16
ĐỖTHIỆN
thực hiện
T
rước việc Trung Quốc
(TQ) ngày 18-4 thông
báo thành lập cái gọi là
quận Tây Sa (tức quần đảo
Hoàng Sa) và quận Nam Sa
(tức quần đảo Trường Sa)
tại thành phố Tam Sa, GS
James Kraska
(ảnh)
, chuyên
gia luật
hàng hải
quốc tế
tại Trung
tâmLuật
quốc tế
Stockton
(ĐH Hải
c h i ế n
Mỹ), nhận định: TQ xem
thường cam kết của họ với
thế giới. Vì vậy, TQ sẽ vấp
phải phản kháng của một
tập thể gồm nhiều quốc gia
cùng chia sẻ giá trị thượng
tôn pháp luật.
TQ xem thường cam
kết của chính mình
. Phóng viên
:
Ông có nhận
định như thế nào về ý đồ của
Bắc Kinh khi thành lập các
đơn vị quản lý hành chính
mới ở biển Đông, bao gồm
cái mà TQ gọi mà quận Tây
Sa và Nam Sa, trực thuộc
TP Tam Sa?
+
GS
James Kraska
: Tôi
nghĩ chính quyền Bắc Kinh
muốn khẳng định cái gọi là
TP Tam Sa hiện đã chiếm
hữu diện tích hơn 2 triệu
km
2
, tức là thành phố lớn
nhất trên Trái đất và lớn hơn
cả diện tích của nhiều quốc
gia. Trên thực tế, việc bất kỳ
quốc gia ven biển nào tuyên
bố chủ quyền (hoàn toàn và
đầy đủ) đối với vùng biển
rộng quá 12 hải lý (tính từ
đường cơ sở) đều là bất hợp
pháp. Vì vậy, hành động lần
này của TQ càng chứng minh
nước này xem thường các
cam kết của chính họ đối
với các quy định của Công
ước Liên Hiệp Quốc về Luật
Biển (UNCLOS) năm 1982
mà TQ đã ký.
. Ông có cho rằng Bắc
nhưng có trang bị vũ trang)
để phục vụ như những lực
lượng quân sự (chính quy)
trên biển. Những lực lượng
này bị xem là một phần của
lực lượng hải quân - Quân
Giải phóng nhân dân TQ nếu
có xảy ra bất kỳ cuộc xung
đột vũ trang nào trong tương
lai. Việc lạm dụng các lực
lượng dân sự vào các hoạt
động quân sự cũng đồng
nghĩa rằng họ sẽ mất quyền
được bảo vệ và có thể trở
thành mục tiêu bị tấn công
trong những cuộc xung đột
vũ trang.
Tuy TQ đã sử dụng các lực
lượng dân quân biển có vẻ
hiệu quả trong việc đe dọa
và bắt nạt các nước nhưng
hiện nay các quốc gia từ Ấn
Độ đến Palau (một đảo quốc
ở Tây Thái Bình Dương)
đã quen thuộc với các hình
thức hoạt động của các lực
lượng này. Các nước trong
khu vực Ấn Độ Dương-Thái
Bình Dương nên phát triển
các lực lượng hàng hải để
thực thi pháp luật dân sự và
thương mại để chống lại sự
xâm phạm của TQ, đồng thời
kết nối với các quốc gia có
cùng chí hướng, gồm Nhật
Bản, Úc, Ấn Độ, thậm chí
là NATO và Nga, để buộc
TQ phải hiểu rằng khu vực
biển Đông không phải chịu
sự thống trị của họ.
Giải pháp cho
Việt Nam
. Ông có thêm lời khuyên
gì cho VN, đặc biệt trong
vai trò chủ tịch ASEAN và
thành viên không thường
trực Hội đồng Bảo an Liên
Hiệp Quốc năm 2020, để
ứng phó sức ép từ TQ?
