16
Quốc tế -
ThứHai 10-1-2022
Tiêu điểm
Trong bản dự thảo an ninh đề xuất với phương Tây, Nga yêu
cầu một loạt đảm bảo an ninh từ NATO: Không mở rộng liên
minh về phía đông, không triển khai quân đội hoặc vũ khí tới
các nước gia nhập khối sau năm 1997, hạn chế triển khai tên
lửa tầm ngắn và tầm trung, chia sẻ thông tin nhiều hơn về các
cuộc tập trận quân sự…
Theo trang
Foreign Policy
, những yêu cầu này không mới
khi Nga lâu nay vẫn phản đối việc Ukraine thân hơn với
phương Tây và việc NATO mở rộng ảnh hưởng về Đông Âu.
Điều khác trước là lần này Nga tỏ rõ sự cấp bách của mình và
ra thời hạn để phương Tây đáp ứng yêu cầu. Điều gì đằng sau
điểm khác này?
Nhiều chuyên gia chỉ ra nhiều yếu tố hội tụ lại để từ đó Nga
thấy rằng giờ là lúc cần hành động mạnh mẽ hơn để giải quyết
sự cân bằng quyền lực ở châu Âu và sự hợp tác ngày càng
tăng của Ukraine với phương Tây. Bà Olga Oliker - Giám đốc
chương trình khu vực châu Âu và Trung Á tại Tổ chức Khủng
hoảng Quốc tế (Bỉ) cho rằng “phải xem đây là một cuộc
khủng hoảng liên quan đến Ukraine và an ninh châu Âu, và có
rất nhiều sự chồng chéo giữa những điều đó”.
Thứ nhất, cần nhắc đến làn sóng mở rộng của NATO.
Nguồn gốc lâu dài của cuộc khủng hoảng hiện tại bắt nguồn
từ hậu quả của sự sụp đổ Liên bang Xô Viết và việc một số
nước Đông Âu gia nhập NATO. Điều này đã được Tổng thống
Nga Vladimir Putin nhắc đến trong bài phát biểu kết thúc
năm 2021 khi ông cáo buộc NATO không giữ lời hứa chuyện
ngừng mở rộng về phía đông.
Thứ hai là những thay đổi ở Ukraine. Việc NATO năm
2008 hứa hẹn khả năng kết nạp Ukraine và Georgia là một sự
cảnh báo sâu sắc đến Nga. Theo chuyên gia Oliker, Nga xem
Ukraine và Georgia là những vùng đệm và nếu các nước này
gia nhập NATO thì đó là mối đe dọa an ninh lớn với Nga.
Lo ngại của Nga với “lá chắn” Ukraine thêm cao khi nước
này xảy ra cuộc nổi dậy lật đổ tổng thống thân Nga - ông
Viktor Yanukovych năm 2014, và mở ra một loạt chính phủ
có tư tưởng cải cách. Thời điểm đó Nga đã sáp nhập Crimea
và hỗ trợ phe ly khai ở miền Đông Ukraine. Dưới thời Tổng
thống Volodymyr Zelensky, Ukraine đã tăng cường hợp tác
quốc phòng với các thành viên NATO, bao gồmMỹ, Anh.
Theo ôngAndrea Kendall-Taylor, Giám đốc Chương trình
An ninh xuyên Đại Tây Dương tại Trung tâmAn ninh mới của
Mỹ, ông Putin nhìn thấy quỹ đạo ở Ukraine và nhận ra cần
hành động ngay để khẳng định lại ảnh hưởng, trước khi các
khả năng của Ukraine tăng hơn nữa.
Thứ ba, việc Nga chọn thời điểm hành động có liên quan
đến quan điểmmà Nga đánh giá là “thực dụng” của ông
Biden, cùng việc Mỹ và phương Tây đang bị khủng hoảng.
Trong phần lớn năm đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống của
ông Biden, Mỹ tìm cách thiết lập quan hệ “ổn định và có thể
đoán trước được” với Nga, nhằm tập trung nguồn lực cạnh
tranh với Trung Quốc.
Trao đổi với
Foreign Policy
, ông Michael Kofman - chuyên
gia về lực lượng vũ trang Nga cho rằng Nga xem việc Mỹ rút
khỏi Afghanistan là một ví dụ cho thấy ông Biden là người
thực dụng và sẽ nghiêm túc xem xét một thỏa hiệp.
