CHỦNHẬT 18-12-2016
5
HỒSƠ TƯ LIỆU
Banđầusiêu thị chỉphụcvụcho
nhữngngười có thẻhội viên.Chỉ
côngchứchoặcquânnhânmới
có thẻhội viên.
PHẠMTRƯỜNGGIANG
N
ăm 1992, Siêu thị
Co.opmartđượcmở
ra đánh dấu hình
thức bán lẻ mới
saunăm1975.Với
những người sinh sau đẻ muộn,
siêu thị là điều gì đó rất mới mẻ,
hấpdẫncònnhữngngười lớn tuổi
không ngạc nhiên vì trước đó 25
năm, Sài Gòn đãmở siêu thị đầu
tiên. Hiện nay nhiều người bắt
đầu lo ngại khi các đại gia Thái
Lankhôngchỉ đưahàngThái tràn
ngập vào siêu thị trong nướcmà
họ còn ra tay mua lại hệ thống
Big C và Metro là hai thương
hiệu lớn. Có vẻ như người Thái
sẵn sàng cho công cuộc thâu tóm
dầnhệ thốngbán lẻ tạiViệtNam.
50năm trước, ngườiThái cònphải
“lót dép” ngồi học hỏi Việt Nam
cách làm siêu thị là thế nào.Vậy
mà bây giờ họ lại là nỗi lo ngại
cho siêu thị Việt Nam!
Sựkiện thuhútngười
dân trung lưu tấpnập
tìmđến
“Tui cònnhớnhư in lầnđầu tiên
bướcvôsiêuthị.Trờiơisướngkhông
thể tả, trời Sài Gòn nắng nóngmà
vô siêu thị cứmát rượi vì có điều
hòa” -ôngHuỳnhThanhTrung,77
tuổi,nhàởquận3,nhớ lại.“Cácgian
kệ đầy ắp đồ, giá niêm yết sẵn, cứ
coi giámà lựamua, khôngphải lo
trảgiácóhớhaykhông,nhứt làvới
đànôngđi chợ rất ngại khoảnnày.
Tui còn nhớ trước cửa cómột dàn
xeđẩyvàmộtmớgiỏnhựacóquai
xáchđểaimua ít thì lấygiỏcho lẹ.
Cuối siêu thị có sáu quầy tính tiền
dùngmáy tựđộng,mấycô thungân
bấm bấm ra số tiền ngay luôn, rất
lẹ.Trongđócómột quầydànhcho
mấyngườimua ítđỡphảixếphàng
chờ lâu, kế bên quầy này là lối ra
cho ai vômàkhôngmuahàng…”.
Những gì mà ông Trung kể
không khác gì ở các siêu thị hiện
naynhưngcáchđây50năm làđiều
cực kỳmới mẻ và tiện lợi so với
cáchmuahàng truyền thốngngoài
chợ, vừanóngnựcvừadơbẩn, sợ
cân thiếu và nói thách…
Thực ra trướcđóởSàiGòncũng
đãcómột ítsiêu thị rồinhưng làcủa
Mỹ, dành riêng cho sĩ quanvà lính
Mỹ, gọi là shopbánhàngP.S. Hay
Siêu thịCommissary,còngọi làchợ
Mỹ, nằm trênđườngHùngVương-
ChợLớn,chuyênbánchongoạikiều
Mỹ, còn người Việt vẫn chưamột
lầnđược trải nghiệm loại hìnhnày.
Chính vì vậy cách bán hàng tiện
lợi,vănminhcủasiêuthịđãtrởthành
một sựkiện thuhútngườidân trung
lưuởSàiGòntấpnậptìmđến.Trong
các bức ảnh tư liệu cũ cho thấy rất
nhiềuphụnữmặcáodàikhiđếnsiêu
thị là những công chức, nhân viên
vănphònggầnđóđếnmuahàng.
chếbiến thựcphẩm.Trênđườngvề,
ôngqua tiếpHongKong,Singapore
nghiêncứuhệ thốngsiêu thịởđây.
Vềnước, ôngCung lậpnênmột
ủy ban nghiên cứu thói quen tiêu
dùng và mở nguyệt san
Siêu Thị
đểhuấn luyệnnhânviênbánhàng.
