7
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứSáu15-9-2023
ĐBQHNGUYỄNTHỊ HỒNGHẠNH,
PhóGiámđốc Sở Tưpháp TP.HCM
T
AND Tối cao đang lấy ý kiến
đối với dự thảo Luật Tổ chức
TAND (sửa đổi). Một trong
những vấn đề mà báo
Pháp Luật
TP.HCM
đang ghi nhận ý kiến góp
ý là có nên giao cho tòa án xem
xét văn bản trái với hiến pháp,
luật, nghị quyết của Quốc hội,
pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban
Thường vụ Quốc hội (gọi chung là
văn bản trái luật) hay không. Đây
là vấn đề mới, cần nghiên cứu thật
kỹ, không chỉ vì nó liên quan đến
thẩm quyền đã được quy định trong
Luật Ban hành văn bản quy phạm
pháp luật (VBQPPL).
Công tác kiểm tra, xử lý
văn bản hiện nay
Thời gian qua, công tác kiểm tra,
rà soát, xử lý VBQPPL đã được Sở
Tư pháp TP.HCM và các sở, ban
ngành TP, UBND các quận, huyện,
TPThủ Đức đẩy mạnh thực hiện và
đạt được những kết quả tích cực.
Hệ thống VBQPPL tại TP thường
xuyên được kiểm tra, rà soát, đánh
giá hiệu lực, những văn bản không
còn phù hợp được kịp thời sửa đổi,
bổ sung, thay thế, bãi bỏ.
Dù vậy, quá trình thực hiện chúng
tôi vẫn còn một số khó khăn, cụ thể
như vẫn còn văn bản sai sót về thẩm
quyền ban hành, nội dung quy định
không phù hợp với các văn bản của
trung ương, một số văn bản cá biệt
nhưng có chứa quy phạm pháp luật.
Các sai sót trên nguyên nhân phần
lớn từ việc cơ quan chủ trì soạn thảo
chưa tuân thủ chặt chẽ quy trình xây
dựng, ban hành VBQPPL.
Bên cạnh đó, TP.HCM là một đô
thị đặc biệt, có tốc độ phát triển kinh
tế và đô thị hóa cao, nhiều vấn đề xã
hội phát sinh, nhiều quan hệ xã hội
chưa được luật, văn bản của trung
ương dự liệu. Từ đó, TP.HCM phải
có quy định đặc thù để kịp thời điều
chỉnh nhưng đồng thời phải có sự
hài hòa, phù hợp với quy định của
cả nước. Chính vì thế, nhiều quy
định của TP ban hành đáp ứng sự
cấp thiết của công tác quản lý đặc
thù trên địa bàn nhưng vô hình trung
lại chưa phù hợp với các quy định
cấp trên. Cạnh đó, đội ngũ cán bộ,
công chức làm công tác xây dựng,
kiểm tra, rà soát, xử lý VBQPPL
vẫn còn nhiều biến động về nhân sự
nên phần nào ảnh hưởng đến chất
lượng tham mưu...
Cần đánh giá thận trọng,
kỹ lưỡng hơn
Về đề xuất giao cho tòa án xem
xét văn bản trái luật của dự thảo Luật
Tổ chức TAND, nếu đồng ý với kiến
nghị này thì cơ quan nhận được kiến
nghị phải ban hành văn bản mới sửa
đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ VBQPPL
bị kiến nghị. Việc xây dựng và ban
hành này bắt buộc phải tuân theo
trình tự, thủ tục xây dựngVBQPPL.
Theo đó, trong vòng 30 ngày (theo
khoản3Điều221Bộ luậtTố tụngdân
sự 2015 và Điều 114 Luật Tố tụng
hành chính) rất khó thực hiện được
việc xây dựng, ban hành VBQPPL
mới sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ văn bản
bị kiến nghị. Cũng cần đề cập đến
một khả năng là trong quá trình soạn
thảo, sau khi tiếp nhận các ý kiến góp
ý và thẩm định lại đi đến kết luận là
không cần sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ
như tòa án đã kiến nghị.
