2
Thời sự -
Thứ Hai16-10-2023
THANHTÚ
S
au khi báo
Pháp Luật
TP.HCM
đăng loạt bài
điều tra
“Thâm nhập
đường dây mua bán thận tại
TP.HCM”,
công an đã bắt
giữ nhiều người và đang tiếp
tục mở rộng điều tra vụ án.
“Việc mua bán thận nói
riêng, mua bán tạng người
sống nói chung là thực tế đã
và đang xảy ra, gây nhiều
hệ lụy nguy hiểm, sẽ khó để
chấm dứt triệt để nếu không
thay đổi cơ chế, chính sách,
luật pháp về vấn đề này” -
PGS-TS-BS Đồng Văn Hệ,
Phó Giám đốc BVViệt Đức,
Giám đốc Trung tâm Điều
phối ghép tạng quốc gia, nói.
Thay đổi tư duy,
mở rộng nguồn
hiến tạng
.
Phóng viên
:
Nhiều đường
dâymua bán tạng đã bị phanh
phui, mới nhất là đường dây
mua bán thận ở TP.HCMmà
báo
Pháp Luật TP.HCM
đã
phản ánh. Phải chăng đang có
thị trường ngầm về việc mua
bán tạng, thưa ông?
+ PGS-TS-BS
Đồng Văn
Hệ
: Chính xác là như vậy!
Đây không phải là vấn đề mới
mà thiệt
thòi vẫn
là“người
hiến” và
“người
đ ư ợ c
h i ế n ” .
“Người
h i ế n ”
phải bán
tạng của mình, còn “người
được hiến” thì phải mua với
giá rất cao.
Vấn đề cũ nhưng không
thể bỏ mặc. Chúng ta phải
tìm giải pháp mới, đi vào
gốc rễ của vấn đề là làm sao
tìm được nguồn hiến tạng từ
người chết não, chết tim - một
Các quốc giaquản lý về ghép tạng ra sao?
Các bệnh viện luôn cảnh giác
nhưng vẫn sẽ “lọt lưới”
. Hàng chục, thậm chí hàng trăm ca ghép tạng dưới vỏ bọc
“nhân đạo” lọt qua các vòng kiểm tra tại các BV để lên bàn mổ
và đằng sau là những giao dịch hàng tỉ đồng. Suy nghĩ của giáo
sư về vấn đề này như thế nào?
+Tôi nghĩ phần lớn các BV đều thực hiện đúng, đủ các bước
trong quy trình theo đúng quy định của BộY tế trước khi thực
hiện một ca ghép tạng.
Đối với tất cả trường hợp, chỉ cần có nghi ngờ chứ không
cần phải chắc chắn về tính hợp pháp, quan hệ huyết thống…
các BV sẽ dừng thực hiện ca ghép. Vấn đề này liên quan đến
pháp luật, các BV sẽ luôn cảnh giác.
Tuy nhiên, chắc chắn vẫn có những trường hợp“phù phép”,
làm giả giấy tờ rất tinh vi khiến các bác sĩ và đội ngũ bị qua
mặt, không thể phát hiện.
Ở Hà Nội, từng có BV vô tình bị qua mặt. Khi cơ quan luật
pháp tìm hiểu, điều tra, BV này đã bị đình chỉ việc ghép tạng
suốtmấynămnay, ảnhhưởngđến cảmột hệ thống chứkhông
chỉ là chuyện 2-3 người làm sai. Do vậy, tôi nghĩ các BV đều
hiểu rất rõ tính nghiêm trọng của vấn đề này.
“Mua bán tạng sẽ tiếp diễn nếu
Cần thay đổi nhận thức, cơ chế,
chính sách, luật pháp để tăng
nguồn tạng hiến, nếu không thì
thị trườngmua bán tạng vẫn sẽ
tiếp diễn.
+ Theo GS Frederike Ambagtsheer, chuyên
về nội khoa, ghép thận và thận học của BV
ĐH Erasmus University Medical Center (Hà
Lan), hầu hết các vụ án cấy ghép tạng bất hợp
pháp đều có sự tham gia của nhân viên y tế, sự
câu kết giữa bác sĩ, luật sư... và thế giới ngầm.
Trên trang
The Conversation,
GS Frederike
Ambagtsheer đã đưa ra những gợi ý:
Việc buôn bán nội tạng bao gồm nhiều
hoạt động khác nhau, từ buôn bán trái phép
đến tự nguyện (mà thực chất là buôn bán)
nên có thể xem xét việc bảo vệ người bán
nội tạng, bất kể họ có đồng ý cung cấp bằng
chứng giúp triệt phá các đường dây tội phạm
hay không.
Nên cho phép các chuyên gia y tế báo cáo
ẩn danh khi họ phát hiện hoạt động cấy ghép
nội tạng đáng nghi vấn.
Cuối cùng, một giải pháp khả thi nhưng
cũng gây tranh cãi đó là cho phép thanh toán
hoặc tặng thưởng cho việc hiến tạng, cả ở
người sống lẫn người chết, nhằm khuyến
khích hiến tạng.
+ Từ năm 1984, một đạo luật của Quốc hội
đã trao quyền quản lý Mạng lưới thu mua
và cấy ghép nội tạng Mỹ (OPTN) cho một
tổ chức phi lợi nhuận duy nhất là Mạng lưới
chia sẻ nội tạng Mỹ (UNOS). Mỗi năm tổ
chức UNOS nhận được hợp đồng trị giá
6,5 triệu USD để điều hành OPTN.
