6
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Hai16-10-2023
Ngày 15-10, nguồn tin của
Pháp Luật TP.HCM
cho biết
UBND huyện Ninh Phước (Ninh Thuận) đã có đơn kháng
cáo đối với bản án hành chính sơ thẩm liên quan đến các
quyết định hành chính về việc chuyển mục đích sử dụng
đất (SDĐ).
Theo bản án, tháng 4-2021, ông H làm đơn xin chuyển
mục đích SDĐ và UBND huyện Ninh Phước ban hành hai
quyết định cho phép chuyển đổi sang đất thương mại, dịch
vụ với diện tích lần lượt là 313 m
2
và 400 m
2
. Người này
đã thực hiện nghĩa vụ tài chính và được cấp giấy chứng
nhận quyền SDĐ.
Đến cuối tháng 8-2022, UBND huyện Ninh Phước lại
ra quyết định thu hồi và hủy hai quyết định trên với lý do
chưa phù hợp với đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng khu
vực dọc hai bên tuyến Quốc lộ 1. Không đồng tình, ông H
đã khởi kiện ra tòa.
Về việc cung cấp chứng cứ, UBND huyện Ninh Phước
trình bày việc hủy các quyết định trên dựa vào Thông báo
49 của Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Ninh Thuận. Đây là văn
bản mật nên không thể cung cấp theo yêu cầu của tòa án.
HĐXX xét thấy việc thu hồi và hủy các quyết định của
UBND huyện Ninh Phước có nội dung không đúng căn
cứ pháp luật, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp
của ông H.
Do đó, HĐXX đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông
H, tuyên hủy quyết định thu hồi và quyết định hủy quyết
định cho phép chuyển mục đích SDĐ của UBND huyện
Ninh Phước.
Mặc dù trước đó không cung cấp cho tòa văn bản dạng
mật. Tuy nhiên, UBND huyện Ninh Phước cho rằng tòa
chưa xem xét hết nội dung Thông báo 49. Vì vậy, cơ quan
này đã kháng cáo toàn bộ bản án.
HUỲNH HẢI
ÁN LỆ 68:
Quyền thừa
kế nhà ở của
người Việt
Nam định cư
ở nước ngoài
Án lệ 68 đáp ứngmongmuốn của nhiều
người Việt Namđịnh cư ở nước ngoài
muốn cómột nơi ở khi trở về Việt Nam.
YẾNCHÂU
V
ừa qua, TANDTối cao đã công
bố bảy án lệ mới. Trong đó có
Án lệ 68/2023/AL về quyền
nhận di sản bằng hiện vật là nhà
ở của người thừa kế là người Việt
Nam (VN) định cư ở nước ngoài.
Án lệ này dựa trên Quyết định
giám đốc thẩm 06/2019/DS-GĐT
về vụ án tranh chấp thừa kế, đòi
công sức đóng góp nuôi dưỡng,
trông nom, bảo quản nhà đất và
đòi nhà đất giữa nguyên đơn bà H
với bị đơn là bà H1.
Tranh chấp di sản
là nhà đất
Theo nội dung vụ án, bà H là con
duy nhất của cha mẹ bà. Sau đó, cha
bà kết hôn với một phụ nữ khác và
có một con chung là bà H1.
Sau khi cha chết, bà H khởi kiện
bà H1 yêu cầu được chia thừa kế
và nhận hiện vật.
Cạnh đó, ông D (cháu mẹ bà H1)
cũng khởi kiện bà H1 yêu cầu được
chia nhà đất là công sức nuôi dưỡng,
chăm sóc, lo ma chay cho mẹ bà
H1 và trông nom nhà đất. Do bà H1
đang cư trú tại Mỹ, mang quốc tịch
Mỹ nên ông xin nhận hiện vật và
thanh toán giá trị cho bà H1.
Sau khi nhập hai vụ án, xử sơ thẩm
hồi tháng 5-2015, TAND TP.HCM
chấp nhận yêu cầu của bà H và ông
Người Việt Nam định cư ở nước ngoài được
nhận nhà ở khi đủ điều kiện
Luật Nhà ở đã có những thay đổi không chỉ tác động tới người thừa kế ở
VNmà còn ảnh hưởng tới người thừa kế là người VN định cư ở nước ngoài.
Đặc biệt, Luật Nhà ở năm 2014 đã cởi mở hơn so với Luật Nhà ở trước
đây về điều kiện để người VN định cư ở nước ngoài có thể sở hữu nhà ở tại
VN. Có những người VN định cư ở nước ngoài không thể trở thành chủ sở
hữu nhà ở tại VN khi áp dụng Luật Nhà ở trước đây nhưng với Luật Nhà ở
năm 2014, họ có thể trở thành chủ sở hữu.
Để tạo điều kiện cho những người thừa kế như vừa nêu được hưởng di
sản là nhà ở theo luật năm 2014 mặc dù người để lại di sản (thường là cha
mẹ họ) đã chết trước khi có Luật Nhà ở năm2014, Án lệ 68 còn khẳng định:
“Trường hợp có người thừa kế là người VN định cư ở nước ngoài thì người
thừa kế được nhận di sản bằng hiện vật là nhà ở khi đủ điều kiện nhận
nhà ở theo Luật Nhà ở năm 2014 và di sản có thể phân chia bằng hiện vật”.