Đối với luật, nghị quyết của Quốc
hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy
ban Thường vụ Quốc hội, tòa án chỉ
có thẩm quyền kiến nghị; còn đối
GÓP Ý SỬA ĐỔI LUẬT TỔ CHỨC TAND
Giao tòa xem xét văn bản trái luật:
Cần đánh giá kỹ!
với nghị định, thông tư… tòa án có
quyền không áp dụng mà áp dụng
văn bản có hiệu lực cao hơn để giải
quyết vụ án. Vì vậy, trường hợp tòa
án đang thụ lý vụ án mà phát hiện
luật, pháp lệnh có nội dung trái với
hiến pháp thì phải tạm đình chỉ vụ
án (vụ án hành chính, hình sự) để
chờ quyết định của Quốc hội, Ủy
ban Thường vụ Quốc hội.
Cạnh đó, việc quy định tòa án có
thẩm quyền bãi bỏ VBQPPL theo
điểm a khoản 2 Điều 28 dự thảo dù
phù hợp với nội hàm quyền tư pháp
tại khoản 1 Điều 2 dự thảo (dự thảo
lần hai) nhưng cần đánh giá thận
trọng, kỹ lưỡng hơn để đảm bảo
thống nhất với các quy định hiện
hành về ban hành và xử lýVBQPPL.
Cụ thể, Luật Ban hành VBQPPL
quy định cụ thể thẩm quyền của các
cơ quan trong việc rà soát, đình chỉ,
bãi bỏ VBQPPL. Do đó, cần đánh
giá kết quả thực hiện của các cơ
quan này có bất cập gì, quy trình,
thủ tục xử lý VBQPPL trái luật có
khó khăn, vướng mắc ra sao để xác
định sự cần thiết quy định thẩm
quyền của tòa án bãi bỏ VBQPPL.
Hiện nay chúng ta vẫn còn tình
trạng quy định giữa các luật chưa
thống nhất, các cơ quan ban hành
VBQPPL là để điều chỉnh các quan
hệ xã hội chung. Do đó, trường hợp
khi tòa án giải quyết vụ việc cụ thể,
có thẩm quyền bãi bỏ VBQPPL
mang tính điều chỉnh chung thì
việc giải quyết hậu quả phát sinh
(nếu có) của những vụ việc, quan
hệ xã hội khác đang do VBQPPL
này điều chỉnh mà ngoài phạm vi
vụ việc của tòa án đang xem xét thì
giải quyết như thế nào? Thiết nghĩ
chúng ta cần xem xét thấu đáo để
tránh khoảng trống pháp luật này.•
Cần đánh giá kết quả
thực hiện có bất cập gì,
quy trình, thủ tục xử lý
văn bản quy phạm pháp
luật trái luật có khó
khăn, vướng mắc ra sao
để xác định sự cần thiết
quy định thẩm quyền
của tòa án bãi bỏ văn
bản quy phạm pháp luật.
Dự thảo lần ba khác dự thảo lần hai
Luật Tổ chức TAND 2014 quy định trong quá trình xét xử vụ án, tòa án
phát hiện và kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền xem xét sửa đổi,
bổ sung hoặc hủy bỏ văn bản trái luật để bảo đảm quyền và lợi ích hợp
pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức.
Tại dự thảo (lần hai) Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), TAND Tối cao đã đề
xuất bổ sung thẩm quyền“xem xét, quyết định tính hợp hiến, hợp pháp
của VBQPPL trong xét xử theo quy định của luật”.
Cụ thể, trong trường hợp cơ quan ban hành văn bản trái luật mà không
thực hiện việc sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ văn bản theo kiến nghị thì tòa án
tiếp tục kiến nghị cơ quan có thẩm quyền bãi bỏ hoặc đình chỉ việc thi
hành văn bản. Khi hết thời hạn pháp luật quy định mà cơ quan có thẩm
quyền không sửa đổi, bổ sung, đình chỉ việc thi hành, bãi bỏ văn bản;
hoặc trường hợp có văn bản đề nghị của cơ quan có liên quan thì tòa án
có thẩm quyền xem xét, bãi bỏ VBQPPL từ cấp bộ trưởng trở xuống và
áp dụng văn bản có hiệu lực cao hơn để giải quyết vụ việc.
