16
Quốc tế -
ThứNăm4-6-2020
Biển Đông: 4 lý do Mỹ gửi công
hàm chống yêu sách Trung Quốc
ĐỖTHIỆN
thực hiện
N
goại trưởng Mỹ Mike
Pompeo hôm 2-6 (giờ
Mỹ) viết trên trang
Twitter cá nhân rằng: “Hôm
nay, Mỹ lên tiếng phản đối
các yêu sách hàng hải bất
hợp pháp của Trung Quốc
(TQ) ở Biển Đông tại Liên
Hợp Quốc (LHQ). Chúng
tôi xem những yêu sách (của
chính quyền Bắc Kinh - PV)
là vi phạm pháp luật và nguy
hiểm. Các nước thành viên
phải đoàn kết để cùng nhau
duy trì luật pháp quốc tế và
tự do hàng hải”.
Ông Pompeo nhắc tới công
hàm của phía Mỹ do Đại sứ
Mỹ tại LHQ Kelly Craft đệ
trình lên Tổng thư ký LHQ
Antonio Guterres. Thông qua
cônghàmnói trên,Washington
bày tỏ sự phản đối yêu sách
của TQ được đề cập trong
công hàm số CML/14/2019
mà Bắc Kinh đệ trình lên
LHQ ngày 12-12-2019 để
phản đối các quan điểm mà
phía Malaysia đệ trình lên
Ủy ban Ranh giới thềm lục
địa (CLCS) vào cùng ngày.
Nhận định về động thái của
Mỹ, PGS-TS Vũ Thanh Ca,
nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp
tác quốc tế và khoa học công
nghệ, Tổng cục Biển và Hải
đảo Việt Nam, nhận định có
bốn nguyên nhân thúc đẩy
Mỹ tiến hành động thái “trước
nay chưa từng có”.
Bốn lý do Mỹ đệ trình
công hàm
.
Phóng viên
:
Ông đánh
giá như thế nào về động cơ
của Mỹ liên quan đến việc
Mỹ gửi công hàm lên LHQ
phản đối yêu sách của TQ ở
Biển Đông?
+ PGS-TS
Vũ Thanh
Ca
: Mặc dù chưa phê duyệt
Công ước LHQ về Luật Biển
(UNCLOS) nhưngMỹ là một
trong những nước tôn trọng
và luôn khuyến cáo các nước
tuân thủ luật pháp quốc tế trên
biển, đặc biệt là UNCLOS.
Là một cường quốc biển
hùng mạnh nhất thế giới cả
về kinh tế và quân sự, đảm
bảo việc tuân thủ luật pháp
quốc tế trên biển là quyền lợi
quốc gia của Mỹ.
Với tầmquan trọng củaBiển
Đông trong hàng hải quốc tế,
đảm bảo an ninh, an toàn,
tự do hàng hải, hàng không,
hòa bình và ổn định trên Biển
Đông là yếu tố then chốt để
giúp nền kinh tế của Mỹ và
các đồng minh của Mỹ trong
khu vực phát triển bền vững.
Do vậy, Mỹ đã nhiều lần lên
án những hành động của TQ
vi phạm luật pháp quốc tế,
đặc biệt là những hành động
bóp méo luật pháp quốc tế,
xâm phạm vùng biển, bắt nạt,
cưỡng ép Việt Nam và các
nước xung quanh Biển Đông.
Tuy nhiên, thông thường
Mỹ chỉ ra các tuyên bố đơn
phương phản đối TQ. Lần này,
Mỹ đã gửi công hàm lên tổng
thư ký LHQ để chính thức
bác bỏ yêu sách Biển Đông
dựa trên “tứ sa” của TQ. Có
thể thấy có bốn lý do chính
cho điều này.
Thứ nhất là trong thời gian
vừa qua TQ đã leo thang,
không ngừng xâm phạm vào
vùng biển và gia tăng các
hành động bắt nạt, cưỡng ép
các nước xung quanh Biển
Đông. Thứ hai là có nguy
cơ TQ sẽ dùng các yêu sách
biển sai trái của họ để tuyên
bố về vùng nhận dạng phòng
không trên Biển Đông.
