41
Người Mông Cổ
sống tự do tự tại
và hào sảng, mang
đậm chất du mục.
Bao hồi ức của cái
thời là vua của một
đế chế rộng lớn
khắp Á, Âu như
những thước phim
quay chậm ùa về.
ĐẠI THẮNG
MôngCổ
Còn lưu giữ nhiều kiến trúc cổ
Chúng tôi đến thăm tu viện Erdene Zuu, tu viện Phật giáo cổ nhất còn lại ở Mông
Cổ hiện nay. Khu di tích này tọa lạc ở thành phố cổ Karakorum (kinh đô của đế quốc
Mông Cổ vào thế kỷ 13), được xây dựng vào nửa cuối thế kỷ 16 và được UNESCO công nhận
là di sản thế giới vào năm 2004.
Bao quanh khu di tích là bức tường thành được kết nối bởi hàng trăm tòa tháp giống nhau.
Bên trong từng có hàng trămngôi chùa và có giai đoạn hàng ngàn tu sĩ cư ngụ. Trải qua nhiều
biến cố của lịch sửmà phần lớn là chiến tranh, khu di tích bị tàn phá và rồi lại được tu bổ nhiều
lần. Kiến trúc cổ, bao gồmcác tòa tháp, chùa; các chi tiết trang trí, họa tiết điêu khắc, con
chữ; các câu chuyện cổ về Phật giáo…ở đây vẫn còn được lưu giữ rất nhiều.
M
ông Cổ nhìn từ trên
cao là những đồi
cát hùng vĩ, thảo
nguyên bao la bị
nhiều nhánh sông
cắt xẻ. Không gian tổng thể
phản ánh sự khắc nghiệt của
tạo hóa, của thiên nhiên, nhưng
cũng qua đó tôi rèn nên những
con người Mông Cổ mạnh mẽ,
giàu sức chiến đấu.
Đại công trình dang dở
Mông Cổ không phải là điểm
đến du lịch nghỉ dưỡng hay
mua sắm. Khi quyết định chọn
Mông Cổ, tôi mong muốn sẽ
được trải nghiệm chu du trên sa
mạc, ngủ trong những nhà lều
giữa tứ bề trời đất bao la chỉ cát
hoặc tuyết. Thế nên tôi phải tự
chuẩn bị mọi thứ: Xe cộ, quần
áo ấm, túi đựng thức ăn đủ loại,
nước uống và cả các loại thuốc
căn bản nhất.
Từ Tân Sơn Nhất, chúng tôi
bay đến Hong Kong rồi theo
tuyến bay kết nối đến sân bay
quốc tế Thành Cát Tư Hãn.
Sân bay sầm uất nhất Mông
Cổ nhập nhòe ánh sáng như
muốn lọt thỏm giữa không
gian đầy cát hoặc đất cằn cỗi.
Thủ đô Ulaanbaata (hay còn
gọi là Ulan Bator, có nghĩa là
Anh Hùng Đỏ) nằm ở độ cao
1.350 m hiện ra trước mắt với
những tòa nhà mới xây còn
đậm mùi sơn tường, những
khu công nghiệp chỉ mới được
đổ móng. Tất cả như một đại
công trình còn dang dở.
Rời khỏi sân bay, chúng
tôi có dịp thưởng thức tình
trạng kẹt xe ô tô mà theo
người bản xứ mô tả: “Lúc
nào cũng là giờ cao điểm và
năm nào cũng là năm cao
điểm kẹt xe”. Những tuyến
xe buýt và xe điện hiếm hoi
ỳ ạch lăn bánh giữa tiết trời
lạnh cóng, buồn hiu càng
khiến không gian Ulaanbaata
ảm đạm.
Vậy nhưng thành phố ấy
không “chết”. Là nơi phồn
thịnh và đông đúc nhất đất
nước này (với dân số khoảng
1,4 triệu dân, tức gần nửa dân
số của Mông Cổ), Ulaanbaata là
trung tâm kinh tế, tài chính và
văn hóa của đất nước. Tuy sống
ở thành phố được mệnh danh là
lạnh nhất thế giới (do có khí hậu
cận Bắc Cực, có khi nhiệt độ
âm dưới 20 độ C) nhưng người
dân Ulaanbaata vẫn bình thản
vượt qua mọi khắc nghiệt của
thời tiết, bởi vùng đất này được
tạo ra là để dành cho chính họ.
Đi đâu cũng gặp tượng đài
Thành Cát Tư Hãn là vị
vua khai sinh ra đế quốc
Mông Cổ, là người khởi
đầu cho quá trình chinh
phục và ngự trị khắp các
quốc gia và khu vực châu Á
lẫn châu Âu vào giai đoạn
thế kỷ thứ 13-14. Cứ hình
dung đế chế La Mã cổ đại
rộng lớn bao nhiêu thì đế
quốc Mông Cổ khi ấy còn
rộng lớn hơn rất nhiều.
Tại Ulaanbaata, tượng
Thành Cát Tư Hãn ở khắp
mọi nơi, từ những vị trí trang
nghiêm đến những nơi bình
dị, trong nhà lều và đặc biệt
luôn hiện diện trong các
món đồ trang trí sinh hoạt
của nhiều người du mục.
