6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứBa12-5-2020
Chứng cứ gián tiếp thực ra không
tồn tại trong BLTTHS. Điều 86
BLTTHS 2015 quy định: “Chứng
cứ là những gì có thật, được thu
thập theo trình tự, thủ tục do bộ
luật này quy định, được dùng làm
căn cứ để xác định có hay không
có hành vi phạm tội, người thực
hiện hành vi phạm tội va những
tình tiết khác có ý nghĩa trong việc
giải quyết vụ án”.
Trong quá trình điều tra, truy tố
và xét xử, có những khi không có
được những nguồn chứng cứ trực
tiếp, cơ quan điều tra và công tố
phải tìm hiểu và tái hiện sự thật từ
những nguồn chứng cứ gián tiếp
liên quan đến hành vi tội phạm. Từ
những nguồn chứng cứ gián tiếp
ấy, điều tra viên, công tố viên phải
đúc kết được những chứng cứ đáp
ứng đầy đủ các tiêu chí, tiêu chuẩn
về chứng cứ quy định tại BLTTHS.
Nếu chứng cứ của công tố viên bảo
vệ cáo trạng không đáp ứng được
những tiêu chí, tiêu chuẩn quy định
thì không thể buộc tội.
Đó là chưa kể đối với án tử hình,
dựa vào chứng cứ gián tiếp rất nguy
hiểm, vì nếu sai thì không sửa được
nữa. Các vụ án oan điển hình như vụ
Nguyễn Thanh Chấn, Huỳnh Văn
Nén, Hàn Đức Long, bảy thanh niên
ở huyện Trần Đề (Sóc Trăng)…đều
thiếu và yếu về chứng cứ nên buộc
tội dựa vào lời nhận tội của bị cáo,
sau đó đều xác định là oan.
Quyết định kháng nghị
của VKSND Tối cao
không sai về thủ tục
.
Hội đồng Thẩm phán TAND Tối
cao biểu quyết và cho rằng quyết
định của Chủ tịch nước bác đơn
xin ân giảm án tử hình của Hồ Duy
Hải đang có hiệu lực nên quyết định
kháng nghị của VKSND Tối cao là
không đúng pháp luật. Ý kiến của
ông ra sao về việc này?
+ Trước hết, việc kháng nghị là
nhiệm vụ và quyền hạn thuộc chức
năng hiến định của VKS là thực
hành quyền công tố và kiểm sát
hoạt động tư pháp (Điều 107 Hiến
pháp 2013 và các điều 2, 3, 4 Luật
Tổ chức VKSND 2014).
TAND Tối cao với thẩm quyền
xét xử của mình thì vẫn phải chịu
sự kiểm sát tư pháp của VKSND
Tối cao. Và xin lưu ý rằng viện
trưởng VKSNDTối cao là do Quốc
hội bầu ra tương tự như chánh án
TAND Tối cao. Các chức năng,
nhiệm vụ trên là nhằm thực hiện
nguyên tắc “Quyền lực nhà nước
là thống nhất, có sự phân công,
phối hợp, kiểm soát giữa các cơ
quan nhà nước trong việc thực hiện
các quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp”, quy định tại Điều 2 Hiến
pháp 2013. Điều này cũng là thực
hiện nghị quyết của Đảng về việc
chống lạm dụng quyền lực.
. Vậy theo ông, việc kháng nghị
này có trái quy định pháp luật?
+ Theo tôi, quyết định kháng
nghị này không sai về thủ tục. Nếu
Chủ tịch nước có chấp thuận đơn
xin ân xá của tử tù thì quyết định
đó cũng không có nghĩa bản án tử
hình là sai mà theo tôi hiểu, để có
thời gian xem xét lại án tử hình của
một con người. Đây là hành động
nhân đạo của nguyên thủ quốc gia
khi xét đơn của tử tù. Việc xét đơn
này không ảnh hưởng đến tính đúng,
sai của bản án.
