứu ở
miềnNammàcòncónhữngđồng
nghiệp rất nhiệt tâm ởViệnVăn
học,ĐHSưphạmvàĐHQuốcgia
Hà Nội. Gần đây tôi lại có niềm
vui là sau khi công bố những bài
viết về chủ nghĩa hiện sinh, chủ
nghĩacấu trúcvàchủnghĩaMarx
ởmiềnNam, tôi nhận được phản
hồi, góp ý từ những học giả cao
niên rất có uy tín.
.
Hồi tháng 10 năm ngoái, Hội
NhàvănViệtNam (VN)đã tổchức
cuộc tọa đàm “Nhận diện văn
chương Hà Nội thời tạm chiếm
(1947-1954)”vớinhìnnhận:“Văn
họcsửVNcònmắcnợvănchương
HàNội vì đã bỏ quênmột không
gian văn học đầy giá trị…”. Thế
còn những tác phẩm giá trị của
nhiều nhà văn đô thị miền Nam
thời kỳ 1954-1975, Hội Nhà văn
VN vàHộiNhà vănTP.HCM (mà
ông từng là thành viên ban chấp
hành) có thấy mắc món nợ văn
chương này không?
+Tôi không phải hội viênHội
Nhà vănVN nên không đủ thẩm
quyền trả lời câu hỏi này của
anh. Tôi có tham gia ban chấp
hànhHội Nhà vănTP.HCMmột
nhiệm kỳ (2005-2010), người ít,
chỉ việc khảo sát, tổng kết hoạt
động sáng tác đương thời và
tổ chức giao lưu, trao đổi kinh
nghiệm đã không đủ thời gian.
Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng những
người thiện chí đều thừanhậnđó
là một món nợ, món nợ lớn mà
trả thì quá chậm. Tình hình gần
đây có vẻ thuận lợi hơn nhưng
điều đáng buồn là giới nghiên
cứu, phê bình trong nước chưa
quan tâmđúngmứcđếnviệcnày.
Có lẽ cuộc sống bây giờ có quá
nhiềunỗi lo, nỗi lovănhọc chưa
phải là điềubức xúc nhất chăng?
Dù sao hiện nay khó ai bác bỏ
được sự thật là trong những năm
chiến tranh, giới trí thức sáng tạo
ởmiềnNam đã cho ra đời nhiều
tác phẩmmang phẩm cách dân
tộc, tinh thần nhân đạo và giá trị
nghệ thuật theo hướng cách tân
vàhiệnđại.Tôi luôn tin rằngnhìn
nhận văn học quá khứmột cách
công bằng, khách quan sẽ góp
phầnhòagiải, hòahợpdân tộcvà
phát huy các nguồn lực tinh thần
để bảo vệ, phát triển đất nước.
Chưa bao giơ không gian văn
hocmơ rôngnhưnhưngngaynay.
Lơpnhavăn, nhaphêbinhđô tuôi
trêndươi 40hiênnay rât đangnê.
Phêbìnhbị chê trách
vì khôngchốngđỡđược
với ócbèphái
.
Trong một giai đoạn mà phê
bình văn học có phần vắng lặng,
có ý kiến đánh giá phê bình văn
họchiệnnaychủyếu làkhenngợi
và ve vuốt nhau. Theo ông, nhận
xétnhư thếcóquákhekhắtkhông?
+Không thể chối cãi đó làmột
phươngdiệncủađời sốngphêbình
văn học hiện nay. Phê bình bị chê
trách vì không chống đỡ được với
những cám dỗ của tính vụ lợi, sự
đố kỵ, óc bè phái và sự đả kích cá
nhân. Những người làm phê bình
nhưchúng tôichắcchắn làcó lỗi rồi
nhưng bạn đọc và báo chí cũng có
một phần tráchnhiệm.Thửhỏi bạn
đọc bây giờ có thích đọc phê bình
không, báochí cóchịuđăngnhững
bàiphêbìnhđúngnghĩakhông?Biết
baonhiêucuộchội thảo, tọađàmđã
lêntiếng,đềxuấtgiảiphápnhưngsao
tìnhhìnhphêbìnhvẫnchưađượccải
thiện?Có lẽ phải cần thời gian suy
nghĩ kỹhơn, sâuhơnđể tìmcâu trả
lờiđích thựcvềđiềunày.Mătkhac,
cungkhôngnênđăt trênvaiphêbinh
môt sưmangqua lơn.
