6
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Tư4-11-2020
Độc lập
xét xử -
linh hồn của
cải cách
CHÂNLUẬN
N
hư
Pháp Luật TP.HCM
đã
đề cập, cải cách tư pháp là
một trong những điểm mà
dự thảo văn kiện Đại hội XIII
của Đảng đề cập. GS Lê Hồng
Hạnh, nguyên Viện trưởng Viện
Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp),
nói rằng: “Dự thảo Văn kiện Đại
hội XIII của Đảng cần xác định
phương thức cốt lõi, phù hợp nhất
cho vai trò lãnh đạo của Đảng đối
với việc đảm bảo tính thượng tôn
pháp luật của tòa án”.
Cần hiểu đúng về
độc lập tư pháp
.
Phóng viên:
Thưa ông, ông nhận
định thế nào về phần cải cách tư
pháp nêu trong dự thảo văn kiện
Đại hội XIII của Đảng lần này?
+ GS Lê Hồng Hạnh:
Tôi đọc
dự thảo Báo cáo chính trị nhiều lần,
trong những văn cảnh khác nhau.
Trong mục xây dựng nhà nước
pháp quyền, tôi thấy thế này: Cần
làm rõ tinh thần cải cách tư pháp
theo yêu cầu thực thi Hiến pháp
2013. Tư pháp trong Hiến pháp
2013 nhấn trọng tâm vào tòa án,
thiết chế được coi là có trách nhiệm
chủ yếu nhất để bảo vệ công lý.
Dự thảo văn kiện không có bất cứ
cụm từ nào về độc lập tư pháp hay
tòa án độc lập xét xử. Như vậy, rất
khó để tiến hành cải cách tư pháp
theo nguyên tắc tổ chức quyền
lực nhà nước được quy định trong
Hiến pháp 2013. Tinh thần cốt lõi
của Hiến pháp 2013 coi tòa án là
trọng tâm của tư pháp và khẳng
định nguyên tắc tòa án là cơ quan
xét xử độc lập, chỉ tuân theo pháp
luật, không một cơ quan, cá nhân
nào được can thiệp.
. Vì sao ông lại chú trọng đến
cải cách tòa án như vậy?
+ Là bởi vì ở bất kỳ xã hội nào
cũng vậy, tòa án là chỗ dựa cuối
cùng của người dân nên khi niềm
tin vào tòa án bị mất hoặc bị suy
giảm nghiêm trọng thì niềm tin
vào công lý cũng sẽ mất hoặc suy
“Nếu Đảng tạo dựng
được một thể chế, một
hệ thống tòa án nghiêm
minh, công lý, công bằng
thì vai trò lãnh đạo của
Đảng còn cao hơn”.
GS
Lê Hồng Hạnh
giảm theo. Ai có thể tự mình bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
mình trước tòa án bị chi phối bởi
cơ quan hành pháp nào đó, thậm
chí cá nhân có quyền lực nào đó,
quyền lực cả ở khía cạnh chính trị
và khía cạnh kinh tế?
Vì sao vậy? Vì sự độc lập của tòa
án là cần thiết. Do chúng ta không
hiểu khái niệm “độc lập tư pháp”
nên chúng ta sợ nó. Độc lập tư pháp
không hề mang ý nghĩa tam quyền
phân lập. Ở các quốc gia khác và
ngay cả người đẻ ra lý thuyết về
phân chia quyền lực cũng không
nói đến sự phân lập trong quyền lực
nhà nước. Người ta chỉ nói quyền
lực được phân chia hành pháp, tư
pháp, lập pháp và có sự kiểm soát,
cân bằng quyền lực.
Sự lãnh đạo của Đảng
và độc lập xét xử
. Thưa ông, độc lập tư pháp, độc
lập tòa án có mối quan hệ như thế
nào đến vai trò lãnh đạo của Đảng
đối với các cơ quan tư pháp?
+ Cũng có người cho rằng độc lập
tư pháp có thể ảnh hưởng tới tính
thống nhất của quyền lực nhà nước.
Không đúng! Có cách hiểu độc lập
tư pháp làm tổn hại đến sự lãnh đạo
củaĐảng. Lại càng không đúng. Độc
lập tư pháp không hề làm suy giảm
tính thống nhất của quyền lực nhà
nước, nhất là trong nhà nước pháp
quyền XHCN.
Tôi cho rằng nếu Đảng tạo dựng
được một thể chế, một hệ thống tòa
án nghiêmminh, công lý, công bằng
thì vai trò lãnh đạo của Đảng còn cao
hơn. Để hệ thống tòa án làm được
nhiệmvụ đó thì hệ thống đó phải độc
lập. Nó phải độc lập trước nhiều yếu
tố tác động, song đặc biệt là các tác
động từ cơ quan hành pháp.
Một thực tế rất dễ dàng nhận thấy
hầu như không có vị bộ trưởng, chủ
tịch UBND các cấp xuất hiện trước
tòa hành chính khi quyết định của
họ bị dân hay doanh nghiệp kiện.
Điều này thể hiện sự thượng tôn
pháp luật trong hoạt động tư pháp
ở chính quyền hành pháp còn chưa
được coi trọng.
