XuânQuýMão
57
CÔNG NGHỆ ỨNG DỤNG “TRÍ NĂNG
NHÂN TẠO” (AI) THỰC TẾ KHÔNG THỂ
THAY THẾ BÁC SĨ KHÁMCHỮA BỆNH
KHÔNG CHỈ BỞI TÍNH “NGHỆ THUẬT” MÀ
CÒN LÀ VẤN ĐỀ ĐẠOĐỨC CỦA NGHỀ Y.
GSNguyễnVănTuấn
(*)
T
ôi thấy nhiều
người gọi AI
là “trí tuệ
nhân tạo”.
Tôi nghĩ nên
hiểu AI là “trí năng nhân
tạo” hơn là “trí tuệ nhân
tạo” vì chữ “tuệ” cao
hơn khái niệm “Artificial
Intelligence” nhiều. Có
người đặt vấn đề liệu AI
có thể thay thế bác sĩ hay
không, tôi cho rằng viễn
cảnh ấy chỉ là ngoa ngữ
hơn là thực chất.
AI ĐANG Ở ĐÂU
TRONG NGÀNH Y?
AI là một sự mô phỏng
trí thông minh của con
người bằng máy tính. Bằng
mô phỏng, máy tính có thể
giải quyết một số vấn đề
mang tính định lượng như
mô hình và tiên lượng các
hiện tượng, nhận dạng hình
ảnh, đọc văn bản, nhận
dạng tiếng nói,… Nhưng vì
là mô phỏng nên AI không
thể nào hoàn hảo.
Thực hành y khoa không
chỉ dựa vào khoa học mà
còn là nghệ thuật. Các thuật
toán AI không có cái tính
nghệ thuật trong đó nên
không thể nào thay thế
một bác sĩ thực thụ. Đúng
là robot (như robot nổi
tiếng Da Vinci) đã được sử
dụng trong phẫu thuật. Tuy
nhiên, robot chỉ là một công
cụ hỗ trợ bác sĩ chứ không
thể nào thay thế cảm nhận
và sự phán đoán của bác
sĩ vốn nằm ngoài sự định
lượng của robot.
Một nghiên cứu lâm
sàng đối chứng ở Úc cho
thấy đối với phẫu thuật
cắt bỏ tuyến tiền liệt thì
hiệu quả của phẫu thuật
với robot tương đương với
phẫu thuật truyền thống
(do bác sĩ thực hiện)
nhưng nhóm dùng phẫu
thuật bằng robot có thời
gian nằm viện ngắn hơn
và ít mất máu hơn nhóm
truyền thống.
Còn trong lĩnh vực nội
khoa thì việc ứng dụng các
công cụ AI đã được triển
khai trong thời gian 10
năm trở lại đây. Chủ yếu là
những mô hình “Machine
Learning” (các thuật toán
thống kê) phân tích hình
ảnh và phát hiện bệnh. Tuy
nhiên, việc ứng dụng AI
trong thực hành lâm sàng
ở Úc còn khá hạn chế, bởi
vì ở Úc, bất cứ một phương
pháp hay liệu pháp nào
trước khi đưa vào sử dụng
trong lâm sàng cũng đòi
hỏi phải qua kiểm định
và đánh giá rất cẩn thận,
nghiêm ngặt.
KHÔNG THỂ THAY
BÁC SĨ
Năm ngoái, các hiệp hội
y khoa Úc có ra tuyên ngôn
về ứng dụng AI trong thực
hành lâm sàng dành cho
bác sĩ đa khoa. Trong đó
có đoạn viết rằng tuy đa số
bác sĩ Úc rất quan tâm đến
AI nhưng họ không tin vào
công nghệ này. Nhiều bác sĩ
xemmối tương tác, liên hệ
giữa bác sĩ và bệnh nhân là
rất đặc biệt trong việc thu
thập thông tin và truyền đạt
chẩn đoán. Vì vậy, họ không
chấp nhận việc để AI đưa
ra một chẩn đoán. Ngoài ra,
những công nghệ mới dựa
vào AI thường không có sự
tham gia của bác sĩ lâm sàng
nên việc triển khai các công
nghệ này đều gặp khó khăn.
Tôi muốn nhấn mạnh lại
rằng AI không thể thay thế
con người. Yếu tố chính ở
đây là máy học từ con người,
chứ không phải con người
học từ máy. Trí thông minh
của máy - hay nói đúng hơn
là trí thông minh của các mô
hình thống kê - hoàn toàn lệ
thuộc vào trí lực và trí năng
của con người. Nếu thông
tin đầu vào của mô hình là
“rác” hay nhiễu thì đầu ra
của AI cũng là “rác” nên
không có giá trị thực tế.