+ VN đang đối mặt với
những lựa chọn khó khăn
về mặt ngoại giao; phải
cân bằng đường lối nghị sự,
vốn thách thức và hàm chứa
những hoạt động nguy hiểm
của TQ, đồng thời tránh xa
những động thái khiêu khích
có thể làm gia tăng thêm sự
gây hấn từ Bắc Kinh. Trong
bối cảnh đó, VN, cũng giống
như Mỹ và các nước châu
Âu, được kêu gọi đứng lên
chống lại sự hung hăng của
TQ, song song đó xây dựng
sự ổn định tại khu vực. Để
làm được điều này, VN phải
nỗ lực hết mình để gia tăng
hiểu biết chung về các mối
đe dọa do TQ tạo ra, cả ở
cấp độ khu vực như hợp tác
với Indonesia hay cấp độ
ngoại vi như với Mỹ, Nhật
Bản, Úc và Ấn Độ.
Các nước ở châu Âu và
Nga chỉ mới bắt đầu hiểu
được những thách thức đối
với trật tự khu vực, vì thế
VN có thể tăng cường các
nỗ lực nhằm đảm bảo các
quốc gia này hiểu rõ hơn
nữa các mối đe dọa mà TQ
gây ra. Đối với ASEAN và
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp
Quốc, VN có thể nỗ lực nhằm
gia tăng tính minh bạch
giữa các quốc gia khu vực
biển Đông, bao gồm: Hoạt
động tuần tra chung giám sát
đánh bắt cá; các phái đoàn
với nhiệm vụ tìm ra sự thật
(những gì diễn ra ở biển
Đông); nhấn mạnh sự đoàn
kết và tự chủ giữa các nước
trong khu vực chống lại thế
lực bá quyền. Tôi nghĩ các
cuộc tuần tra tự thực thi luật
pháp và tự do hàng hải chung
giữa các nước ASEAN sẽ là
một khởi đầu rất cần thiết
(để các nước giải quyết khó
khăn do TQ tạo ra).•
Quốc tế -
ThứBa21-4-2020
Kinh đang lợi dụng đại dịch
COVID-19 để thúc đẩy lợi
ích đơn phương của họ ở
vùng biển này?
+ TQ có lịch sử tận dụng
các cuộc khủng hoảng để
chiếm hữu các lợi thế phục
vụ những ý đồ chiến lược
của họ. Chẳng hạn, trong giai
đoạn chiến tranh Việt Nam
(VN) kết thúc năm 1974, TQ
đã tấn công và chiếm đoạt
trái phép quần đảo Hoàng Sa
của VN. Tương tự như vậy,
sau khi Philippines yêu cầu
các lực lượng đồn trú của
Mỹ ở vịnh Subic và căn cứ
lực lượng không quân Clark
đóng cửa vào đầu những năm
1990, TQ đã chớp thời cơ
chiếm giữ đá Vành Khăn từ
sự kiểm soát của Philippines
(vào đầu năm 1995).
Như vậy, chúng ta có thể
đoán được rằng TQ sẽ chớp
lấy cơ hội để tăng cường sự
kiểm soát của họ tại khu vực
trong bối cảnh các quốc gia
khác đang bị chi phối bởi
đại dịch COVID-19, vốn
xuất phát từ TPVũ Hán, TQ.
Các nước hợp tác
chống bá quyền
. Có ý kiến cho rằng áp
lực từ công luận, trong đó
có chỉ trích từ những cường
quốc nhưMỹ, không thể ngăn
cản TQ gia tăng hành vi gây
rối. Ông nghĩ sao?
+ Vẫn phải chờ để có thể
biết liệu các nước khu vực
(biển Đông), cùng với sự
giúp sức từ các nước bên
ngoài, có thể chống lại TQ
hay không. Trong đó bao
gồm việc chống lại TQ lấn
chiếm vào các vùng biển chủ
quyền, cũng như xâm phạm
quyền chủ quyền, quyền
tài phán của các nước láng
giềng ở biển Đông.