Tòa án, thẩm phán
chỉ có một sức ép:
Mang lại công lý!
. Có lẽ còn nhiều mong ước và
trăn trở cho hệ thống tòa án ở
nước ta. Theo ông, cần phải làm gì
để mong ước ấy thành hiện thực?
+ Tòa án là một thiết chế rất
đặc biệt. Con người trong đó phải
được lựa chọn đúng nghề, bố trí
vào đó những người có khả năng,
có nghề và có tâm mang lại công
lý cho dân, không chịu sức ép nào
cả ngoài sức ép mang lại công lý.
Nghề thẩm phán rất đặc biệt vì có
nghĩa vụ phải tư duy và hành động
đúng theo tư tưởng của Bác Hồ là
“Phụng công, thủ pháp, chí công,
vô tư”. Muốn thế thì thẩm phán
phải là những người “có nghề”,
có hiểu biết sâu về pháp luật và
phải có tâm, có đức, có sự độc lập.
Ở giai đoạn đầu lập nước, chúng
ta rất thiếu cán bộ tư pháp. Trong
bối cảnh đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã có thể lấy luật sư sang làm bộ
trưởng Bộ Quốc phòng nhưng
Người không lấy ai không có bằng
luật, bằng luật sư sang làm chánh
án. Bởi Người quan niệm tòa án
là một thiết chế đặc biệt và cần có
vị thế độc lập.
. Nhưng thực tế hiện nay, việc
lựa chọn trọng tâm cho cải cách
tư pháp cũng đang rất toàn diện?
+ Tôi nghĩ Đại hội XIII của Đảng
phải làm sao xác định cải cách tư
pháp đúng trọng tâm, trọng điểm.
Cần xác định “tòa án độc lập trong
hoạt động xét xử” là linh hồn của
cải cách tư pháp. Giai đoạn khó
khăn nhất của đất nước Bác Hồ
còn làm được thì trong thời bình
Đảng hoàn toàn đủ năng lực, đủ
điều kiện chọn đúng người để trao
vào tay họ cán cân công lý. Không
có lý do gì cản trở Đảng lựa chọn
cán bộ thực hiện công tác xét xử
theo hướng chuyên nghiệp tối đa
nhất có thể.
Sự độc lập của tòa án tôi tin chắc
sẽ giải quyết được những vấn đề
hiện nay và sẽ giúp đạt được các
mục tiêu mà tư pháp hướng tới.
Bởi khi đó, việc bảo vệ công lý sẽ
tuân thủ được nguyên tắc: Cấp dưới
sai thì cấp trên sửa được, nếu sai
nữa thì còn có một cấp “phá án”
để bảo đảm công lý và tất cả theo
quy trình tố tụng luật định, không
ai can thiệp được.
. Xin cám ơn ông.•
Cần lựa chọn phương thức lãnh đạo của Đảng
phù hợp nhất
.
Phóng viên:
Thưa ông, chúng ta thấy rằng việc tiếp tục đổi mới phương
thức lãnh đạo của Đảng đối với tòa án vẫn cần đặt ra?
+GS LêHồngHạnh:
Việc thể chế hóa chủ trương củaĐảng về hoạt động
tư pháp dĩ nhiên là phương thức lãnh đạomang tính chiến lược, cơ bảnđối
với hoạt động đặc thù của tòa án. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là
Đảng chấm dứt vai trò lãnh đạo khi đã tạo ra được linh hồn của pháp luật.
Thi hành các quy định pháp luật về hoạt động tư pháp nhằm đảm bảo
tính độc lập tối đa của nó quan trọng không hề kém việc xây dựng chính
sách, pháp luật. Xây dựng và thi hành pháp luật nói chung là hoạt động
không thể cắt khúc, không có khoảng trống.
Trong lĩnh vực tư pháp thì yêu cầu này càng trở nên cần thiết hơn vì liên
quan đến công lý và quyền con người. Tuy nhiên, thi hành pháp luật trong
hoạt động của tòa án có những đặc thù riêng so với trong lĩnh vực kinh
tế, thương mại, an sinh xã hội. Ở các lĩnh vực kinh tế, thương mại, sự tác
động, can thiệp trực tiếp của các tổ chức Đảng có thể mang lại kết quả;
còn trong hoạt động xét xử của tòa án, sự can thiệp, tác động ấy rất khó
mang lại kết quả tốt...
Xét xử là một hoạt động nghề nghiệp đặc biệt, nó phải được ngăn chặn,
chống sự tác động từ mọi phía đến tư duy, niềm tin nội tâm và tính chính
xác của việc áp dụng pháp luật. Chính vì vậy, cần lựa chọn phương thức
lãnh đạo phù hợp nhất để thực hiện vai trò lãnh đạo của Đảng đối với hoạt
động của tòa án.
tư pháp
“
Độc lập tư pháp không hề làm suy giảm
tính thống nhất của quyền lực nhà nước”
- GS Lê Hồng Hạnh, nguyên Viện trưởng
Viện Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp), nói.
Quang cảnhmột phiên tòa hình sự ở TANDTP.HCM. Ảnh: HOÀNGGIANG
GS Lê HồngHạnh. Ảnh: CHÂN LUẬN
