5
Thời sự -
ThứHai 1-6-2020
THUNGUYỆT
C
ác vụ tham nhũng có
yếu tố nước ngoài ở ta
rất khó bị phát hiện và
hầu như các vụ xử lý được
đều do phía nước ngoài điều
tra trước. Nhân nghi án Công
ty Tenma đưa hối lộ,
Pháp
Luật TP.HCM
đã có cuộc
trò chuyện với TS Đinh
Văn Minh, Vụ trưởng Vụ
Pháp chế Thanh tra Chính
phủ. Ông Minh nói: Rất khó
phát hiện vì bên đưa lẫn bên
nhận đều có lợi nên ít khi có
chuyện bên nọ tố bên kia để
tìm câu trả lời.
Phá để lấy
. Phóng viên:
Dư luận
đang rất quan tâm đến nghi
án Công ty Tenma (Nhật) đưa
hối lộ 25 triệu yen cho các
cán bộ thuế, hải quan Bắc
Ninh, ông đánh giá sự việc
này thế nào?
+ Ông
Đinh Văn Minh
( ả n h )
:
Chúng
ta chưa
k h ẳ n g
đ ị n h
đ ư ợ c
điều gì
n h ư n g
nếu đó là sự thật thì tệ quá,
vì “ăn một, phá mười”! Theo
thông tin ban đầu thì họ
đưa cho cán bộ, công chức
khoảng 5 tỉ đồng nhưng Nhà
nước mất tiền thuế hàng trăm
tỉ. Ở nước ngoài, người ta
thường phân biệt giữa “lấy”
và “phá”, còn ở Việt Nam
thì “phá để lấy”, tức là phá
rất nhiều nhưng lấy không
được bao nhiêu. Đây là sự
thật rất tệ hại.
Về vụ này, tôi cho là không
quá khó để xác minh. Điều
tra các vụ án tham nhũng có
cái khó nhưng cũng có điểm
thuận tiện là đa số hành vi
tham nhũng đều là việc lấy
tiền của Nhà nước. Mà tiền
bạc của Nhà nước được quản
lý chặt chẽ qua các thủ tục,
quy trình, thường có sổ sách,
chứng từ.
Tôi nghĩ với nghiệp vụ
của thanh tra, họ sẽ tính
ngay được l ẽ r a doanh
nghiệp (DN) phải nộp thuế
bao nhiêu, thực tế nộp bao
nhiêu. So sánh mức chênh,
ít nhất sẽ xác định anh làm
thất thoát của Nhà nước
bao nhiêu tiền. Tiếp theo,
chuyện anh nhận hối lộ thế
vụ đưa, nhận hối lộ. Giờ nhiều
hơn nhưng so với những gì đã
và đang xảy ra thì con số đó
vẫn là rất ít. Cảm nhận chung
của xã hội là tình trạng đưa,
nhận hối lộ ở Việt Nam xảy
ra khá nhiều và ở hầu hết mọi
lĩnh vực.
“Đầu tư cho tương lai”
. Nhiều người nhận số tiền
hối lộ rất lớn nhưng họ đều
nói đó là quà, là tiền “cám
ơn” của đối tác, họ không
bàn bạc, thỏa thuận hay vòi
vĩnh. Phải chăng văn hóa tặng
quà của chúng ta đang tiếp
tay cho tham nhũng?
+ Ở Việt Nam và một số
nước châu Á có chuyện lẫn
lộn giữa quà tặng và của đưa
hối lộ. Nhiều trường hợp
người ta nói đó là quà tặng.
Tại tòa, cựu bộ trưởngTrương
Minh Tuấn khai nhận số tiền
200.000 USD vì nghĩ đó là
quà tặng ông trúng cử vàoBan
chấp hành Trung ương Đảng
khóa XII. Đó là câu chuyện
rất khôi hài.
Tất nhiên, cũng có cái khó
Hối lộ có yếu tố nước ngoài:
Khó phát hiện
nào, cơ quan điều tra sẽ
chứng minh...
. Đưa, nhận hối lộ là câu
chuyện tham nhũng rất điển
hình nhưng lại rất khó phát
hiện. Vì sao vậy, thưa ông?
+ Tổng bí thư Nguyễn Phú
Trọng trong một lần tiếp xúc
cử tri từng chia sẻ: “Các vụ
án lớn phát hiện chậm, kéo
dài, lúc đầu to bằng voi rồi xử
bé như chuột”. Nguyên nhân
vì sao? Vì cả bên đưa lẫn bên
nhận đều có lợi cả nên ít khi
có chuyện bên nọ tố bên kia.