Cũng không có quy định khi Chủ
tịch nước bác đơn hay chấp nhận
đơn thì VKSND Tối cao (TAND
Tối cao) sẽ không được phép kháng
nghị nếu thấy cần thiết. Vì theo luật
định, kháng nghị là quyền của các
cơ quan ấy.
Vì vậy, khoản2Điều379BLTTHS,
“việc kháng nghị theo hướng có lợi
cho người bị kết án có thể được
tiến hành bất cứ lúc nào, cả trong
trường hợp người bị kết án đã chết
mà cần minh oan cho họ”. Do đó,
theo Điều 379, VKSND Tối cao có
quyền quyết định kháng nghị thay
thế quyết định không kháng nghị
trước đây, kể cả khi người bị kết
án đã chết.
NGÂNNGA
thực hiện
L
uật sư - đại biểu Quốc hội
(ĐBQH) Trương Trọng Nghĩa
cho rằng quyết định giám đốc
thẩm của Hội đồng Thẩm phán
TAND Tối cao về vụ Hồ Duy Hải
đang gây ra sự lo ngại rộng rãi
trong công luận.
Bản chất của vụ án không
thể tồn tại ngoài chứng cứ
.
Phóng viên
: Thưa ông, Hội
đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã
biểu quyết và 17/17 vị thẩm phán
đã thống nhất vụ án Hồ Duy Hải đã
có những sai sót về tố tụng nhưng
những sai sót đó không thay đổi
bản chất vụ án?
+
ĐBQHTrương Trọng Nghĩa
:
Theo tôi, trong một vụ án, nhất là
vụ án phức tạp, phải có chứng cứ
đầy đủ, gián tiếp và trực tiếp, không
tranh cãi được, hay theo luật hình
sự nhiều nước là “không còn một
chút nghi ngờ hợp lý nào” (beyond
a reasonable doubt) thì mới kết luận
được bản chất vụ án. Bản chất của
vụ án không thể có trước chứng cứ,
tồn tại ngoài chứng cứ.
Nếu chứng cứ vừa thiếu, vừa yếu,
vừa sai (thể hiệnqua quyết địnhkháng
nghịcủaVKSNDTốicaovàýkiếncủa
Ủy ban Tư pháp) thì phải tìm hiểu để
làm rõ bản chất vụ án là thế nào. Nếu
tuân thủ theonguyên tắc “suyđoánvô
tội”mà cơ quan tố tụng chuyển thành
“suy đoán có tội” là vi hiến.
Phó Chánh án TANDTối caoNguyễn Trí Tuệ thaymặt Hội đồng Thẩmphán công bố phán quyết giámđốc thẩm
vụ ánHồDuy Hải. Ảnh: TTXVN
LTS:
Phán quyết giámđốc thẩm của
Hội đồng Thẩm phán TANDTối cao
về vụ án Hồ Duy Hải mới đây đã gây ra
nhiều ý kiến trái chiều, về nhiều vấn đề
liên quan đến tố tụng hình sự.
Để rộng đường dư luận, chúng tôi đã có
cuộc trao đổi với luật sư - đại biểu Quốc
hội Trương Trọng Nghĩa về những vấn
đề còn có cách hiểu khác nhau này.
Cấp giám đốc thẩm ra
phán quyết bằng cách
giơ tay, đúng hay sai?
. Việc biểu quyết (nghị án) công
khai bằng cách giơ tay biểu quyết
ngay tại phiên giám đốc thẩm có
đúng luật không, thưa ông?
+ Theo tôi, việc này là không
sai. Điều quan trọng của việc Hội
đồng Thẩm phán TAND Tối cao
có đến 17 vị thẩm phán là để các
vị thảo luận, tranh luận để cuối
cùng biểu quyết trong thủ tục xét
xử giám đốc thẩm. Đây không phải
là cuộc họp nội bộ của ngành tòa án
mà là phiên xét xử giám đốc thẩm
công khai. Tại phiên xử này, mỗi
vị thẩm phán không ở vị trí của
một cán bộ của ngành tòa án mà
là thành viên của một tổ chức tư
pháp cao nhất nhân danh công lý,
nhân danh hiến pháp và luật pháp
của nước nhà.