Thứ ba là Mỹ muốn nhân
cơ hội này củng cố lòng tin
với các đồng minh của Mỹ
ở khu vực Đông Á và Đông
NamÁ. Thứ tư là quan hệ với
Mỹ và TQ đã xấu đi tới mức
Mỹ có thể có những phản ứng
mạnh về mặt ngoại giao mà
không sợ những thiệt hại do
TQ gây ra.
Ý nghĩa của
công hàm Mỹ
. Việc phản đối chính thức
này có ý nghĩa như thế nào
đối với chiến lược Ấn Độ
Dương - Thái Bình Dương
mở và tự do của Mỹ tại khu
vực nói chung và chống lại
sự bành trướng của TQ tại
Biển Đông nói riêng?
+ Biển Đông và biển Hoa
Đông là hai phần quan trọng
nhất để thực hiện chiến lược
Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương tự do và rộng mở
của Mỹ. Phản đối chính
thức của Mỹ là một động
thái rất quan trọng để tạo
dựng, củng cố lòng tin, sự
đoàn kết, cùng hành động
giữa Mỹ và các nước đồng
minh của Mỹ cũng như các
nước có quyền lợi trong việc
ngăn chặn sự bành trướng,
quân sự hóa Biển Đông trái
luật pháp của TQ.
Động thái này củaMỹ cũng
làm phơi bày hơn nữa với
thế giới về tính phi chính
nghĩa, trái luật pháp quốc
tế của các hành động bành
trướng, quân sự hóa Biển
Đông trái luật pháp của TQ
trên Biển Đông và do vậy
góp phần làm thất bại những
âm mưu của TQ.
. Mỹ không phải thành viên
UNCLOS, vậy việc Mỹ đệ
trình công hàm phản đối TQ
Mỹ càng căng, TQ có dám
tăng ức hiếp láng giềng?
. Có ý kiến cho rằng Mỹ càng tấn công vào yêu sách của
TQ thì Bắc Kinh càng hung hăng, bắt nạt và đẩy các nước
láng giềng vào thế khó. Ông nghĩ sao?
+ Tôi không nghĩ rằng Mỹ càng căng với TQ tại Biển
Đông thì các nước tại khu vực càng gặp khó khăn vì TQ
gia tăng ức hiếp láng giềng. Thực tế là TQ đang thực thi
âmmưu từng bước độc chiếm Biển Đông và một trong
những cách thực hiện âm mưu này là nỗ lực loại trừ sự
can dự của các cường quốc ngoài khu vực như Mỹ.
Hiện TQ coi Biển Đông là việc “nội bộ” của các nước
trong khu vực với TQ. Như vậy, rõ ràng TQ rất sợ sự hiện
diện của Mỹ và các cường quốc ngoài khu vực tại Biển
Đông. Việc TQ tuyên bố rằng họ quân sự hóa Biển Đông
là do Mỹ và các nước ngoài khu vực là hoàn toàn sai sự
thật và trái với luật pháp quốc tế. Cần chú ý rằng luật
pháp quốc tế quy định rằng tất cả các nước, kể cả các
nước không có biển, cũng có những quyền lợi theo luật
định ở tất cả vùng biển trên thế giới và khôngmột quốc
gia nào có thẩm quyền tước đoạt các quyền đó của các
quốc gia khác.
Tiêu điểm
Trong công hàmđệ trình lên
LHQ, Washington nhận định
công hàm CML/14/2019 của
phía TQ đã đòi hỏi những yêu
sáchchủquyềnkhôngthểchấp
nhận, vi phạm luật pháp quốc
tế mà cụ thể là UNCLOS. Song
song đó, Mỹ cũng coi yêu sách
của phíaTQ là có ý đồ can thiệp
bất hợp pháp vào quyền và tự
do hàng hải của Mỹ cũng như
các quốc gia khác. Vì lẽ đó, Mỹ
phải nhắc lại lập trường chính
thức nhằm phản đối các yêu
sáchmang tínhápđặt phi pháp
mà TQ đang muốn thực thi.