Mỹ đã gửi hàng tỉ USD viện trợ quân sự cho Ukraine và
kiên định ủng hộ chủ quyền của Ukraine nhưng cuối cùng
số phận của Ukraine có ý nghĩa với Nga hơn là với Mỹ, theo
chuyên gia này. Nga có thể đánh giá lợi ích của Mỹ ở Ukraine
không cao và cùng lắmMỹ chỉ muốn quản lý không để căng
thẳng leo thang. Nếu điều tệ nhất xảy ra, Mỹ trừng phạt về
kinh tế thì Nga vẫn thích ứng được, chuyên gia Kofman nhận
định.
ĐĂNGKHOA
Liệu sẽ có bước đột phá nào trong quan hệ đang cực kỳ căng thẳng giữa Nga và phương Tây,
với hai sự kiện đối thoại lớn giữa Nga với Mỹ và với NATO trong tuần này?
Chờbước đột phágiữaNga và
phươngTây trong tuầnnày
THIÊNÂN
D
ự kiến trong tuần này
sẽ có hai sự kiện quan
trọng thu hút sự chú ý
của cộng đồng quốc tế. Một
là cuộc đối thoại an ninh giữa
Nga và Mỹ trong ngày 9 và
ngày 10-1 ở Geneva (Thụy
Sĩ). Hai là cuộc gặp của Hội
đồng Nga - NATO (khối quân
sự Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại
Tây Dương) ngày 12-1.
An ninh cực kỳ
căng thẳng
Những diễn biến này được
đánh giá rất quan trọng trong
bối cảnh quan hệ giữa Nga và
phươngTây thời gian gần đây
cực kỳ căng thẳng. Từ cuối
năm 2021, Nga liên tục tăng
quânđếnbiêngiới vớiUkraine,
động tháimà theo đánh giá của
tình báo Mỹ là bước chuẩn bị
cho việc tấn công toàn diện
vào đầu năm2022. Mỹ và các
đồng minh cảnh báo Nga về
những hậu quả nghiêm trọng
- trong đó có trừng phạt nặng
về kinh tế - nếu có hành động
hiếu chiến thêm nữa.
Mới đây, ngày6-1, liênminh
quân sựTổ chức Hiệp ướcAn
ninh Tập thể (CSTO) do Nga
dẫn đầu đã đưa quân - phần lớn
làbinh sĩNga - vàoKazakhstan
dẹp bạo động biểu tình. Mỹ
ngay lập tức lên tiếng đặt câu
hỏi về tính hợp pháp của việc
này, đồng thời cảnh báo rằng
Tổng thống Putin
muốn có kết quả
thực chất ngay lập
tức chứ không phải
chỉ lời nói.
Theo đánh giá của tình báo
Mỹ thì Nga cầnkhoảng10ngày
để hoàn tất chuẩn bị tấn công
Ukraine, nếu ông Putin quyết
định hành động. Thời điểm có
thể xảy ra là giữa tháng 1 đến
cuối tháng 2.
EU bất mãn vì không được đối thoại
với Nga
Liên minh châu Âu (EU) - khối kinh tế và chính trị gồm 27
nước - sẽ không tham gia các cuộc đối thoại với Nga mặc dù
một số thành viên của khối này có biên giới với Nga, theo
kênh
CNBC
.
“Bất kỳ cuộc thảo luận nào về an ninh châu Âu đều phải
bao gồm EU và Ukraine”, “nói chuyện về an ninh ở châu Âu
không thể không có sự thamvấn và cả sự thamgia của người
châu Âu” - ông Josep Borrell, đại diện cấp cao của EU phụ
trách các vấn đề đối ngoại, nêu ý kiến ngày 5-1 khi ông đến
thăm miền Đông Ukraine.
Tuy nhiên, nhà phân tích Andrius Tursa tại Công ty tư vấn
và quan hệ công chúngTeneo (Mỹ) cho rằng việc loại EU khỏi
cuộc đàmphán không có gì đáng ngạc nhiên. Theo ông, việc
EU không có mặt tại các cuộc đàm phán sắp tới không có gì
đáng ngạc nhiên, vì NATO và đặc biệt là Mỹ mới là bảo đảm
chính về an ninh ở Trung và Đông Âu. Trên thực tế, EU nói
chung không cónăng lực quốc phòngmạnh, chủ yếudựa vào
NATO và ởmột mức độ nào đó dựa vàoMỹ về vấn đề an ninh.
