13
PHẠMANH
lược ghi
P
GS-TS Vũ Hải Quân,
Giám đốc ĐH Quốc
gia TP.HCM, chia sẻ
thẳng thắn về các vấn đề xoay
quanh tự chủ ĐH mà các cơ
sở giáo dục ĐH ở Việt Nam
đang gặp phải hiện hay.
Ba thách thức về
tài chính
.
Phóng viên
:
Theo ông, ở
Việt Nam, tự chủ ĐH là giải
pháp trọng tâm để nâng chất
lượng đào tạo nhưng thực tế
triển khai còn nhiều hạn chế,
vậy những khó khăn mà các
cơ sở ĐH gặp phải là gì?
+Ông
VũHải Quân
: Nghị
quyết Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứXIII của Đảng đã
xác định ba đột phá chiến lược,
trong đó có đột phá về phát
triển nguồn nhân lực, nhất là
nguồnnhân lực chất lượngcao.
Để hiện thực hóa được đột
phá chiến lược này thì bên
cạnh việc triển khai thực hiện
hiệu quả chủ trương đầu tư
trọng điểm của Nhà nước thì
tự chủ ĐH được xác định là
giải pháp trọng tâm.
Tuy nhiên, quá trình thực
hiện tự chủ ĐH ở Việt Nam
đặt ra ba thách thức rất lớn
liên quan đến tài chính ĐH,
gồm: (1) không còn được
đảm bảo nguồn chi từ ngân
sách nhà nước; (2) chưa có
chính sách tín dụng phù hợp
cho sinh viên (SV) vay và (3)
chưa đa dạng hóa được các
nguồn thu.
. Ông có thể nói cụ thể
hơn về vấn đề thứ nhất liên
quan đến việc không đảm bảo
nguồn chi từ ngân sách khi
các trường tự chủ cũng như
các vấn đề có thể phát sinh?
+ Ngân sách nhà nước chi
cho giáo dục ĐH của chúng
ta rất giới hạn. Nó chiếm tỉ
lệ nhỏ so với chi cho giáo
dục mầm non và giáo dục
phổ thông.
Theo số liệu từ Ngân hàng
Thế giới, năm 2015, giáo dục
ĐH ở Việt Nam chỉ nhận
được khoảng 6,1% trong tổng
chi ngân sách cho GD&ĐT,
tương đương 0,33% GDP.
Con số này thấp hơn nhiều
so với tỉ trọng GDP của chi
ngân sách cho giáo dục ĐH
ở nhiều nước láng giềng, như
Singapore (1%), Hàn Quốc
(0,94%), Malaysia (1,3%)...
Khi các trườngĐHcông lập
nếu tự chủ hoàn toàn sẽ không
còn được nhận kinh phí chi
thường xuyên và chi đầu tư
từ Nhà nước. Tuy nhiên, các
trường sẽ được phép tự xác
định học phí và thường cao
hơn trước khi tự chủ.
NhưởĐHQuốcgiaTP.HCM,
Trường ĐH Quốc tế là đơn
vị thành viên tự chủ rất sớm,
giảng dạy hoàn toàn bằng
tiếngAnh, học phí trung bình
khoảng 50 triệu đồng/năm/SV.
Thu nhập bình quân của giảng
viên trường này năm 2020
khoảng 50 triệu đồng/tháng.
Nhờ cơ chế tự chủ, trường
đã thu hút được nhiều giảng
viên giỏi, trong đó có nhiều
giáo sư nước ngoài.
Ngược lại,TrườngĐHKhoa
học tự nhiên là một đơn vị
thành viên chưa tự chủ, lương
giảng viên trung bình gần 20
triệu đồng/tháng. Điều này
khiến nhiều giảng viên của
trường xin chuyển công tác.
Chỉ tínhKhoa toán - tin học đã
có 10 giảng viên giỏi chuyển
qua các trường ĐH công tự
chủ hoặc các trường tư thục.
Ngoài ra, mặt trái của việc
tăng học phí trong các trường
ĐHcông lập tự chủ có thể làm
giảm cơ hội được đến trường
của các SV có hoàn cảnh gia
đình khó khăn, làm chậm quá
trình mở rộng quy mô đào tạo
nhân lực trình độ ĐH.