Trong khi chờ xây dựng siêu thị,
ôngCung tổchứcChợ tết 1967 tại
số33NguyễnDuvớicáchbánhàng
“tựchọn tự lấy”đểngườidânquen
với thóiquen tiêudùngmới.Hết tết,
ôngCungvẫnduy trì cáchbánnày
ở hành lang trụ sở tổng cuộc cho
đến khi xây xong siêu thị.
Siêu thị được xây dựng ở số 42
ChuMạnhTrinh,mộtkhuvựcvắng
vẻ không có chút gì phù hợp với
việcmởnơibuônbán.Đơngiảnvì
đây là khunhà khomái tôn cũ, kế
bên trụ sởTổng cuộcTiếp tế.Với
diện tích3.000m
2
(50x60m)vừa
làchỗbánhàng, khochứahàngvà
chỗ để xe.
Kháchđôngnghìnnghịt
Dùđịathếnằmởnơiheohútnhưng
ngayngàykhai trươngvàsuốthàng
thángsau, lúcnàocũngcó
“cảđoàn
xeHonda,Mobylette vàVespa rầm
rậpkéođếnchởvợconhíhửngbước
vàongôichợtốitânmớimởcửa,phục
dịchkháchmuahàngmộtcáchniềm
nởvà lịchsự
”(tríchhồiký).Chỉvài
tuần saukhi khai trương,máyđếm
số người đặt ở cửa ra vào đã nhảy
lênconsố10.000.Vịkháchđặcbiệt
nàyđược lãnhđạosiêu thị trao tặng
ngay10.000đồng.
Người tađến siêu thị khôngphải
chỉ vì tòmò, ngoàimặt hàngphong
phúđadạng, đượcphụcvụ lịch sự,
siêu thịcógiárất tốt,nhiềumặthàng
rẻhơncảngoàichợdokhôngbịnói
tháchvàbản thânsiêu thịđược lậpra
khôngphảichomụcđíchkinhdoanh
màđểphụcvụnêngiá rấtmềm.
Khuvựcđặcbiệt hấpdẫnkhách
là thực phẩm. Khách lần đầu thấy
thịt heo, bò được máy cưa xẻ rất
nhanh gọn và vệ sinh, đặc biệt là
hàng đông lạnh. Người Việt vốn
quen truyền thốngmua hàng tươi
và ăn ngay, nay tiếp xúc với hàng
hóa đông lạnh. Thịt ba rọi hay gà
đông lạnh bán rất chạy và từ ngữ
“gà đông lạnh” dần phổ biến lúc
đó.Rauquả trongmôi trường lạnh
rấtđượcchị emphụnữưachuộng.
Tronghồikýxuấtbảnnăm2011,
ôngCungkể lạimột chi tiết thúvị:
Cómộtngười lớn tuổiđếnxinđược
cung cấp rau tươi cho siêu thị mà
ôngCungnhận ra ngayđấy chính
là… ông chủ cũ củamình từmấy
chục năm trước, khi đi làm nghề
chụpảnh thuêởcửahiệuKimPhoto
ở phốCửaNamHàNội. Nay vật
đổi sao dời, họ gặp lại nhau ởSài
Gònkhicùng làmcôngviệcbán lẻ.
Làmcáchnàođềphòng tình trạng
trộmcắpkhisiêu thịchongườimua
tự lấyhànghóamang ra?Điềunày
đãđược tínhđếnvàđềphòng thông
qua lắp đặt hệ thống truyền hình
hữu tuyến để giám sát. Ngoài ra,
giai đoạnđầu siêu thị chỉ phục vụ
cho những người có thẻ hội viên,
muốn có thẻhội viênphải là công
chức hoặc quânnhân, saudầnmở
ra cho thân nhân của họ.
Truyềnđạt kinhnghiệm
choThái Lan
Sau một thời gian hoạt động,
ôngCung đượcHọc viện Siêu thị
(SMI - Super marketing Institute)
mời sangThái Lanđể chia sẻkinh
nghiệmchocácnhàbuônThái, trình
bày cho họ thấy các khó khăn khi
khởiđầumột siêu thị,nhữngnhược
điểmgặpphảivàphảnứngcủakhách
hàng...Mục đích của chuyến đi là
đểkhuyếnkhíchcácnhàkinhdoanh
Tháimạnhdạncải tiếnphươngpháp
buônbánhiệnđại, vì lúcđóngayở
Bangkokhọvẫnchỉduy trìphương
phápbán lẻ truyền thống làcác tiệm
tạphóanhỏ rải rác,nhưcáchngười
Hoa vẫn làm trước đó. Thời điểm
đóBangkokvẫn chậm chạpđi sau
Sài Gòn trong việc phổ cậpmạng
lưới siêu thịmớimẻ.