Hướngnhư trên không chỉ bổ khuyết pháp luật, phùhợp với quy định của
hiến pháp về “quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ”mà còn thể hiện tính
nhân văn cao trong việc đối xử với những người con sống xa quê hương.
Vì thực tế nhiều người VN định cư ở nước ngoài khao khát có một nơi ở tại
quê hương khi trở về VN, đặc biệt khi đấy là nơi mà mình đã có thời thơ ấu
gắn bó do cha mẹ để lại khi khuất bóng. Khao khát này phần nào đã được
đáp ứng khi áp dụng án lệ trên.
GS-TS
ĐỖVĂN ĐẠI
Án lệ 68 thể hiện tính
nhân văn cao trong việc
đối xử với những người
con sống xa quê hương.
Khu vực người dân kiệnUBNDhuyện vì bị thu hồi quyết định
chuyểnmục đích sử dụng đất. Ảnh: HH
Ủy banhuyệnkháng cáo saukhi thuakiệnvụhủy quyết định chuyểnmục đíchsửdụngđất
D, cho hai người này được nhận
hiện vật là nhà đất.
Bà H1 sau đó kháng cáo, muốn
nhận toàn bộ hiện vật. Tuy nhiên,
TAND Cấp cao tại TP.HCM bác
kháng cáo này nên bà H1 có đơn
đề nghị giám đốc thẩm.
Sau đó, hội đồng giám đốc thẩm
TANDTối cao đã hủy một phần bản
án phúc thẩm và bản án sơ thẩm về
việc chia công sức đóng góp, bảo
quản tài sản... tương ứng bằng đất
cho ông D và việc ông D được nhận
toàn bộ hiện vật của bà H1.
Trong phần nhận định, hội đồng
giámđốc thẩmcho rằng bàH1 không
được quyền cấp giấy chứng nhận
(GCN) quyền sử dụng đất (QSDĐ)
nhưng được quyền chuyển nhượng
hoặc được tặng cho QSDĐ thừa kế
(do bà H1 là người VN định cư ở
nước ngoài - PV). Việc tòa án hai
cấp căn cứ Điều 186 Luật Đất đai
năm 2013 để xác định bà H1 không
được cấp GCN QSDĐ và giao toàn
bộ hiện vật đối với phần thừa kế của
bà H1 cho ông D là không đúng.
Mặt khác, tại thời điểm xử phúc
thẩm, Luật Nhà ở năm 2014 đã có
hiệu lực. Khi đó, bà H1 đủ điều kiện
nhận thừa kế nhà ở tại VN. Do pháp
luật thay đổi nên tòa án cấp phúc
thẩm phải sửa án sơ thẩm và giao
toàn bộ hiện vật đối với phần thừa
kế cho bà H1 mới đúng (đây cũng là
nội dung được lựa chọn làm án lệ).
Áp dụng luật nào
để giải quyết?
Là người đề xuất án lệ này, GS-
TS Đỗ Văn Đại (Trường ĐH Luật
TP.HCM, thành viên Hội đồng tư
vấn án lệ thuộc TANDTối cao) cho
biết quan hệ thừa kế thường kéo dài
với những vấn đề pháp lý xảy ra ở
các thời điểm khác nhau như thời
điểm mở thừa kế (thời điểm người
để lại di sản chết hay được xác định
đã chết), thời điểm yêu cầu chia
di sản. Nếu các thời điểm này đều
xảy ra ở thời điểmmột luật đang có
hiệu lực, luật này sẽ điều chỉnh. Tuy
nhiên, không hiếm trường hợp các
sự kiện nêu trên xảy ra ở các thời
điểm có luật khác nhau như trong
vụ án trên (có thay đổi pháp luật)
nên cần xác định pháp luật nào để
điều chỉnh. Văn bản hiện nay chưa
có hướng xử lý rõ ràng, đặc biệt khi
di sản là nhà, QSDĐ.
Theo GS-TS Đại, thực tế nhiều
người để lại di sản là QSDĐ và nhà
ở chết trước khi Luật Đất đai năm
2013 và Luật Nhà ở năm 2014 có
hiệu lực nhưng những người thừa
kế lại yêu cầu chia di sản đó sau khi
các luật này có hiệu lực. Trong khi
cả hai luật trên vẫn chưa cho biết
áp dụng luật trước đây hay luật này
để giải quyết. Do đó, thực tiễn đã
có sự lúng túng trong việc xác định
quy định cần áp dụng.
Do đó, Án lệ 68 đã được thông
qua với tình huống là người để lại di
sản là quyền sở hữu nhà ở và QSDĐ
chết trước ngày Luật Đất đai năm
2013 và Luật Nhà ở năm 2014 có
hiệu lực pháp luật (lần lượt là ngày
1-7-2014 và ngày 1-7-2015). Tranh
chấp về chia thừa kế tài sản được
tòa án giải quyết sau thời điểm Luật
Đất đai năm 2013 và Luật Nhà ở
năm2014 có hiệu lực. Khi đó, tòa án
áp dụng Luật Đất đai năm 2013 và
Luật Nhà ở năm 2014 để giải quyết.
Theo GS-TS Đại, án lệ này là cần
thiết để áp dụng thống nhất pháp
luật. Hướng của án lệ là thuyết
phục, làm cho pháp luật về thừa
kế dễ áp dụng (không phải áp dụng
luật cũ, nay đã hết hiệu lực) và tạo
điều kiện cho người thừa kế được
bảo đảm quyền lợi.•