Năm bất cập của
chính sách tín dụng
cho sinh viên
. Một trong những giải pháp
mà các nước trên thế giới
thường áp dụng là chính sách
tín dụng: Cho SV vay để học
ĐH. Ông đánh giá về chính
sách tín dụng này ở Việt Nam
như thế nào?
+ Việt Nam đã bắt đầu áp
dụng chính sách tín dụng đối
với SV từ năm 1998 và hiện
nay đang thực hiện theoQuyết
định 1656/QĐ-TTg năm2019
của Thủ tướng Chính phủ.
Mặc dù qua nhiều lần sửa
đổi, các quy định về chính
sách tín dụng cho SV nhìn
chung vẫn mang tính chất
bảo trợ xã hội, hỗ trợ cho
các trường hợp khó khăn tài
chính hơn là một chính sách
tài chính cho giáo dục ĐH.
Vì vậy, chính sách này vẫn có
nhiều hạn chế, cụ thể:
(1) Đối tượng được vay
khá hạn chế, chỉ có SV có
hoàn cảnh khó khăn như
mồ côi, diện hộ nghèo, hộ
gia đình có mức thu nhập
thấp, bệnh tật, thiên tai, dịch
bệnh...; (2) Mức cho vay khá
thấp, 2,5 triệu đồng/tháng;
(3) Thời hạn cho vay ngắn,
SV phải trả nợ gốc và lãi
tiền vay lần đầu tiên ngay
khi có việc làm, có thu nhập
nhưng không quá 12 tháng
kể từ ngày kết thúc khóa
học, thời hạn vay tối đa
bằng hai lần thời hạn phát
tiền vay. Trong khi nhiều
quốc gia như Malaysia và
Hàn Quốc (20 năm), Trung
Quốc (23 năm); (4) Thủ tục
và phương thức vay phức
tạp và còn phải thông qua
hộ gia đình với người đứng
tên vay là bố mẹ hoặc người
giám hộ; (5) Lãi suất cho
vay cao, như năm 2021 là
6,6% năm (trong khi cho vay
trồng rừng 1,2%/năm, cho
vay nhà ở 3%-4,8%/năm).
Mức này chỉ hơn khoảng
1% so với mặt bằng lãi suất
huy động kỳ hạn 12 tháng
của các ngân hàng thương
mại nhà nước.
. Ông nói đến một thách
thức nữa của các trường ĐH
tự chủ là chưa đa dạng hóa
nguồn thu. Cụ thể là như thế
nào, thưa ông?
+ Ba nguồn thu chính tại
các trường ĐH công lập gồm:
Ngân sách nhà nước, học phí
và các nguồn thu khác (chuyển
giao công nghệ, các hoạt động
dịch vụ, từ hiến tặng, hợp tác
công tư...). Trong đó, lớn nhất
Sinh viên TrườngĐHQuốc tế (ĐHQuốc gia TP.HCM) đang thảo luận, học nhómcùng nhau.
Ảnh: NGUYỄNNGỌC
Hai kiến nghị cho giáo dục đại học
1. Kiếnnghị vềđầu tưcủa
Nhà nước cho giáo dục ĐH
- Sớm xây dựng và ban
hành chiến lược tổng thể
phát triển giáo dục ĐH ởViệt
Nam, trong đó có phân tích,
dự báo nhu cầu về nguồn
nhân lực trình độ cao cho
mỗi giai đoạn, đề xuất kinh
phí đầu tư của Nhà nước để
đào tạo nhóm lao động này,
từ đó sớm xây dựng và triển
khai cơ chế đặt hàng đào
tạo đối với các trường ĐH, trong đó có hai ĐH Quốc gia.
- Bên cạnh nguồn đầu tư chiều sâu cho cơ sở vật chất,
phòng thí nghiệm, cần quan tâm đầu tư trực tiếp cho con
người. Thực tế các phòng thí nghiệm chỉ hoạt động hiệu
quả khi nó được vận hành bởi những nhà khoa học giỏi.
- Có lộ trình điều tiết ngân sách nhà nước đối với các
trường ĐH tự chủ theo hướng chỉ dừng cấp ngân sách chi
thường xuyên sau khi trường ĐH đã tự chủ xong một chu
kỳ đào tạo (4-5 năm), để đảmbảo việc tăng học phí của các
trường ĐH tự chủ phải theo lộ trình.