UNOS quản lý mọi việc liên quan đến
cấy ghép nội tạng như dẫn dắt, kết nối
mạng lưới các BV cấy ghép, các tổ chức
thu mua nội tạng và tình nguyện viên làm
việc trong hệ thống; kết nối người hiến
tạng với người nhận; quản lý danh sách
nguồn hợp lý, an toàn, không
ảnh hưởng đến người hiến.
Nếu không thể mở rộng
nguồn này, thị trường mua
bán tạng vẫn tiếp diễn bởi
cung - cầu có sự chênh lệch
quá lớn.
. Vậy thực trạng nguồn tạng
hiến từ người chết não đang
như thế nào?
+ Tỉ lệ tạng hiến từ người
chết não hiện quá ít, chiếm
4%-5% tổng số tạng hiến.
Người được xác định là
chết não sẽ chết trong vòng
vài ngày. Tạng của người chết
não, ở các nước phát triển có
thể hiến cho 7-8 người, còn
ở Việt Nam thì tối đa là 4-5
người, trung bình là 3 người.
Từ rất nhiều năm nay, Việt
Namđã có kỹ thuật chẩn đoán
chết não, lấy được tạng của
người chết não để ghép cho
người cần. Nhưng cũng từ
rất nhiều năm nay, số lượng
người chết não hiến tạng chỉ
xấp xỉ 10 người/năm. Tức là
chỉ có vài chục người được
cứu từ nguồn này.
Trong khi đó, lượng người
chết não mỗi ngày rất lớn do
tai nạn, gặp rủi ro… Ở BV
Việt Đức, mỗi năm có hàng
ngàn ca nhưng tỉ lệ người
hiến cũng không cao.
. Vì sao số tạng hiến từ
nguồn chết não lại thấp như
vậy, thưa giáo sư?
+ Hiện nhiều gia đình của
những bệnh nhân chết não
chưa hiểu hết được ý nghĩa
của việc hiến tạng và luôn có
mong muốn để người thân
được chết toàn thây. Điều này
liên quan đến vấn đề tâm linh,
nhận thức của người Việt.
. Ngoài vấn đề nhận thức,
thấu hiểu của người dân, có
nguyên nhân khác không?
+ Sau 17 năm thi hành Luật
Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận
cơ thể người và hiến, lấy xác
thì luật đã bộc lộ một số vấn
đề bất cập, không còn phù
hợp với thực tiễn.
Bộ Y tế đang điều chỉnh,
hoàn thiện, bổ sung để trình
Quốc hội để sửa luật này và
hy vọng sẽ thông qua vào năm
2024. Nếu những bất cập trong
luật hiện hành được xử lý sẽ
góp phần giúp tăng số lượng
tạng hiến từ người chết não.
Những bất cập ấy có thể kể
đến như thời gian để xác định
chết não, thành phần tham
gia và quy trình chẩn đoán
chết não, độ tuổi được đăng
ký hiến tạng... Tuy nhiên,
còn một yếu tố khác cực kỳ
quan trọng khiến tỉ lệ ghép
tạng từ người chết não không
cao là do nhiều BV chưa có
sự quan tâm đúng mực đến
vấn đề này.
Chưa chú trọng
nguồn tạng hiến từ
người chết não
. Sự quan tâm chưa đúng
mực ấy được thể hiện như thế
nào, thưa giáo sư?
+ Tôi đã đi nhiều BV để
giảng dạy, trao đổi, tư vấn
để tăng cường nhận thức về
việc hiến tạng từ người chết
não. Bản thân lãnh đạo các
BV có dành quan tâm nghiên
cứu, tìm hiểu nhưng việc họ
có làm hết sức cho vấn đề
này không thì cần phải xét
một cách minh bạch, thấu
đáo, biện chứng.
Toàn quốc có hơn 1.500BV
cả tư nhân và của Nhà nước,
trongđócókhoảng500BVlớn
điều trị bệnh nhân có nguy cơ
chết não và có số liệu cụ thể
về các trường hợp này. Thế
nhưng mức độ quan tâm của
các BV về việc thu thập tạng
hiến từ người chết não là quá
khiêm tốn: Chỉ có 25 BV đủ
điều kiện để thực hiện các ca
ghép tạng, nhiều cơ sở trong
số 25 BV đó cũng chỉ quan
tâm ở mức vừa phải.
Chưa hết, các cơ sở y tế
hoạt động theo cơ chế tự chủ
và có rất nhiều việc phải làm,
rất nhiều bệnh nhân phải điều
trị nên họ ít dành thời gian
để tiếp cận, tác động đến gia
đình của người bệnh chết não
để khuyến khích hiến tạng.
. Theo giáo sư, giải pháp
cho vấn đề này là gì?
+ Tại các BV ở Mỹ, Tây
Êkíp phẫu thuật tại một bệnh
viện dànhmột phútmặc niệm
trước nghĩa cử cao đẹp hiến
tạng củamột người chết não.
Ảnh: Trung tâmĐiều phối ghép
tạngQuốc gia
Tạng hiến từ người chết não được điều phối, vận chuyển đến người nhận.
Tỉ lệ tạng hiến từ
người chết não hiện
quá ít, chiếm 4%-5%
tổng số tạng hiến.