Hoạt động thanh tra, kiểm
tra, kiểm toán, quản lý thị
trường, thuế, hải quan...
thường xảy ra chuyện: Khi
phát hiện ra sai phạm thì có
sự mặc cả và các công chức
thoái hóa nhận tiền, biến vi
phạm to thành vi phạm nhỏ,
điều này càng khiến cho tham
nhũng khó bị phát hiện.
Tôi nhớ có vị nguyên là
đại biểu Quốc hội từng nói:
Nếu chỉ nhìn vào những con
số thì Việt Nam là nước trong
sạch nhất thế giới vì một năm
chúng ta chỉ xử trên dưới 10
là người Việt có thói quen hay
quà cáp vàomỗi dịp sinh nhật,
lễ tết…nhưng lồng vào trong
đó yếu tố vụ lợi. Người ta
đưa quà đến hàng trăm ngàn
USD, khó có thể chỉ mang
yếu tố tình cảm.
Tôi từng nghiên cứu đề tài
chuyên về hối lộ. ỞViệt Nam,
người ta không hối lộ theo vụ
việc mà gọi đó là khoản “đầu
tư cho tương lai”. Một ông
ở vị trí quản lý cao, có ảnh
hưởng lớn tới hệ thống đó. Cứ
lễ tết, ông đều được “chăm
sóc” rất chu đáo, từ chuyện
ăn, chơi, học hành của con
đến khám chữa bệnh... Sau
này, khi được nhờ vả, ông ấy
chắc chắn sẽ can thiệp hoặc
bao che cho những hành vi
phi pháp. Đây
là việc cực kỳ
khó phát hiện.
Cũngcầnnói
thêm, chúng ta
dùng tiền mặt
nhiều quá. Ai
lại biếu nhau
cả triệu USD
để trong va ly
bao giờ. Mà
như thế, ai
chứng minh
được tiền của
ông nào. Pháp
luậtcủatacũng
có những quy định về phòng,
chống rửa tiền nhưng thực tế
không làm được bao nhiêu.
. Những lý do trên lý giải
việc nhiều vụ hối lộ chúng
ta không tự phát hiện được
mà do phía nước ngoài điều
tra trước?
Cứ lễ, tết là được
“chăm sóc” rất chu
đáo, từ chuyện ăn,
chơi, học hành của
con đến khám chữa
bệnh... Sau này khi
được nhờ vả, ông
ấy chắc chắn sẽ can
thiệp hoặc bao che
cho những hành vi
phi pháp.
Một số vụ đưa, nhận hối lộ
có yếu tố nước ngoài
- Năm 2010:
Vụ ông Huỳnh Ngọc Sĩ nhận hối lộ 262.000
USD của quan chức PCI (Nhật) liên quan việc đấu thầu các
gói hợp đồng của dự án đại lộ Đông - Tây.
- Năm 2014:
Vụ Công ty JTC (Nhật) “lại quả” 80 triệu yen
cho một số công chức Việt Nam để nhận được hợp đồng
cho các dự án ODA.
- Năm 2014:
Nghi án Công ty Bio-Rad (Mỹ) hối lộ ngành
y tế Việt Nam 2,2 triệu USD, tuy nhiên đến nay vụ việc này
vẫn chỉ là nghi án.
Có nhiều vụ hối lộ núp dưới dạng quà biếu cho từng vụ việc nhưng có dạng hối lộ khác kiểu “đầu tư” dài hạn
và rất khó bị phát hiện.
+ Ở nước ngoài, không
chỉ khu vực công mà ngay
cả khu vực tư, người ta cũng
rất coi trọng việc phòng,
chống hối lộ. Bản thân các
DN đấu tranh với nhau và
đấu tranh ngay trong nội bộ
từng DN. Có những DN phải
trả giá rất lớn, giá trị thương
hiệu giảm sút rất nhiều do
đã dùng tiền để hối lộ quan
chức. Vì vậy, khi nghi ngờ
có việc đưa, nhận hối lộ, họ
sẽ làm rất mạnh tay.
Đưa hối lộ vì phải
“nhập gia tùy tục”?
. Thực tế, phần lớn các
công ty bị phát hiện đưa hối
lộ cho công chức Việt Nam
có công ty mẹ ở Nhật, một đất
nước vốn có tính liêm chính
rất cao. Ông bình luận gì về
việc này?