- Sớm hoàn thiện các thể chế chính sách pháp luật để
thúc đẩy hợp tác PPP, nghiên cứu chuyển giao khoa học và
công nghệ, thúc đẩy văn hóa hiến tặng…
2. Kiến nghị về chính sách tín dụng cho sinh viên vay
-CầnmởrộngđốitượngđượchưởngchínhsáchtíndụngSV.
- Điều chỉnh mức cho vay nhằm đảm bảo cho SV có thể
chi tiêu cho đời sống bằng nhóm trung bình của xã hội và
đủ tiền nộp học phí.
-GiảmmứclãisuấtchovayđốivớiSVvayvốnlà3%-4%/năm
hoặc chia theo lộ trình trong thời gian đi học được áp dụng
lãi suất vay ưu đãi là 3%-4%/năm; sau khi tốt nghiệp ra
trường sẽ áp dụng lãi suất cao hơn.
- Điều chỉnh thời gian vay tối thiểu 15 năm hoặc gấp ba
lần thời gian vay (ví dụ học bốn nămđược vay và trả nợ vay
tối đa là 12 năm; học bảy năm tối đa là 21 năm).
- Nghiên cứu xây dựng và sớm ban hành chính sách tín
dụng cho vay thương mại dành cho sinh viên.
PGS-TS
VŨ HẢI QUÂN
,
Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM
Đời sống xã hội -
ThứNăm25-11-2021
3 thách thức, 2 kiến nghị
cho đại học tự chủ
Không còn nguồn chi từ ngân sách nhà nước, chưa có chính sách tín dụng phù hợp cho
sinh viên và chưa đa dạng hóa được các nguồn thu là ba thách thức lớn về tài chính đối với
các trường ĐH tự chủ hiện nay.
và quan trọng nhất vẫn là học
phí. Khi các trườngĐH tự chủ,
ngân sách nhà nước sẽ không
còn. Để giảm bớt gánh nặng
học phí, các trường cần đẩy
mạnh hoạt động để tăng nguồn
thu khác. Tuy nhiên, việc gia
tăng các nguồn thu này phụ
thuộc vào quy định của các
văn bản pháp luật cũng như
cần thời gian lâu dài.
Đơn cử như việc chuyển
giao công nghệ đối với các
đề tài dự án nhận tài trợ từ
ngân sách nhà nước, dự án
Luật sửa đổi, bổ sung Luật
Sở hữu trí tuệ hiện mới chỉ
đang trình phương án giao
cho đơn vị chủ trì nghiên
cứu khoa học được quyền
đăng ký sáng chế, tạo thuận
lợi cho việc thương mại hóa
sản phẩm nghiên cứu. Bên
cạnh đó, cơ chế định giá tài
sản trí tuệ của các bên liên
quan cũng còn vướng mắc.
Về hợp tác công tư trong
lĩnh vực giáo dục ĐH, các
văn bản pháp lý đang được
từng bước hoàn thiện. Tuy
nhiên, để triển khai hợp tác
đối tác công tư (PPP) trong
lĩnh vực giáo dục ĐH thì còn
gặp một số khó khăn, đặc biệt
là việc định giá tài sản của
các trường vì đất là thuộc sở
hữu nhà nước; tương tự là
vấn đề định giá thương hiệu
cũng như xác định lợi thế
khai thác các dịch vụ, chưa
có chính sách ưu tiên trong
hợp tác PPP cho các trường
ĐH tự chủ.
Nguồn thu từ hiến tặng
cũng rất hạn chế, một trong
những nguyên nhân là chưa
có chính sách pháp luật (ví
dụ chính sách về miễn trừ
thuế) để khuyến khích các tổ
chức, cá nhân tham gia hiến
tặng trực tiếp cho trường ĐH.
. Xin cám ơn ông.•
Gỡ “nút
thắt” học
phí khi đại
học tự chủ
- Bài 3
Mặt trái của việc
tăng học phí trong
các trường ĐH công
lập tự chủ có thể
làm giảm cơ hội
được đến trường của
các SV có hoàn cảnh
gia đình khó khăn,
làm chậm quá trình
mở rộng quy mô đào
tạo nhân lực trình
độ ĐH.
PGS-TS VũHải Quân