Tuy nhiên, tại dự thảomới nhất được công bố trên cổng thông tin điện
tửTANDTối cao (dự thảo lần ba), cơ quan soạn thảo đã điều chỉnh đề xuất
trên theo hướng chỉ bổ sung vào luật quy định nếu“kiến nghị bất thành”
thì tòa án áp dụng văn bản có hiệu lực cao hơn để giải quyết vụ việc.
Hiện nay, việc kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
(VBQPPL) được thực hiện theo cơ chế tự rà soát. Trong
trường hợp cá nhân, tổ chức phát hiện thì kiến nghị cơ quan có
thẩm quyền xem xét và đề nghị chủ thể ban hành tự rà soát.
Ví dụ, người dân thông tin cho HĐND tỉnh để HĐND
tỉnh nắm bắt, đưa vào giám sát văn bản của UBND tỉnh.
Trong quá trình giám sát thì đề nghị UBND tỉnh tự sửa đổi,
bãi bỏ, nếu không thì HĐND tỉnh sẽ trực tiếp xử lý. Tuy
nhiên, xưa nay rất hiếm việc cơ quan hành chính cấp trên
hay cơ quan dân cử xử lý văn bản của cơ quan hành chính.
Một ví dụ điển hình là Quyết định 210/2004 và Quyết
định 240/2004 của UBND TP.HCM quy định thủ tục xử
phạt qua hình ảnh một số hành vi vi phạm hành chính
trong lĩnh vực giao thông đường bộ tại TP (người dân
thường gọi là phạt nguội). Đây là thủ tục xử phạt được
cho là rất mới mẻ, mang tính cách mạng và rất hiện đại.
Tuy nhiên, Cục Kiểm tra VBQPPL (Bộ Tư pháp) có văn
bản gửi UBND TP.HCM vì cho rằng hai quyết định này
có dấu hiệu trái luật và yêu cầu UBND TP.HCM phải “tự
xử lý” hai văn bản này. Ngược lại, UBND TP.HCM đề
nghị giữ nguyên hiệu lực của hai quyết định. Tuy nhiên,
trước áp lực báo cáo bộ trưởng và Thủ tướng xử lý nên
UBND TP.HCM đã phải “tự xử lý” hai văn bản này.
Có thể thấy rằng Quyết định 210/2004 và Quyết định
240/2004 chính là “những văn bản không nằm trong
khuôn khổ chung”. Những sáng kiến này của TP.HCM
chưa được hoan nghênh mà trái lại, bị ràng buộc bởi
nguyên tắc tập trung nên dễ bị xem là hành vi “xé rào”.
Vì vậy, việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định
238/2006 quy định về việc sử dụng phương tiện, thiết bị kỹ
thuật nghiệp vụ của lực lượng Cảnh sát nhân dân trong hoạt
động tuần tra, kiểm soát về trật tự, an toàn giao thông được
coi là một giải pháp đúng đắn nhằm đáp ứng nhu cầu khách
quan trên. Sau đó, Bộ Công an ban hành Thông tư 11/2007
hướng dẫn thực hiện Quyết định 238/2006 nói trên của Thủ
tướng. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để TP.HCM
triển khai việc xử phạt vi phạm giao thông qua hình ảnh.
Và sau đó, ngày 26-10-2007, UBND TP.HCM đã ban
hành Quyết định 127/2007 về xử phạt một số hành vi vi
phạm hành chính trong lĩnh vực trật tự, an toàn giao thông
bằng phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ của lực
lượng Cảnh sát nhân dân theo Quyết định 238/2006 của
Thủ tướng Chính phủ.
TS
CAO VŨ MINH
,
Trường ĐH Kinh tế - Luật
(ĐH Quốc gia TP.HCM)
Chuyện“phạt nguội” vàví dụđiểnhìnhvề xử lý vănbảnpháp luật
Đại biểuQuốc hội Nguyễn Thị HồngHạnh, PhóGiámđốc Sở Tư pháp TP.HCM.
Ảnh: QH
Nếu quy định tòa án có thẩmquyền bãi bỏ văn bản trái luật thì phải đảmbảo thống nhất với các quy định
của Luật Ban hành văn bản quy phạmpháp luật.