+ Chuyện hối lộ dù bất cứ
quốc gia nào cũng có nhưng
ở các mức độ khác nhau tùy
thuộc vào nền quản trị khả
năng đến đâu, độ liêm chính
của quan chức cũng như trong
văn hóa kinh doanh thế nào…
Khi xảy ra việc như thế sẽ
làm ảnh hưởng đến uy tín,
hình ảnh công quyền, thậm
chí khiến các nhà đầu tư do
dự khi cân nhắc quyết định
đầu tư.
Do vậy, quan trọng hơn
câu chuyện “có xảy ra việc
đưa, nhận hối lộ” hay không
là cách ứng xử của chúng
ta thế nào để xử lý vụ việc.
Và qua cách xử lý vụ việc,
chúng ta lấy lại niềm tin của
các nhà đầu tư.
. Nhưng ông có cho rằng
các công ty Nhật buộc phải
“nhập gia tùy
tục” không?
Quan trọng
hơn, việc xử
lýhànhvi đưa,
nhận hối lộ có
yếu tố nước
ngoài của ta
đangcókẽhở?
+ Cần nhìn
nhận vấn đề
trách nhiệm
từ hai phía.
Thứ nhất, bản
thân các công
ty nước ngoài
phải chủ động tìm hiểu quy
định của pháp luật Việt về
việc này để có ứng xử phù
hợp. Thứ hai, người ta hay
nói “nhập gia tùy tục” cũng
có lý của họ. Khảo sát PAPI
những năm qua cho thấy DN
vẫn phải có chi phí “bôi trơn”.
Đúng là các bạn nước ngoài
vàoViệt Namcũng phải “nhìn
trước, ngó sau”, “nhập gia tùy
tục”. Họ có nhu cầu muốn
hiểu Việt Nam để làm sao
có ứng xử đúng, phù hợp với
văn hóa của người Việt nhưng
phải làm sao tránh việc núp
dưới vỏ bọc văn hóa để tìm
cách quà cáp hối lộ. Nhiều
DN hỏi chúng tôi họ muốn
mời quan chức đi ăn cơm, lễ
tết muốn biếu chai rượu có
được không... Những điều
này pháp luật đã quy định
rõ ràng, ngoài ra còn có hệ
thống các quy tắc ứng xử. Ví
dụ, việc tặng quà phải được
công khai, quà tặng riêng cá
nhân thì giá trị tối đa thế nào,
vượt quá giá trị đó phải xử
lý ra sao...
Xử lý vấn đề đưa, nhận
hối lộ có yếu tố nước ngoài
không quá khó, bởi pháp
luật của ta đều có quy định.
Chúng ta đã tham gia công
ước của Liên Hợp Quốc về
phòng, chống tham nhũng và
nội luật hóa nhiều quy định
của công ước.
Đương nhiên, các biện pháp
càng có nhiều thì hành vi diễn
ra cũng ngày càng tinh vi hơn.
Nhưng chúng ta hiện đã làm
tốt hơn rất nhiều và hoàn toàn
xử lý được hành vi này.
. Xin cám ơn ông.•
Tiêu điểm
Tăng cường
“máy làm thay người”
Theo ôngĐinhVănMinh, để
ngăn chặn hành vi đưa, nhận
hối lộ có yếu tố nước ngoài,
cộng đồng DN phải xây dựng
vănhóakinhdoanh lànhmạnh,
không sử dụng các biện pháp
“đi đêm”, hối lộ để tạo ra lợi thế
cạnh tranh. DN cũng cần nắm
rất chắc quyền và nghĩa vụ, các
quy định liên quan và chống
tham nhũng trong nội bộ.
Nhà nước thì tạo cơ chế và
lắngnghe phản ánh từDN. Các
thủ tục hành chính cũng được
côngkhai, ápdụng tinhọc hóa.
Khi máy móc làm thay thì khó
“ăn gian” và camera giám sát
đặt khắp nơi cũng khó dúi tiền
cho cán bộ, công chức...
Ông Huỳnh Ngọc Sĩ (nguyên phó giámđốc Sở Giao thông công chính, nguyên giámđốc Ban quản lý
dự ánĐại lộĐông - Tây vàMôi trường nước TP.HCM) hầu tòa năm2010 về tội nhận hối lộ. Ảnh: HTD