LínhMũ nồi
xanhMỹ và
đặc nhiệm
Bulgaria
diễn tập tại
Bulgaria
ngày
26-8-2021. Tư
lệnh tối cao
NATOđược
cho làmuốn
liênminh lập
các nhóm
chiến đấu ở
Bulgaria và
Romania.
Ảnh: DEVIN
ANDREWS/
THỦYQUÂN
LỤCCHIẾN
MỸ
Lýdo lầnnàyNgaquyết liệt và cấpbáchvới phươngTây
Tổng thống
Nga Vladimir
Putin tại
cuộc họp báo
thường niên
ởMoscow
ngày
23-12-2021.
Ảnh: GETTY
IMAGES
mình đang theo dõi chặt mọi
độngtháicủalựclượngnàyxem
có chiếm các cơ sở nhà nước
của Kazakhstan hay không.
Ngày 6-1, Nhà Trắng xác
nhận rằng cuộc đối thoại giữa
NATO và Nga sẽ vẫn diễn ra,
bất kể tình hình bạo động ở
Kazahkstan. Nhà Trắng cho
biết Mỹ có kế hoạch sẽ nêu ra
nhiều hành vi mà Mỹ cho là
sai trái của Nga, bao gồm cả
việc đưa quân vào các nước
láng giềng, các cáo buộc sử
dụng vũ khí hóa học và can
thiệp bầu cử.
Trả lời phỏng vấn đài
RT
từ
tháng 12-2021, Ngoại trưởng
NgaSergeiLavrovchobiếtNga
định sẽ bàn về dự thảo an ninh
giữa Nga và các nước NATO.
Phía Nga đã đề xuất một dự
thảo an ninh yêu cầu Mỹ và
NATOđảmbảo an ninh, trong
đó có cam kết ràng buộc rằng
NATO sẽ không mở rộng xa
hơn về phía đông và sẽ không
kết nạp Ukraine. Tổng thống
Nga Vladimir Putin cho rằng
những căng thẳng hiện tại ở
châu Âu là do sựmở rộng của
NATO sau khi Liên Xô sụp
đổ và Nga buộc phải đáp trả.
Có cơ hội giảm
căng thẳng
Theo
Foreign Policy
, nhiều
quan chứcMỹ và châuÂu nói
họ tinNga vẫn chưa quyết định
về kế hoạch hành động. Các
cuộc gặp với Mỹ và NATO có
thể đưa ramột sốmanhmối về
việc liệu một giải pháp ngoại
giao có khả thi hay không.
Theo chuyên gia Andrea
Kendall-Taylor,Giám đốc
Chương trình An ninh xuyên
Đại Tây Dương tại Trung tâm
An ninh mới của Mỹ, yêu cầu
củaNga rằngNATOdừngmọi
hoạt động mở rộng xa hơn về
phíađôngnhiềukhảnăngkhông
được đáp ứng. Tổng thư ký
NATOJens Stoltenbergvàmột
số quốc gia thành viên NATO
đã tái khẳng định Ukraine có
quyền lựa chọn các thỏa thuận
an ninh của riêng mình. Tuy
nhiên, hai bên vẫn còn cơ hội
giảm căng thẳng với các yêu
cầu khác của Nga, như kiểm
soát vũ khí, tái cân bằng lực
lượng, giới hạn tập trận.
Theo người phát ngôn Nhà
Trắng Jen Psaki ngày 5-1, phía
Mỹ chưa biết chắc các cuộc đối
thoại sắp tới sẽ mang lại điều
gì nhưng cách tiếp cận củaMỹ
đối với các cuộc thảo luận sẽ
thực dụng, hướng đến kết quả
và Mỹ tin rằng có những lĩnh
vực Mỹ có thể đạt được bước
tiến với Nga.
Nói với hãng tin
Bloomberg
ngày 5-1, Thứ trưởng Ngoại
giao Nga Sergei Ryabkov cho
biếtTổng thốngPutinmuốn có
kết quả thực chất ngay lập tức
chứkhôngphải chỉ lời nói.Ông
Ryabkov không nói rõ rằng
Nga sẽ phản ứng thế nào nếu
các cuộc đàm phán thất bại,
vì như thế sẽ “phản tác dụng”.
Tuy nhiên, ông Putin từng đề
cập rằng trong trường hợp này
có thể sau đó sẽ có một phản
ứng quân sự, chẳng hạn Nga
sẽ triển khai vũ khí mới gần
biên giới.•
