16
Quốc tế -
ThứSáu2-10-2020
Đối đầu Mỹ - Trung: Đến lúc cần
cơ chế giải quyết mâu thuẫn mới
Tình hìnhmới đòi hỏi hai nước phải thống nhất cơ chế giải quyết mâu thuẫnmới với tiêu chí hiệu quả,
chính xác, gồm càng nhiều chủ thể có liên quan càng tốt.
VĨ CƯỜNG
N
hững năm gần đây,
quan hệ Mỹ - Trung
xuống cấp nghiêm
trọng do hai nước liên tục
mâu thuẫn lợi ích ở hàng loạt
lĩnh vực. Để tránh kịch bản
nổ ra xung đột quân sự, các
đời lãnh đạo hai bên đã ký
kết và thiết lập nhiều cơ chế
giải quyết khủng hoảng, chú
trọng đàm phán và đối thoại.
Tuy nhiên, vấn đề là các
cơ chế này khi đem áp dụng
trong tình hình hiện nay lại
trở nên lỗi thời vì nội dung
không được cập nhật theo
những diễn biến mới nhất.
Bên cạnh đó, hiềm khích và
tâm lý thiếu tin tưởng nhau
cũng là rào cản lớn khiến Mỹ
và Trung Quốc (TQ) khó áp
dụng lại những cơ chế đã
thiết lập.
Trong bài viết ngày 30-9
cho tạp chí
War on the Rocks
hôm 30-9, chuyên gia Jacob
Stokes thuộc Viện Hòa bình
Mỹ cho rằng tình thế trên đòi
hỏi hai bên phải thống nhất
được loạt cơ chế mới với đầy
đủ công cụ thích hợp cần thiết
để hai bên tự giải quyết mâu
thuẫn một cách chủ động và
hiệu quả.
Nhiều khó khăn
Không chỉ mỗi ông Stokes,
phần lớn giới chuyên gia cũng
từng nhiều lần lên tiếng cảnh
báo về độ nguy hiểm của
việc thiếu vắng các cơ chế
giải quyết mâu thuẫn thực
chất giữa Mỹ và TQ. Đơn
cử, trả lời phỏng vấn của
tạp chí
Lawfare
hồi tháng 8,
cựu trợ lý ngoại trưởng Mỹ
Kurt Campbell cho rằng Bắc
Kinh vàWashington gần như
không có “lá chắn nào trước
khả năng một trong hai nước
tính toán sai lầm hoặc quá tự
tin vào sức mạnh bản thân và
đi sai nước cờ”.
Trong khi đó, viết cho tờ
The Wall Street Journal
vào
tháng6,GSDavidShambaugh
thuộcĐHGeorgeWashington
(Mỹ) đề xuất Mỹ và TQ tăng
cường các cơ chế liên lạc và
thiết lập chính xác, rõ ràng
quy trình chuẩn để hai nước
tuân theo trong trường hợp
nổ ra chiến tranh.
Dù vậy, quan sát quan hệ
Mỹ - Trung kể từ những năm
1970 đến nay, ôngStokes nhận
thấy một khi có dấu hiệu cho
thấy khủng hoảng bắt đầu ập
đến, Bắc Kinh thường mong
đợi Washington là bên phải
“chịu trách nhiệm chính
trong việc duy trì đủ sự linh
hoạt để giữ mối quan hệ với
nhau”. Tuy nhiên, TQ trong
quá khứ và TQ hiện nay có
vị thế chính trị khác nhau nên
trách nhiệm giảm thiểu chiến
tranh phải đến từ cả hai phía.
Do đó, chuyên gia này cho
rằngMỹ nên cân nhắc thật kỹ
lịch sử trước khi thiết lập các
cơ chế giải quyết mâu thuẫn
mới. Mỹ cũng phải thận trọng
rằng dù các cơ chế rất hiệu quả
trong quản lý khủng hoảng,
không phải lúc nào kết quả
đạt được cũng là sự hợp tác
đôi bên cùng có lợi.
Việc hai bên cần làm
Có thể thấy việc cải thiện
các cơ chế quản lý khủng
hoảng hiện tại và hình thành
cơ chế mới trong quan hệ Mỹ
- Trung sẽ hết sức khó khăn.
