3
Tiêu điểm
Thời sự -
Thứ Hai16-10-2023
C
a ghép thận thành công đầu tiên ở Việt
Nam vào ngày 2-6-1992. Đến tháng
9-2022, tổng số người được ghép
thận đến nay là hơn 7.000. Tuy nhiên,
hiện còn rất nhiều người có chỉ định ghép
thận nhưng số người hiến thận quá ít. Do
vậy đã xảy ra tình trạng mua bán thận.
Tình trạng mua bán tạng, kể cả thận ở
Việt Nam có chiều hướng gia tăng. Một
số nhà quản lý “làm ngơ” hoặc hợp pháp
hóa kiểu “lách luật”. Thậm chí không ít
trường hợp nhờ tôi giới thiệu người mua
thận, người bán thận nhưng tôi từ chối.
Có một nghịch lý về nguồn hiến tạng,
kể cả thận, đang xảy ra ở nước ta. Hiện
95% ca ghép
tạngởViệtNam
được tiến hành
từ người cho
sống, chỉ có
5% ca ghép từ
người cho chết
não. Điều này
đi ngược với xu
hướngchungcủa
toàn thế giới khi
mà nhiều nước
đa phần ca ghép
tạng là từ người
cho chết não.
ViệtNamhiện
có ba hình thức
ghép tạng nói
chung và thận
nói riêng. Đầu
tiên là ghép từ
người hiến còn sống (thận và một số ít
gan, phổi). Điều này dễ dẫn đến tệ nạn
mua bán tạng.
Thứ hai là ghép từ người hiến chết não.
Điều này sẽ ngăn chặn tệ nạn mua bán tạng.
Thứ ba là ghép từ người hiến chết tuần
hoàn. Đây là nguồn hiến đầy tiềm năng,
cần phổ biến và phát triển.
Để có đủ tạng nói chung và thận nói
riêng ghép cho người có nhu cầu, Việt
Nam cần có một chiến lược ghép tạng.
Trong đó, cần phát triển hình thức ghép
từ người hiến chết não (tất cả tạng, mô,
bộ phận khác).
Bình quân mỗi năm Việt Nam có gần
10.000 người chết vì tai nạn giao thông.
Trong số này, nếu có 500 người hiến thận
thì sẽ có 1.000 người được ghép. Muốn
đạt được con số này, cần có chiến lược vận
động công chúng hiến tạng. Bên cạnh đó,
tiến đến điều khoản sửa đổi trong luật: “Ai
không làm văn bản từ chối hiến tạng xem
như đã đồng ý hiến tạng (sau 1-2 thế hệ)”.
Một chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế
giới từng nói: “Đồng ý hiến tạng sau khi
chết là kết quả của nền giáo dục. Làm
được những điều nói trên thì tình trạng
mua bán thận sẽ chấm dứt”.
Chiến lược làm tăng số người hiến tạng ở
Việt Nam là tận dụng nguồn hiến từ người
chết não và ngừng tuần hoàn. Do vậy, cần
đưa việc vận động hiến tạng chết não và
ngừngtuầnhoàn
thànhmột trong
những nội dung
giáodụcchotoàn
xã hội bên cạnh
việc giáo dục ý
thứcchốngbuôn
bán tạng phủ.
Thông qua hệ
thống quản lý
nhà nước, các
ngành văn hóa,
giáo dục, truyền
thông…cầnlàm
cho công chúng
hiểu rằng tình
nguyệnhiếntạng
khi chết giống
như hiến máu
nhân đạo.
TổchứcMạng
lưới chia sẻ nội tạng Mỹ (UNOS) là
một tổ chức khoa học và giáo dục phi
lợi nhuận, có chức năng quản lý mạng
lưới mua sắm và cấy ghép nội tạng duy
nhất ở Mỹ.
Trong khuôn viên của UNOS có
một bức tường khắc tên những người
tình nguyện hiến tạng. Mục đích là để
những người được nhận tạng luôn ghi
nhớ người đã cứu mình thoát khỏi bệnh
hiểm nghèo.
Đây cũng là cách để chúng ta suy nghĩ
trong chiến lược sắp tới về lĩnh vực này.
GS-TS-BS
TRẦN NGỌC SINH
,
Chủ tịch danh dự Hội Niệu - Thận
học TP.HCM, Phó Chủ tịch kiêm Tổng
Thư ký Hội Ghép tạng Việt Nam
không giải quyết gốc rễ vấn đề”
chờ ghép tạng quốc gia...
