16
Quốc tế -
ThứHai 22-7-2019
Từ phán quyết Tòa Trọng tài đến
tàu Trung Quốc ở bãi Tư Chính
Không có cơ sở pháp lý để Trung Quốc yêu sách quyền lịch sử đối với tài nguyên tại các vùng biển
phía bên trong đường chín đoạn.
ĐỖTHIỆN
thực hiện
T
rong việc Trung Quốc
(TQ) có hành vi leo thang
gây căng thẳng ở biển
Đông,
PGS-TS Vũ Thanh
Ca
(ĐH Tài nguyên - Môi
trường Hà Nội, nguyên Vụ
trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và
khoa học công nghệ - Tổng
cục Biển và Hải đảo Việt
Nam (VN))
cho biết: TQ đã
thực hiện thăm dò tài nguyên
tại khu vực bãi Tư Chính
và khu vực vùng đặc quyền
kinh tế của VN với khoảng
cách gần nhất tới bờ biển
VN, trên 120 hải lý tính từ
bờ biển VN. Khu vực thăm
dò của TQ nằm hoàn toàn
trong vùng đặc quyền kinh
tế và thềm lục địa của VN.
Trung Quốc đã tự
làm xấu hình ảnh
của mình
. Phóng viên:
Thưa ông,
ở góc độ pháp lý, TQ đã sai
phạm như thế nào khi đưa
tàu vào vùng đặc quyền
kinh tế (EEZ) và khu vực
bãi Tư Chính?
+ PGS-TS
Vũ Thanh Ca
(ảnh)
:
Đây không phải là
vùng chồng lấn về chủ quyền
với bất cứ quốc gia nào khác
vì phán quyết của Tòa Trọng
tài thường trực năm 2016 đã
nêu rõ hai điểm: (i) Không
có cơ sở pháp lý để TQ yêu
sách quyền lịch sử đối với
tài nguyên tại các vùng biển
phía bên trong đường chín
đoạn; và (ii) Không một cấu
trúc nào tại Trường Sa có khả
năng tạo ra các vùng biển mở
rộng và các đảo Trường Sa
không thể cùng nhau tạo ra
các vùng biển như một thực
thể thống nhất.
Như vậy, không thể dùng
“đường lưỡi bò” hoặc quần
đảo Trường Sa để biện minh
rằng vùng biển VN mà TQ
đang thăm dò tài nguyên là
vùng tranh chấp.
.
Hành động sai trái này
ảnh hưởng như thế nào đến
hình ảnh và uy tín của TQ?
+ Thực hiện thăm dò tài
nguyên trong vùng biển VN,
TQ đã vi phạm nghiêm trọng
luật pháp quốc tế và luật pháp
VN. Hành động này đang làm
xấu hình ảnh của TQ và làm
mất lòng tin của các nước
trong và ngoài khu vực đối
với TQ.
Đặc biệt, hiện nayASEAN
và TQ đang đàm phán COC.
Hành động này củaTQđã gây
khó khăn rất lớn, nếu không
muốn nói là cản trở quá trình
đàm phán và TQ phải chịu
hoàn toàn trách nhiệm nếu
đàm phán COC thất bại. Tôi
cho rằng TQ sẽ chịu thiệt thòi
rất nhiều nếu cứ tiếp tục các
hành động sai trái như thế.
Bắt buộc phải xin
phép nếu muốn
nghiên cứu khoa học
.
Mặc dù Tòa Trọng tài đã
ra phán quyết cách đây ba
năm nhưng các hành động
đưa tàu địa chất Hải Dương
8 vào vùng biển thuộc chủ
quyền của VN nói riêng và
các động thái quấy rối, quân
sự hóa biển Đông nói chung
vẫn tiếp diễn. Phải chăng
phán quyết 2016 không có ý
nghĩa thực chất?
+ Mặc dù TQ không công
nhận phán quyết của Tòa
Trọng tài thường trực nhưng
theo quy định của luật pháp
quốc tế, phán quyết là một
phần của luật pháp quốc tế
và phải được thực thi. TQ
không thể chống lại toàn bộ
cộng đồng quốc tế để hành
động một cách ngang ngược.