Tuy nhiên, điều quan trọng
nhất là lãnh đạo hai bên cần
phải ưu tiên thực hiện công
tác này cũng như vạch ra
chiến lược chặt chẽ.
Đầu tiên, Mỹ và TQ cần
phải tìmhiểu càng nhiều càng
tốt cách bên kia sẽ phản ứng
như thế nào trong trường hợp
khủng hoảng xảy ra. Cụ thể,
cần phải nắm rõ cách thức
thông tin từ các kênh ngoại
giao được chuyển lên các cấp
lãnh đạo ở quân đội, chính phủ
và ngược lại. Những thông
tin này sẽ cho phép lãnh đạo
hai bên tìm và kết nối đúng
người cần trao đổi để giải
quyết khủng hoảng.
Thứ hai, Washington nên
thiết lập cơ chế quản lý khủng
Chủ tịch TQTập Cận Bình
(trái)
đón tiếp Tổng thốngMỹ Donald Trump đến thămBắc Kinh
vào tháng 11-2017. Ảnh: REUTERS
Bất chấp cộng đồng quốc tế kêu gọi đình chiến, đài
Al Jazeera
dẫn tuyên bố ngày 1-10 của Thủ tướng
Armenia - ông Nikol Pashinyan khẳng định lúc này
không phải thời điểm “thích hợp” để bàn về đàm phán.
Theo ông, “cần có không khí phù hợp và những điều
kiện thích hợp thì mới có thể đối thoại”.
Lãnh đạo lực lượng quân sự địa phương thân
Armenia tại khu vực Nagorno-Karabakh - ông Arayik
Harutyunyan thậm chí còn cảnh báo: “Chúng ta cần
chuẩn bị cho một cuộc đấu tranh lâu dài chống lại kẻ
thù”. Trong khi đó ngày 29-9, Tổng thống Azerbaijan
- ông Ilham Aliyev cũng đã lên tiếng bác bỏ ý tưởng
đàm phán chừng nào Armenia chưa rút lại tuyên bố chủ
quyền ở Nagorno-Karabakh.
Người chết do đợt xung đột lần này, theo thông báo
của hai bên có thể đã vượt con số 2.400, bao gồm cả
dân thường. Theo
Al Jazeera
, Armenia xác nhận 104
quân nhân và 23 thường dân thiệt mạng, đồng thời
khẳng định đã tiêu diệt 130 lính Azerbaijan và làm 200
người khác bị thương
.
Trong khi đó, phía Azerbaijan bác bỏ tuyên bố của
Armenia và xác nhận chỉ một số ít dân thường thiệt
mạng do trúng pháo kích. Azerbaijan còn tuyên bố đã
tiêu diệt 2.300 binh sĩ và phá hủy 130 xe tăng, 200 đơn
vị pháo binh, 25 đơn vị phòng không, năm kho đạn, 50
đơn vị chống tăng và 55 xe quân sự của bên Armenia.
Đợt giao tranh mới nhất là sự kiện leo thang nghiêm
trọng nhất từ năm 1994. Các chuyên gia nhìn nhận tình
hình ở Nagorno-Karabakh có thể leo thang thành chiến
tranh quân sự tổng lực giữa Armenia và Azerbaijan,
nhất là khi Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có khả năng bị lôi vào
xung đột.
Nga và Armenia là thành viên của tổ chức Hiệp ước
An ninh tập thể (CSTO) và có quan hệ gần gũi với
Azerbaijan, còn Thổ Nhĩ Kỳ là đồng minh thân cận
của Azerbaijan. Hôm 30-9, Ngoại trưởng Nga Sergei
Lavrov đã đề nghị hai người đồng cấp Armenia và
Azerbaijan đến Nga để đối thoại hòa bình.
PHẠM KỲ
Chiến sự Armenia - Azerbaijan: Hơn 2.400 người chết?
Trung Quốc đừng quên
những cam kết của mình
Trong một bài viết mới đây đăng trên mạng xã hội TQ
WeChat ngày 29-9, Phó GiámđốcViện Nghiên cứu quốc
tếTQ (CIIS)YuanNansheng khẳng định để cải thiện quan
hệ Mỹ - Trung đang xuống cấp nghiêm trọng, Bắc Kinh
cần phải là bên chủ động đưa ra những thay đổi tích cực,
theo tờ
South China Morning Post
.