Tuy nhiên, hệ thống quản lý này đã bị quá
tải khi hiện nay có 100.000 người lớn và trẻ
em đang chờ được ghép tạng và hằng năm
có ít nhất 6.000 người chết trong khi chờ cấy
ghép.
Do đó, hồi tháng 3, chính phủ Mỹ đã công
bố kế hoạch cải tổ hệ thống OPTN theo
hướng hiện đại hóa, bao gồm việc cải thiện
tính minh bạch dữ liệu và chấm dứt tình
trạng độc quyền về việc cung cấp nội tạng
cho người cần ghép.
Kế hoạch hiện đại hóa OPTN hướng tới
xây dựng bảng điều khiển dữ liệu mới cung
cấp thông tin chi tiết về các trung tâm cấy
ghép và việc thu mua nội tạng... nhằm cải
thiện việc quản lý và tăng tính minh bạch.
ĐỨC HIỀN
Ban Nha, Hàn Quốc… lãnh
đạo rất quan tâm đến vấn đề
này. Họ có cơ chế cho người
tham gia vào các công tác
liên quan đến khuyến khích
tạng hiến từ người chết não
như đội ngũ tư vấn viên, bác
sĩ chẩn đoán chết não, thu
gom tạng, chăm sóc hồi sức
tích cực cho người chết não...
Tại Việt Nam, các BV cần
xây dựng một nhóm tư vấn
chuyên nghiệp, được đào tạo
và tái đào tạo liên tục để khi
có bệnh nhân chết não, nhóm
này sẽ tiếp cận, tác động đến
gia đình của họ và cần coi
đó là công việc hằng ngày
của mình.
Về mặt tuyên truyền, lan
tỏa ý nghĩa, giá trị của việc
hiến tạng, các cơ quan truyền
thông, báo chí đã làm rất tốt
nhưng khó đo đếm là có bao
nhiêungười thayđổi nhận thức
về việc hiến tạng. Còn tại các
BV, có bao nhiêu bệnh nhân
chết não và gia đình người
bệnh được tiếp cận, tư vấn,
thay đổi nhận thức và đồng
ý hiến tạng thì hoàn toàn có
thể đo đếm được.
. Các hoạt động của Trung
tâm Điều phối ghép tạng
quốc gia trong việc giúp tăng
nguồn tạng hiến từ người chết
não là gì?
+ Chúng tôi đã xây dựng
một mạng lưới toàn miền Bắc
với 16 BV tham gia ban đầu,
hiện đã tăng lên 30 BV, hoạt
động nhằm tăng nguồn tạng
hiến từ người chết não.
Sausáutháng,16BVbanđầu
đã vận động được 13 trường
hợp chết não hiến tạng. Cùng
thời điểm, gần 500 BV còn
lại trên toàn quốc ghi nhận
2 người chết não hiến tạng.
Nói vậy để hiểu được rằng
chúng ta vẫn chưa tận dụng
được nguồn tạng hiến từ người
chết não.
Cũng trong hơn một năm
gần đây, Trung tâm Điều
phối ghép tạng quốc gia đã tổ
chức đào tạo sáu lớp học liên
quan đến vấn đề này, trong
đó ba lớp dành cho tư vấn
viên (tương đương với hơn
100 tư vấn viên) và ba lớp
dành cho bác sĩ chẩn đoán
chết não (tương đương với
hơn 100 bác sĩ).
Tiếp cận nguồn hiến
tạng theo hướng mới
. Nhiều BV chưa có nhóm
tư vấn chuyên nghiệp. Vậy
tại BV Việt Đức, nơi giáo
sư làm lãnh đạo thì thế nào,
thưa giáo sư?
+ Mỗi năm BV Việt Đức
thực hiện khoảng 250 ca
ghép tạng, phần lớn tạng là
từ người cho sống. Nhưng
đây vẫn là cơ sở y tế có tỉ lệ
người chết não hiến tạng cao
nhất cả nước.
Tính từ năm 2010, khoảng
150 bệnh nhân chết não hiến
tạng, 103 người trong số đó là
của BVViệt Đức, chiếm gần
70%, tiếp đến là BVChợ Rẫy.