Ngoài ra, y đức và mối liên
hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân
cũng là một vấn đề trong
ứng dụng AI. Liệu bệnh
nhân có sẵn sàng để robot
làm phẫu thuật mà không có
sự giám sát của bác sĩ? Hiện
chưa thể có một câu trả lời
thỏa đáng. Trước đây có vài
nghiên cứu cho thấy chó có
thể phát hiện ung thư (dựa
vào hơi thở, nước tiểu,…)
chính xác như các thiết bị
sinh hóa. Tuy nhiên, do vấn
đề y đức nên việc sử dụng
chó cho chẩn đoán y khoa
vẫn chưa thể thành hiện
thực. Tình trạng ứng dụng
AI trong y khoa cũng là câu
chuyện tương tự như vậy.
Tôi muốn nhắc đếnmột
nghiên cứu từTrungQuốc
nghĩ đến một khía cạnh
khác quan trọng hơn: Vấn
đề đạo đức. Khoa học mà
thiếu đạo đức là khoa học
mất định hướng.
NHƯNG SẼ LÀ TRỢ THỦ
ĐẮC LỰC
Tôi có trải nghiệm về
ứng dụng AI trong y khoa.
Nhóm nghiên cứu của tôi
xây dựng thuật toán để tiên
lượng gãy xương, xây dựng
mô hình AI để phát hiện
gãy xương cột sống. Những
mô hình này có lợi thế là
tính khách quan và tái lập,
do đó có thể đưa ra những
tiên lượng chính xác hơn
bác sĩ.
Mô hình AI của chúng
tôi có thể phân tích hàng
ngàn, thậm chí hàng vạn
phim X-quang trong vòng
vài giờ đồng hồ. Bác sĩ thì
không thể phân tích một
gây xôn xao dư luận vì khía
cạnh đạo đức của nó vào năm
2016. Các nhà nghiên cứu
ứng dụngAI trong việc nhận
dạng các phạmnhânmà họ
cho rằng chính xác đến 90%.
Ngoài những sai lầmcăn bản
về phương pháp, nhiều nhà
khoa học chỉ ra rằng các tác
giả chưa suy nghĩ đến tác
động của thuật toán nếu được
triển khai đại trà.
Trong khoa học, con số
chính xác 90% là rất ấn
tượng. Chính xác 90% có
nghĩa là sai sót 10%. Chỉ
1% thôi đã đem lại biết
bao oan khiên cho hàng
triệu người và 10% thì có
thể hàng trăm triệu người
bị oan là tội phạm. Một
sai lầm ghê gớm. Do đó,
có thuật toán là một việc
nhưng ứng dụng thuật toán
một cách có trách nhiệm
đòi hỏi nhà khoa học suy
số lượng lớn như mô hình
của chúng tôi. Tuy nhiên,
chúng tôi vẫn không thể
nói mô hình này thay thế
bác sĩ, mà chỉ giúp bác sĩ
phát hiện bệnh ở quy mô
lớn. Nói cách khác, thay
vì bác sĩ phải bỏ ra 12
tháng để đọc 1.000 phim
X-quang, mô hình này có
thể giúp họ đọc trong vòng
một ngày, tức là nâng cao
năng suất cho bác sĩ.
Do đó trong tương lai,
công nghệ AI sẽ trở thành
một trợ lý quan trọng cho
bác sĩ. Các mô hình AI có
thể đưa ra những tiên lượng
diễn biến của bệnh tật, thậm
chí phát hiện và chẩn đoán
bệnh tật. Vậy nhưng sau
cùng thì người quyết định và
ký tên vào hồ sơ bệnh lý vẫn
là bác sĩ - người thực sự có
thể cảm thụ được tính “nghệ
thuật” của nghề y. •
Mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân không thể dùng
máy móc thay thế. Ảnh minh họa: JCOMP/ FREEPIK
THỰC HÀNH Y KHOA
KHÔNG CHỈ DỰA VÀO
KHOA HỌC MÀ CÒN LÀ
NGHỆ THUẬT. CÁC THUẬT
TOÁN AI KHÔNG CÓ
CÁI TÍNH NGHỆ THUẬT
TRONG ĐÓ NÊN KHÔNG
THỂ NÀO THAY THẾ MỘT
BÁC SĨ THỰC THỤ.
(*)GS Nguyễn Văn Tuấn là người gốc Việt
đầu tiên trở thành viện sĩ Viện Hàn lâm y học
Úc. Hiện ông là giám đốc Trung tâmCông nghệ
y tế thuộc ĐHCông nghệ Sydney (UTS), giáo
sư y khoa của ĐHNew South Wales và Adjunct
professor (giáo sư kiêm nhiệm) dịch tễ học và
thống kê thuộc ĐHNotre Dame. Với hơn 350
công trình nghiên cứu được đăng trên các tạp
chí uy tín của thế giới, ông đã đạt nhiều giải
thưởng cao quý như Huy chương UTS về thành
tích nghiên cứu ngoại hạng có tác động lớn đến
chuyên ngành; Huân chương Úc của Nữ hoàng
Elizabeth II vì những cống hiến quan trọng cho
nghiên cứu y khoa và giáo dục ĐH.