Quan hệ với Mỹ và
TQ đã xấu đi tới
mức Mỹ có thể có
những phản ứng
mạnh về mặt
ngoại giao.
vi phạmUNCLOS có thực sự
mang lại những giá trị như
ông đã nêu?
+Cần chú ý rằng những quy
định trong UNCLOS về cơ
bản là dựa trên luật tập quán
quốc tế, tức là những tuyên
bố đơn phương, thỏa thuận
song phương, đa phương về
quy chế pháp lý trên biển và
các quy định luật pháp về
hoạt động trên biển của các
quốc gia. Mặc dù Mỹ không
là thành viên của UNCLOS
nhưngMỹ vẫn
được hưởng
những quyền
lợi pháp lý của
UNCLOStheo
luật tập quán
quốc tế.
Chínhvìvậy,
việcMỹkhông
phảilàthànhviêncủaUNCLOS
dù có ảnh hưởng tới việc Mỹ
đệ trình công hàm phản đối
TQ vi phạmUNCLOS nhưng
những ảnh hưởng đó không
đáng kể. Điều đó không làm
mất ý nghĩa về việc Mỹ có
quyền bày tỏ quan điểm, lập
trường và đệ trình lên LHQ
như họ đã làm.
Ảnh hưởng như thế
nào đến Biển Đông?
. Việc gửi công hàm phản
đối chắc chắn không đủ ghè
chân TQ. Mỹ nên triển khai
thêm những hoạt động gì để
TQ phải lo sợ mà giảm leo
thang?
+
Mỹ cần tăng cường sự
hiện diện quân sự; thực hiện
tốt hơn các chuyến tuần tra
tự do hàng hải (FONPs); tăng
cường sự hỗ trợ về mặt hải
quân và các lực lượng thực
thi pháp luật trên biển cho các
nướcASEAN, đặc biệt là các
nước xung quanh Biển Đông
có quyền lợi bị TQxâmphạm.
Bên cạnh đó, tôi nghĩ Mỹ cần
kết nối tốt hơn về mặt kinh
tế với các nướcASEAN, các
đồng minh Đông Á và các
đồng minh khác thuộc khu
vực Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương. Chỉ bằng cách
tạo dựng lòng tin, tăng cường
sự đoàn kết, hỗ trợ các nước
trongkhuvực,
Mỹmới có thể
cùngcácnước
trong khu vực
ngăn chặn sự
bành trướng
trái pháp luật
của TQ.
. Việc Mỹ
gửi công hàm, theo ông, có
khả năng tạo ra hiệu ứng với
các đối tác, đồng minhMỹ tại
khu vực hay không?
+ Thật ra thì các đồng
minh của Mỹ như EU, Anh,
Úc, Nhật Bản có quan điểm,
lập trường hoàn toàn tương
đồng với Mỹ về các yêu sách
trái luật pháp quốc tế của TQ
trên Biển Đông. Họ cũng có
quyền lợi song trùng với Mỹ
trong việc duy trì luật pháp
quốc tế, an ninh, an toàn, tự
do hàng hải, hàng không, hòa
bình và ổn định ở Biển Đông.
Chính vì vậy, tôi tin rằng việc
Mỹ gửi công hàm bày tỏ lập
trường của Mỹ lên LHQ sẽ
giúp các đồng minh này có
cơ hội tốt hơn trong việc bày
tỏ quan điểm, lập trường của
chính mình.
. Xin cám ơn ông.•
Đây là lần đầu tiênWashington gửi công hàm lên LiênHợpQuốc phản đối những yêu sách sai trái của
Bắc Kinh về vấn đề BiểnĐông.
Mỹmộtmặt gia tăng hiện diện quân sự ở BiểnĐông, mặt khác
cũng gửi công hàm lên LiênHợpQuốc
(ảnh nhỏ)
để phản đối
yêu sách của TrungQuốc. Ảnh lớn: TàuUSS Theodore Roosevelt.
(Nguồn: AFP/GETTY)