Các chiến thuật cưỡng bức
và chiến lược đe dọa của TQ
đã và đang thúc đẩy sự hợp
tác ngày càng lớn giữa các
quốc gia nhỏ, vừa cùng với
các cường quốc. Liên quan
đến vấn đề này, có thể thấy sự
hiện diện của các lực lượng
hải quân Mỹ, Nhật Bản, Úc,
Ấn Độ và thậm chí là Nga
và các thành viên khối Hiệp
ước Bắc Đại Tây Dương
(NATO) sẽ vô cùng hữu ích.
Bởi lẽ điều đó có thể nâng
cao năng lực đối kháng của
các quốc gia trong khu vực
(trước TQ), đồng thời đảm
bảo rằng TQ sẽ biết cái giá
mà họ phải trả nếu có những
tính toán sai lầm.
Lý thuyết về chủ nghĩa
hiện thực sẽ nói với chúng
ta rằng các quốc gia (dù lớn
dù nhỏ, dù mạnh dù yếu) sẽ
hợp tác để đối trọng lại sự
đe dọa từ phía TQ và những
gì đã và đang diễn ra trên
thực tế đã chứng minh điều
này đúng. Câu hỏi đặt ra là
liệu việc gia tăng hợp tác
có đủ để khắc chế được sự
gia tăng lợi thế của TQ hay
không. Chính vì vậy, để đảm
bảo được lợi ích của mình,
VN (cũng như của các quốc
gia khác ở biển Đông) cần
tiếp tục xây dựng các cầu
nối thúc đẩy hợp tác kinh
tế, chính trị với các nước
láng giềng và ngoài khu vực.
.
Ngoài lập các đơn vị hành
chính mới, TQ còn để cảnh
sát biển và các lực lượng
liên quan của họ (như hải
quân, dân quân biển) cản trở
tự do hàng hải, đe dọa tàu,
máy bay nước ngoài. Phải
chăng TQ đang thắng thế
trong việc âm thầm chiếm
lấy biển Đông?
+ Mỹ và các nước khác đã
công khai thách thức việc
TQ lén lút sử dụng các lực
lượng dân quân biển (tàu cá
Các lực lượng dân quân biển TQ thường xuyên xâmphạmở biểnĐông và đe dọa các nước. Ảnhminh họa: AFP
Các nước ở châu
Âu và Nga chỉ mới
bắt đầu hiểu được
những thách thức
đối với trật tự khu
vực, vì thế VN có
thể tăng cường các
nỗ lực nhằm đảm
bảo các quốc gia này
hiểu rõ hơn nữa các
mối đe dọa mà TQ
gây ra.
BiểnĐông: Cácnước chốngâmmưu
bá quyền của Trung Quốc
CácnướchiểumưuđồcủaTrungQuốcởbiểnĐôngvàsẽcùngnhauhợptácđểđối trọngvớiyêusáchcủaBắcKinh.
. TQ đang đe dọa trật tự do Mỹ lãnh đạo tại
biển Đông. Washington cần làm gì để đảm
bảo biển Đông tự do và cởi mở như cam kết?
+Đây làmột vấnđề thuộc vềphạmtrùnăng
lực và ý chí. Trước tiên, Mỹ cùng với các nước
đồngminh và đối tác cầnmở rộng cơ cấu lực
lượngvàphát triểncácnăng lực ưuviệt củahọ
để ngăn cản TQ. Những nỗ lực này bao gồm:
Các trang thiết bị và nguồn lực ngoài vũ trụ;
năng lực tác chiến trên không gian mạng;
vũ khí và hệ thống phòng thủ siêu thanh; trí
tuệ nhân tạo đi cùng hệ thống tự hành (tức
là một cỗ máy, phần cứng hoặc phần mềm,
mà khi được kích hoạt sẽ tự thực hiệnmột số
nhiệmvụhoặc tựhoạt động) vàcác côngnghệ
chiến tranh dưới biển. Ngoài ra, Mỹ phải thể
hiện ý chí chống lại bá quyền TQ, đồng thời
tăng cường hành động chung với các quốc
gia đồng minh và đối tác tại khu vực cũng
như trong phạm vi toàn cầu.
Mỹ cần hành động như thế nào?