Chúng tôi đã học tập mô
hình nước ngoài từ sớm, có
tổ tư vấn riêng, có quyết định
thành lập, có chức năng nhiệm
vụ rõ ràng cũng như cơ chế
khuyến khích cho đội ngũ này.
. Phần lớn các ca ghép
tạng đều lấy tạng từ người
cho sống. Vậy theo giáo sư,
có nên điều chỉnh hoặc siết
chặt hơn các quy định liên
quan đến việc hiến, lấy tạng
từ người cho sống hay không?
+ Điều này cần phải cân
nhắc rất kỹ. Nếu như làm
chặt chẽ hơn hoặc cấm, có
thể sẽ giảm được việc mua
bán tạng.
Nhưng cần phải thừa nhận
rằng nếu bệnh nhân không có
thận để ghép, sống phụ thuộc
vào lọc máu, có người phải
lọc 3-4 lần/tuần, mỗi lần 4
tiếng và những ngày còn lại
họ cũng không thể làm gì.
Trong số này, tỉ lệ sống sau
năm năm không quá 70%.
Trong khi đó, nhiều trường
hợp được ghép tạng rất khỏe
mạnh, chất lượng cuộc sống
thay đổi hoàn toàn, tỉ lệ sống
sau 20 năm kể từ khi được
ghép cao hơn nhiều so với
người lọc máu.
Việc siết chặt các quy định,
không để lọt lưới những đối
tượng môi giới mua bán tạng
là rất tốt. Nhưng gốc rễ của
vấn đề không phải ở đó.
Quan trọng nhất là phải
tạo được nguồn tạng hiến từ
người chết não, chết tim bởi
nhu cầu được ghép tạng là rất
lớn, danh sách mà Trung tâm
Điều phối ghép tạng quốc gia
đang quản lý rất dài.
Khi nguồn tạng quá ít sẽ
luôn có người tìm mọi cách
để có tạng từ nguồn khác. Đây
là logic không thể tránh được.
. Một đề xuất của giáo sư
để mở rộng được nguồn tạng
hiến từ người chết não, chết
tim là gì?
+ Theo tôi, rất cần có quy
định đối với tất cả BV điều
trị bệnh nhân nặng có nguy
cơ chết não. Yêu cầu các đơn
vị tham gia vào quá trình vận
động hiến tạng, thành lập tổ tư
vấn, cử người trực tiếp tham
gia vào quy trình và có cơ chế
khuyến khích cho họ, có báo
cáo cụ thể với Trung tâmĐiều
phối ghép tạng quốc gia…
Tại các BV đều kiểm soát
được số liệu về bệnh nhân chết
não, nếu có tổ tư vấn, vậy tổ
tư vấn có tiếp cận được những
người này hay không? Thậm
chí trong trường hợp có người
chết não và gia đình được
tiếp cận được, tư vấn nhưng
không đồng ý hiến cũng cần
ghi chép và báo cáo lại để rút
kinh nghiệm, tìm phương án
can thiệp...
. Xin cảm ơn giáo sư.•
Lấy tạng từngười
cho sống làđi
ngược với
xuhướng thếgiới
Việc vận động hiến tạng chết não và ngừng
tuần hoàn nên đưa vào nội dung giáo dục cho toàn
xã hội, bên cạnh việc chống buôn bán tạng phủ.
GS-TS-BS TrầnNgọc Sinh, Chủ tịch danh dựHội Niệu -
Thận học TP.HCM, Phó Chủ tịch kiêmTổng Thư ký Hội
Ghép tạng Việt Namtrongmột lần thamdự hội nghị
khoa học ghép tạng ởMỹ. Ảnh: NVCC
Bộ Y tế vào cuộc
vụ mua bán thận ở
TP.HCM
CụcQuản lýkhámchữabệnh
thuộc Bộ Y tế cho biết trước
nhiều thông tin phản ánh về
nạn mua bán thận, cò mồi
ghép thận, cục đã có văn bản
đề nghị giámđốc các BV, giám
đốc các sởY tế, thủ trưởng y tế
cácbộ, ngành tăngcườngkiểm
tra, giám sát hoạt động hiến,
lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể
người đối với các cơ sở khám
chữabệnh thuộc phạmvi quản
lý để phát hiện, chấn chỉnh kịp
thời nếu có sai phạm.
TRẦN NGỌC