Sự thànhcôngbanđầucủaSiêu
thị NguyễnDu đãmở đường cho
một loạt siêu thị khác của tưnhân
rađời.ÔngTrầnĐỗCungđã thành
lập Trung tâm phát triển siêu thị
tạiViệtNamvà trở thành chủ tịch
với mục tiêumở rộng, phát triển
hệ thốngsiêu thị tạiSàiGònvà lan
ra các tỉnh, thànhkhác.
Đếnnăm1973, Tổng cuộcTiếp
tế trở thànhTổngcuộcThựcphẩm
Quốcgiavàkhôngcònquản lýSiêu
thịNguyễnDunữa, giaoviệc này
cho tưnhân.
Saunăm1975, cácsiêu thịdừng
hoạt động, Tổng cuộcThực phẩm
Quốc gia đã trở thànhTổngCông
tyLương thựcmiềnNam.Khuvực
Siêu thị Nguyễn Du năm xưa trở
thànhhội trườngvànhàăn tập thể.
Nhữngchủnhânmới ởđâykhông
mấy ai biết rằngmỗi trưa họ ngồi
ăn tại nơi đã từng là siêu thị đầu
tiên của đất nước.
◄
SÀI GÒNNHỮNGCÁI ĐẦU TIÊN, NHẤT
- BÀI 7
Siêuthị
đầutiên
Siêu thị NguyễnDu nằm gần giao lộNguyễn
Du - ChuMạnh Trinh khai trương vào cuối
năm1967 là siêu thị đầu tiên của Sài Gòn
lúc đó. Siêu thị NguyễnDu lại không phải
siêu thị của tư nhânmà của chính quyền
mở ra.
Lơngơhọc làmsiêu thị
Năm1966dokinh tếmiềnNam
bị Hoa kiều thao túng, nhữngmặt
hàngnhuyếuphẩm, tiêudùnghằng
ngày như gạo, thịt, đường, sữa…
thườngxuyênbiếnđộng,giácả lên
xuống thất thường ảnh hưởng tới
đời sống người dân. Chính quyền
SàiGònđã lậpnênTổngcuộcTiếp
tế doôngTrầnĐỗCung làm tổng
cuộc trưởng nhằm tìm cách góp
phần ổn định thị trường, đặc biệt
là thànhphầncôngchứchayquân
nhân vốn lãnh lương cố định, rất
dễbị ảnhhưởngbởibiếnđộnggiá.
Bên cạnhviệc thumua, tổ chức
chăn nuôi và phân phối số lượng
lúagạo, thịt heo…, ôngCung còn
nảy ra ý địnhmở các điểm bán lẻ
nhuyếuphẩmphụcvụcôngchức.
Để nghiên cứu thực hiện, ông lên
đường sang thủ đô Manila của
Philippinesđể thamquanhệ thống
siêu thịcủaTậpđoànMakatikhông
chỉ ở việc bán lẻmà còn gia công
Cóaingờ50năm
sau,đệtửcủanhững
nhàbuônTháinăm
xưađãváctiềnsang
ViệtNamđểmuađứt
nhữngchuỗisiêuthị
lớnvàtìmcáchthống
trị thịphầncủanhững
ngườiđãtừngdạyhọ
cách làmsiêuthị.
Trangthiếtbịhiệnđạihơncảbâygiờ
Có thểbạnđọcsẽbấtngờnếubiết rằng50năm trước, Siêu thị
NguyễnDuđãcónhững trang thiếtbịhiệnđại và tiệndụnghơn
cảbâygiờ.Vídụnhưbàn lănNCRởquầy tính tiền, tức làkhách
chờxếphàng tính tiềncứbỏhànghóa lênquầy,bàn lănsẽ tự
độngchuyểnhànghóachạydầnđến thungânsaukhi tính tiền
xongngười trước, chứkhôngphảidùng taychuyển từngmónđồ
nhưhiệnnay.
Cảnhmuahàngbêntrongsiêuthị.