Một thếhệcâybútmớiđangxuất
hiệnvàkhẳngđịnhmìnhkhôngphải
chủyếubằngnhữngphương tiệnvà
conđường của những lớpnhà văn
trướcđây:các tạpchívănnghệ,các
giải thưởngvănhọc, sự tándương
củagiớiphêbình…Nhữnghồiứng
của bạn đọc chưa bao giờ nhanh
nhạy như hiện nay và điều đó làm
bộc lộ sự chậm chạp, trễ nải và cả
uy tínsútgiảmcủaphêbìnhchuyên
nghiệp.Tấtnhiên, thờinàocũngcó
nhữngcâybútviếtsơ lược,sáomòn
vềđề tài,bútpháp,chạy theonhững
vinh hoa phù phiếm. Nhưng thời
nào cũng phát hiện được tài năng
đích thực.Tôi thấy lớpnhàvăn,nhà
phê bìnhđộ tuổi trêndưới 40hiện
nay rất đángnể, tôi tin làhọ sẽ làm
nên chuyện.
.
Xin cám ơn ông về cuộc trao
đổi này.
◄
GSHUỲNHNHƯPHƯƠNG:
Người
“hòagiải”
cho
vănh c
trước1975
Tôi tin rằng nhìn nhận văn học quá khứmột
cách công bằng, khách quan sẽ góp phần
hòa giải, hòa hợp dân tộc.
Mỗi tuầnmộtnhânvật
tôinghĩvẩnvơnếu
nhưđấtnước thống
nhất sớmhơnhoặc
muộn hơn, thân
phận của những
người trẻ thế hệ
chúng tôi sẽ thay
đổirasao.Và trong
cái tìnhhuốngcực
đoan của lịch sử
đất nước ta, con
người phải làm gì
để giữ được chân
dung tinh thầncủa
mình.
Vănhocơmiên
Nam lamôt thanh
phân hưu cơ cua
văn hoc dân tôc.
Nhinnhânmôtcach
công băng, khach
quan se gop phân
hoa giai, hoa hơp
dân tôc.
“Tôi thấy
mìnhphải có
tráchnhiệm
giới thiệu
về vănh c
miềnNam”
.
Có phải do có
thời gian học ở
ĐH Văn khoa Sài
Gònmà trongmột
số tácphẩm,đề tài
khoahọcvànhiềubài viết, ôngđã
đầu tưnghiêncứuvềvănhọcmiền
Nam trước 1975?
+Thật ranăm1975 tôimới vừa
20 tuổi, trướcđócómấybài đăng
báo nhưng đọc và tích lũy tư liệu
về văn học chưa được bao nhiêu.
Saunày, vì côngviệcdạyhọc, tôi
thấymìnhphải có tráchnhiệmsưu
tầm, giới thiệuvới sinhviênhoạt
độngvănhọcởmiềnNammà tôi
luôn quan niệm đó là một thành
phầnhữu cơ củavănhọcdân tộc.
Cuốn sách đầu tiên tôi biên soạn
đượcxuấtbảnngay từđầu thờiđổi
mới làmột tuyển tập truyệnngắn
miềnNam có nhan đề
Mùa xuân
chim én bay về
(NXBCửuLong,
Thửhỏibạnđọcbây
giờcó thíchđọcphê
bìnhkhông,báochí
cóchịuđăngnhững
bàiphêbìnhđúng
nghĩakhông?
GSHuỳnhNhưPhương
•TheohọcbanTriếtĐHVănkhoaSàiGòn (1973-1975).
•HọckhoaNgữvănĐHVănkhoaTP.HCMvàĐHTổnghợpHàNội.
•NghiêncứusinhViệnVănhọc thếgiới thuộcViệnHàn lâmKhoa
họcLiênXônăm1986-1990.
•Phó trưởngkhoa, trưởngkhoaNgữvănvàBáochí.
•Giáosư thỉnhgiảngởĐHParis7,ĐHSưphạm,ĐHĐàLạt…
Cáctácphẩm
Dẫnvào tácphẩmvănchương,Những tínhiệumới,Trườngphái
hình thứcNga,Nhữngnguồncảmhứng trongvănhọc,Lý luậnvăn
học -nhậpmôn,Hãycầm lấyvàđọc…
Ôngcũng là tácgiảnhững
tập tảnvăn:
Ngôinhàvàconngười,Bâygiờmàcóvềquê…,Les
EspacesvertsdeSaigon
.
GSHuỳnhNhưPhương.