Tôi tin rằng về lâu dài, TQ sẽ
phải từng bước thực hiện các
phán quyết của Tòa Trọng tài
thường trực.
. Liên quan đến hoạt động
tàu TQ ở EEZ VN, có ý kiến
cho rằngUNCLOShiện không
quy định rõ ràng khái niệm
“khảo sát khoa học”. Điều
này tạo ra cái cớ cho tàu
nước ngoài có thể vào EEZ
VN với danh nghĩa tiến hành
khảo sát khoa học nhưng thực
tế lại làm những mục tiêu
khác. Quan điểm của ông về
vấn đề này?
+ Luật Tài nguyên, môi
trường biển và hải đảo 2015
cùng các văn bản dưới luật
của VN đã quy định rất rõ về
nghiên cứu khoa học trong
vùng biển VN. Theo đó, các
tổ chức, cá nhân nước ngoài
muốn tiến hành nghiên cứu
khoa học trong vùng biểnVN
phải gửi hồ sơ xin phép cho
Nhà nướcVN, ghi rõmục tiêu,
nhiệm vụ, nội dung, khu vực
thực hiện, các phương tiện
được sử dụng và kết quả dự
kiến của dự án nghiên cứu
khoa học.
Ngoài ra, VN còn có quyền
cử cán bộ khoa học tham gia
nghiên cứu khoa học và được
nhận một bản số liệu, kết quả
nghiên cứu khoa học. Các
quy định này nếu được thực
hiện tốt sẽ giảm rủi ro khi cho
phép tổ chức, cá nhân nước
ngoài thực hiện nghiên cứu
khoa học trong vùng biểnVN.
Kiện ra tòa án quốc
tế trong điều kiện
thích hợp
. Phản ứng của chính quyền
Tổng thốngPhilippinesDuterte
trong việc buộc TQ thay đổi
cách cư xử ở biển Đông nhận
được sự đồng thuận của nhiều
người. Ông nhận xét như thế
nào về chuyện này?
+ Tôi nghĩ chính quyền
của Tổng thống Duterte có
cách tiếp cận riêng để thực
hiện phán quyết. Tổng thống
Duterte đã mong muốn thay
vì đối đầu thì xây dựng lòng
tin và sự hợp tác toàn diện
với TQ. Tuy vậy, thực tế đã
chứng minh rằng TQ không
muốn hợp tác trên biển với
Philippines trên cơ sở luật
pháp quốc tế và chính quyền
ôngDuterte không thể hy sinh
quyền và lợi ích quốc gia trên
biển để đổi lấy sự hợp tác hữu
hảo từ TQ.
Đến nay, nội dung hợp tác
trên biển giữa Philippines
và TQ gần như không có gì.
Ngay cả thời hạn một năm
để xác định nội dung hợp
tác và khu vực hợp tác trong
tuyên bố chung giữa TQ và
Philippines nhân dịp Chủ tịch
TQ Tập Cận Bình sang thăm
Philippines vào cuối năm2018
cũng chỉ là cách thức để TQ
o ép Philippines.
Tôi tin rằng Tổng thống
Duterte sẽ tiếp tục có cách
ứng xử sáng suốt, đúng đắn
và việc TQ, Philippines đạt
được thỏa thuận hợp tác trong
vùng đặc quyền kinh tế của
Philippines theo quan điểm
Hành động
của Trung
Quốc ở biển
Đông đang
làmxấu
hình ảnh
của nước
này và làm
mất lòng
tin của các
nước trong
và ngoài
khu vực.
Ảnh: AP
Vấn nạn bị tàu Trung Quốc đâm va
là cực kỳ nguy hiểm
Việc tàuTQđâmva vào tàu nước khác làmột vấn đề nhức
nhối trên biển Đông. Cần chú ý rằng trong khu vực này hầu
như chỉ có tàu TQ đâm va vào tàu nước khác. Tôi không rõ
đây cóphải là chủ trương của nhà nướcTQhay khôngnhưng
nếu có thì sẽ cực kỳ nguy hiểm.