Xe khách đưa chúng tôi từ
Ulaanbaata qua nhiều cung
đường trùng điệp núi non,
thảo nguyên vô cùng hẻo
lánh chừng năm bảy chục cây
số, đến khu phức hợp Thành
Cát Tư Hãn nằm bên bờ
sông Tuul ở Tsonjin Boldog
ngọt ngào và dịu mát.
Đất nước còn nghèo nhưng
Mông Cổ dám bỏ ra trên
4 triệu USD để đầu tư khu
tượng đài kết hợp bảo tàng
hoành tráng, như vậy đủ thấy
họ thần tượng Thành Cát Tư
Hãn và các vị vua của cựu đế
chế ra sao. Tượng Thành Cát
Tư Hãn cao khoảng 40 m,
mang gương mặt uy nghiêm,
quyền lực cưỡi trên lưng
ngựa dáng đầy oai vệ hướng
mặt về phía Đông là nơi ông
sinh ra.
Muốn nhìn lại văn hóa
người Mông Cổ? Rất dễ. Khu
phức hợp dùng nhiều phòng
để trưng bày cổ vật và phục
dựng lại sa bàn về đời sống
của người dân Mông Cổ: Từ
những đoàn người du mục
đến các nhà lều, vật nuôi (như
cừu, bò, lạc đà, chó săn), thức
ăn đồ uống, tác phong lao
động đặc thù của người dân
xứ này. Mặc y phục truyền
thống Mông Cổ, cưỡi lạc đà,
cưỡi ngựa, bắn cung, uống sữa
dê nóng, tham quan các nhà
lều (có khoảng 200 nhà lều
xung quanh khu phức hợp)
giữa tiết trời rét buốt cũng là
những trải nghiệm “rất Mông
Cổ” tại khu phức hợp rộng
hàng trăm hecta này.
Sa mạc Gobi - “trái tim”
Mông Cổ
Đến Mông Cổ không ai
có thể bỏ qua chuyến thăm
đến Gobi, vùng sa mạc được
mệnh danh là “trái tim” của
đất nước này. Bạn sẽ thắc
mắc về cái tên Gobi? Xin
thưa rằng trong tiếng Mông
Cổ đó có nghĩa là “vùng đất
không có nước”.
Cái tên đã mô tả phần nào sự
khắc nghiệt của vùng đất này,
khi mùa hè thời tiết lên đến 40
độ C còn mùa đông thì hoàn
toàn trái ngược, âm 40 độ C.
Sa mạc hùng vĩ được tạo hóa
dựng nên bằng những cồn cát
xen kẽ các đồng bằng sỏi và có
cả nhiều núi đá sừng sững, tạo
nên cảnh quan tuy có vẻ thiếu
vắng sự sống nhưng vô cùng
ấn tượng.
“Bên dưới cát có những
sinh vật sống quanh năm,
rất nhộn nhịp, chứ không
phải chỉ là chết chóc” - một
người bản xứ bật mí. Đất
đai cằn cỗi, khí hậu nóng
lạnh thất thường không thể
làm khó người dân chọn
nơi này làm chốn sinh nhai.
Tính tình của họ vẫn ngọt
ngào, ấm áp không thua kém
những bát sữa dê hay những
bếp lửa hồng giữa trời rét
đậm. Có lần gần hai giờ sáng,
chúng tôi lạc đường khi tìm
đến khu nhà nghỉ ở vùng rìa
Gobi. May thay, gõ cửa “cầu
cứu” thì được một người đàn
ông Mông Cổ giúp đỡ tìm
nơi ngủ qua đêm mà không
đòi chút thù lao nào.
Đến Gobi bạn sẽ cảm nhận
được nét đẹp của những cái
nhà lều (mà người Mông Cổ
gọi là ger hay yurts) truyền
thống đặc trưng của người du
mục. Bên trong có bếp, các
trang thiết bị cơ bản, dù thô
sơ nhưng đủ tạo ra không gian
ấm cúng với lối sống tối giản.
Ở đây, người dân chủ yếu
nuôi cừu, bò, ngựa hay lạc đà
và tất nhiên chúng trở thành
nguyên liệu thường xuyên
trong các bữa ăn của họ. Một
người, một xe máy và một
chú chó và có thể thêm một
chú đại bàng, họ “cai quản”
cả một bầy gia súc hàng trăm
con, ở những vùng đất rộng
hút hết tầm mắt.
Giữa không gian bao la
nhưng vắng lặng bóng người,
nhấp ngụm sữa nóng và nhìn
những người du mục miệng
thường xuyên cười, ân cần
thết đãi khách, quá đủ để
người ta tạm quên đi phần
thế giới bận rộn còn lại của
nhân gian.
•
Thửmột lần tới
Du khách ở khu phức hợp
tượng đài và bảo tàng
Thành Cát TưHãn.
Một gia đìnhMông Cổ chuẩn bị bữa
ăn trong nhà lều ở rìa samạc Gobi.
Một góc của khu chợ nhộn nhịp tại
thủ đôUlaanbaata.