“Đúng là TQ đã hoàn tất tốt công tác xử lý đại dịch
COVID-19 hơn Mỹ. Tuy nhiên, nếu xem đây là cơ hội lịch
sử để chúng ta trỗi dậy là một sai lầm chiến lược. Nếu
chúng ta cứ để chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa dân tộc
cực đoanmặc sức phát triển ởTQ thì cộng đồng quốc tế
sẽ tưởng là chúng ta đang theo đuổi chính sách TQ trên
hết”- ôngNanshenggiải thích, đồng thời nhắc đến chính
sách nước Mỹ trên hết của Tổng thống Donald Trump.
Qua hình ảnh so sánh này, chuyên gia Nansheng lo
ngại Bắc Kinh đang dần quên mất những cam kết biến
TQ trở thành một cường quốc có trách nhiệm, thúc đẩy
chủ nghĩa đa phương, chủ trương hợp tác quốc tế - đôi
bên cùng có lợi. Thay vào đó, TQ hiện nay liên tục sử
dụng sức mạnh quân sự, kinh tế để bắt nạt, cưỡng ép
các nước khác vào quỹ đạo của mình, theo đuổi lợi ích
quốc gia bất chấp lợi ích, ổn định chung.
“Nền kinh tế Mỹ bị đại dịch tác động nặng nề nhưng
không có nghĩa đây là tín hiệu để kinh tế TQ tỏa sáng.
Với công nghệ vượt trội và thị trường tài chính, tiêu
dùng lớn mạnh bên cạnh sức nặng của đồng USD, Mỹ
sẽ nhanh chóng thoát khỏi khủng hoảng” - ông Yuan
Nansheng nhận định.
Dù cạnh tranh trên nhiều
lĩnh vực, Mỹ vàTQ vẫn có điểm
tương đồng về lợi ích để có thể
tìmkiếmcơhội hợp tác, vấnđề
giải trừ hạt nhân trên bán đảo
TriềuTiên làmột ví dụ. Lãnhđạo
hai bên cần phải tận dụng sự
tương đồng này để hòa hoãn
và tiến tới tương lai hòa bình.
TS Đông Á học
ROBINWELLS,
ĐH Harvard (Mỹ)
Họ đã nói
Cơ chế giải quyết
mâu thuẫn mới
chắc chắn sẽ đóng
góp tích cực vào mối
quan hệ Mỹ - Trung
và có thể gián tiếp
tác động tới sự ổn
định của khu vực.
hoảng trong các lĩnh vực mà
nước này có thể kiềm chế,
cũng như tránh các động thái
có thể thúc đẩy tham vọng
của Bắc Kinh. Đơn cử, việc
củng cố thêm niềm tin của
giới lãnh đạo Bắc Kinh rằng
quân đội Mỹ sẽ không leo
thangkhủnghoảnghai nước có
thể sẽ khuyến khích TQ ngày
càng lấn tới trong hoạt động
mở rộng ảnh hưởng quân sự
ở Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương, hoặc tiếp tục bắt nạt
các nước xung quanh.
“Cơ chế giải quyết mâu
thuẫn mới chắc chắn sẽ đóng
góp tích cực vào mối quan hệ
Mỹ - Trung theo nghĩa giảm
nguy cơ đụng độ về quân sự
giữa hai nước và có thể gián
tiếp tác động tới sự ổn định
của khu vực. Ởmột khía cạnh
nào đó, sự giảm thiểu đối đầu
trong quan hệ Mỹ - Trung
là có lợi cho những nước
còn lại trong khu vực” - GS
Shambaugh nhận xét.
Do đó, Mỹ và TQ ngoài các
cơ chế song phương cũng cần
phải chú ý đến các cơ chế đa
phương. Hai nước kêu gọi các
quốc gia khác cùng tham gia
kiểmsoát khủng hoảng đối với
những vấn đề có nguy cơ ảnh
hưởng đến trật tự toàn cầu.
Việc thiết lậpcơchếđaphương
cũng nên bao gồm cả những
nước vừa và nhỏ, thay vì chỉ
những chủ thể lớn có tiếng
nói mạnh trên trường quốc
tế, bởi các nước vừa và nhỏ
không muốn bị kẹt ở giữa khi
mâu thuẫn hai nước lên cao.•