Ở nhiều quốc gia, kết quả biểu
quyết trong HĐXX, Hội đồng
Thẩm phán không đạt được 100%
là chuyện thường, bởi sinh ra các
hội đồng này là để tạo điều kiện
thảo luận, tranh luận những ý kiến
khác biệt, từ đó tìm ra chân lý và
sự thật khách quan.
Thành phần Hội đồng Thẩm phán
TAND Tối cao gồm những vị có
học vị rất cao và có thâm niên rất
lâu trong nghề. Với những vụ án
như thế này, các ý kiến tranh luận
là có thể hiểu được. Tôi rất muốn
được đọc biên bản ý kiến thảo luận,
tranh luận của quý vị này để học hỏi
thêm. Và nếu Quốc hội có giám sát
tối cao thì đây cũng là cơ sở để rộng
đường xem xét.•
. Phóng viên:
Thưa ông, ông từng tham gia cùng với
Ủy ban Tư pháp giám sát về vụ án, vậy ông đánh giá sao
về vụ này?
+
ĐBQHTrươngTrọngNghĩa:
Vấn đề Ủy banTư pháp,
trong đó có tôi vàmột số ĐB đặt ra không phải là“cứu Hồ
DuyHải”vì“anhtabịoan”,nhưmộtsốýkiếntrênmạngxãhội
đangnêu.Điềuchúngtôihướngtớilà:Cơquantiếnhànhtố
tụngphảibảođảmđúngquyđịnhcủaBLHSvàBLTTHSkhi
xét xử các vụ án, quan trọng nhất là nguyên tắc“suy đoán
vô tội”và xét xử phải có chứng cứ khách quan và đầy đủ.
Trong vụ Hồ Duy Hải, các cơ quan tiến hành tố tụng
đã có nhiều sai sót trong quá trình điều tra, truy tố, xét
xử.Từ đó đã kết án tử hìnhHải với những chứng cứ gián
tiếp, mà những chứng cứ ấy lại sai, thiếu và yếu (như ý
kiến của Ủy ban Tư pháp và của VKSNDTối cao). Do đó,
cần tiến hành điều tra lại theo luật định.
Kết quả điều tra và tố tụng có thể lại tiếp tục khẳng
định Hồ Duy Hải là thủ phạm, hoặc có thể minh oan
cho anh ta nhưng điều tra và tố tụng lại sẽ thể hiện tính
nghiêm minh và tính nhân văn của nền tư pháp trước
một bản án tửhình cónhiều tranh cãi và ý kiến trái chiều
từ các cơ quan cao cấp của nhà nước ta.
Quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán
TANDTối cao vừa rồi có những chi tiết và lập luận không
đủ sức thuyết phục và có thểđể lạimột tiền lệkhôngphù
hợp với nguyên tắc“suy đoán vô tội”mà BLTTHS đã quy
định. Do đó, ĐBQH Lê Thanh Vân đề nghị Quốc hội cần
giámsát tối cao vụ án này.Tôi đồng tình với đề nghị này.
Quốc hội nên giám sát tối cao vụ án này
Việc kháng nghị là
nhiệm vụ và quyền hạn
thuộc chức năng hiến
định của VKS là thực
hành quyền công tố và
kiểm sát hoạt động tư
pháp (Điều 107 Hiến
pháp 2013 và các điều
2, 3, 4 Luật Tổ chức
VKSND 2014).
Một số băn
khoăn xung
quanh vụ án
Hồ Duy Hải
Suy đoán có tội là vi hiến và trái với
nguyên tắc cơ bản của BLHS và BLTTHS
nước ta.
Luật sư TrầnHồng Phong
(bìa phải)
và gia đình tử tùHồDuy Hải.
(Ảnh do LS cung cấp)