Với tinh thần thượng tôn pháp luật và nhân đạo, các nước
cần giáo dục ngư dân của mình để tránh các trường hợp
đâm va. Khi đã xảy ra đâm va, tàu, thuyền phải thực hiện
nghĩa vụ cứu trợ người bị nạn và các quốc gia liên quan phải
phối hợp để xác định rõ nguyên nhân, có các hành động
thích hợp để trừng phạt các đối tượng cố tình đâm va và
bồi thường, hỗ trợ các nạn nhân bị đâm va.
Các tàu cá hoạt động trên biển phải bật các thiết bị giám
sát hành trình và các công cụ khác, thí dụ đèn chiếu sáng
để thông báo cho các tàu, thuyền khác về vị trí của mình.
Thiết bị giám sát hành trình ngoài việc tránh đâm va còn
giúp các nước quản lý tốt đội tàu đánh cá của mình, chống
đánh bắt cá trái luật, không thông báo và không được quản
lý (IUU). Nhà nước TQ cần nghiêm chỉnh thực hiện các quy
định của luật pháp quốc tế để bảo đảm an toàn, hòa bình
và ổn định trên biển.
PGS-TS
VŨ THANH CA
Washington rất longại vềcác
báo cáoTQgây cản trởcáchoạt
động khai thác và thămdòdầu
khí ở khu vực biển Đông, đặc
biệt là của VN. Các hoạt động
khiêu khích nhiều lần của TQ
nhắmvào hoạt động khai thác
và thăm dò dầu khí xa bờ của
các nước liên quan đã đe dọa
an ninh năng lượng khu vực và
pháhoại thị trườngnăng lượng
tự do mở rộng ở khu vực Ấn
Độ Dương - Thái Bình Dương.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ
MORGAN ORTAGUS
Tiêu điểm
“Theo tôi, không
chỉ thành lập liên
minh pháp lý với các
nước trong khu vực
biển Đông, VN còn
hoàn toàn có thể tự
mình đưa việc TQ vi
phạm pháp luật ra
công luận và thậm
chí ra một cơ quan
tài phán quốc tế.”
đây là vùng tranh chấp sẽ
không thể xảy ra.
. Một số chuyên gia và
chính khách quốc tế đề xuất
VN, Philippines, Malaysia
và các nước khu vực nên lập
thành một liên minh pháp lý,
đưa hành xử phạm pháp của
TQ ra công luận và toàn quốc
tế. Ông cho rằng gợi ý này
có khả dĩ?
+ Theo tôi, không chỉ thành
lập liên minh pháp lý với
các nước trong khu vực biển
Đông, VN còn hoàn toàn có
thể tự mình đưa việc TQ vi
phạm pháp luật ra công luận
và thậm chí ra một cơ quan tài
phán quốc tế. Hiện nay VN
đã thực hiện khá tốt việc đưa
những hành động vi phạm luật
pháp quốc tế của TQ ra công
luận. Tôi cũng biết rằng VN
đang chuẩn bị các tài liệu để
sẵn sàng kiện TQ ra một tòa
án quốc tế trong những hoàn
cảnh, điều kiện thích hợp.
. ASEAN đang thảo luận
sôi nổi về Bộ quy tắc ứng
xử ở biển Đông (COC) để
giải quyết biển Đông. Triển
vọng của COC trong việc
giải quyết tranh chấp biển
Đông ra sao?
+ Nếu COC là một văn bản
có tính ràng buộc về mặt pháp
lý và tuân thủ luật pháp quốc
tế thì đó sẽ là một công cụ rất
tốt để duy trì hòa bình, ổn định
và phát triển bền vững trên
biển Đông. Tuy vậy, việc đàm
phán để đạt được COC như
thế là một nhiệm vụ vô cùng
khó khăn cho tất cả các nước,
đòi hỏi các nướcASEANphải
thật sự quyết tâm.•
