XuânQuýMão
53
TháiAnh
(*)
T
rí tuệ nhân tạo
(AI) từ lâu đã
không còn là
một khái niệm
xa lạ với nhân
loại. Gần đây, AI đem
lại tiếng vang mới trong
một lĩnh vực tưởng chừng
chỉ thuộc về con người
đó là nghệ thuật, cụ thể
hơn là hội họa số (digital
painting).
Xuất hiện lần đầu tiên
vào năm 1973 với phần
mềm vẽ tranh tự động
AARON của nghệ sĩ
người Anh Harold Cohen,
hội họa số khởi tạo bởi AI
đã tiến một bước dài với
sự ra đời của các mô hình
xử lý ngôn ngữ, cho phép
AI hiểu được nội dung mà
người dùng cần truyền tải.
Áp dụng công nghệ đó,
một loạt công cụ khởi tạo
hình ảnh bằng mô tả như
Dall-E, Midjourney hay
Stable Diffusion ra đời
trong hai năm trở lại đây
đang “làm mưa làm gió”
đối với cục diện lĩnh vực
hội họa này.
TỪ SIÊU DỮ LIỆU ĐẾN
TRANH CÃI TÁC QUYỀN
Để có thể tạo nên hình
ảnh chỉ với từ khóa, các
phần mềm AI sở hữu bộ cơ
sở dữ liệu hình ảnh khổng
lồ với số lượng lên tới vài
chục triệu, thậm chí bộ
cơ sở dữ liệu mới nhất do
Google công bố sẽ chứa 5
tỉ hình ảnh. Mỗi dữ liệu sẽ
được gắn các từ khóa mô
tả chính xác nội dung để
cho phép AI sử dụng thuật
toán phân rã (Diffusion
model) xử lý câu lệnh đưa
vào thành một tổ hợp hình
ảnh có ý nghĩa. Nguồn cơ
sở dữ liệu này được tổng
hợp từ các trang web trưng
bày hình ảnh như Pinterest,
Artstation, Shutterstock,
Getty Images… và được
các dịch vụ này bán lại cho
các công ty phát triển công
nghệ AI. Cơ sở dữ liệu
hình ảnh này cũng chính là
nguồn cơn dấy lên tranh cãi
giữa giới họa sĩ số và người
sử dụng AI để sáng tác.
Vấn đề nóng hổi nhất với
người nghệ sĩ khi sáng tác
là tác quyền và vấn nạn ăn
cắp chất xám, nhất là trong
không gian trực tuyến, nơi
chuyện sao chép và sử dụng
trái phép tài sản sáng tạo
xảy ra như cơm bữa. Các
nghệ sĩ nước ngoài lẫn Việt
Nam liên tục phát hiện ra
hình ảnh tác phẩm của họ
được xuất hiện trong cơ
sở dữ liệu của AI. Họ lên
tiếng phản đối việc chất
xám của mình đang được
sử dụng để khởi tạo hàng
triệu hình ảnh mỗi ngày
trên các dịch vụ AI thu phí
như Midjourney hay Dall-E
và người sử dụng tiếp tục
Như David Holz, nhà
sáng lập Midjourney,
đã mô tả: Midjourney
là những bông hoa, còn
chúng ta là bầy ong lấy
mật. Một điều đáng
ghi nhận là công cụ
Midjourney cũng chặn
toàn bộ từ khóa có khả
năng tạo ra kết quả gây
công kích và khiêu dâm.
Chỉ còn cần một cú hích
để đại chúng ngả mình vào
vòng tay của hội họa chân
chính, từ đó nâng cao mặt
bằng chung thẩm mỹ, hứa
hẹn một tương lai đẹp hơn
cho nhân loại.
Cú hích đó chính là giáo
dục và phổ cập mỹ thuật.
Khi người dùng được tự do
cảm nhận sáng tạo nghệ
thuật một cách dễ dàng
bằng AI, họ dễ bị cuốn vào
thương mại hóa các tác
phẩm phái sinh đó. Để giải
quyết được vấn đề này, phải
làm rõ hai câu hỏi: Các dịch
vụ AI có quyền sử dụng
hình ảnh của họa sĩ hay
không và các tác phẩm do
AI hỗ trợ tạo ra bởi ai?
Dữ liệu người dùng đã
trở thành một món hàng
béo bở của những tập
đoàn công nghệ thông tin.
Khi các họa sĩ nhanh tay
bấm đồng ý với các điều
khoản hoạt động của các
dịch vụ này, họ vô tình
cho phép dữ liệu của mình
được thu thập, mua bán
với lợi nhuận khổng lồ.
CẦN MỘT CÚ HÍCH CHO
HỘI HỌA CHÂN CHÍNH
Tuy nhiên, không thể
phủ nhận vai trò vật lý của
người sử dụng công cụ AI
một cách chân chính. Họ
có dụng ý nghệ thuật và
câu chuyện nên tác phẩm
vẫn mang trọn tính cá nhân
của người sáng tác, với
những gửi gắm riêng trong
câu lệnh mô tả, với hình
dung và lựa chọn hoàn
toàn bởi người dùng.
tư tưởng coi thường quá
trình phát triển của hội họa,
từ lịch sử mỹ thuật cho đến
công sức, tìm tòi rèn luyện
và sáng tác... Chỉ có việc
phổ cập giáo dục lịch sử
mỹ thuật, truyền đạt những
rung động của cây bút vẽ
và đạo đức trung thực trong
sáng tác mới có thể đảm bảo
một thế hệ người sử dụng
AI biết tôn trọng và bảo tồn
những giá trị của hội họa
được làm nên bởi đôi bàn
tay con người.•
(*) Tác giả đang làm việc ở vị trí
chỉ đạo nghệ thuật tại CHLB Đức,
đồng quản trị diễn đàn Midjour-
ney Việt Nam - Art by AI. Thành
viên nhóm GAIA Việt Nam ở sự
kiện BRAND NEWASIA tại
Hàn Quốc hồi tháng 10-2022; sử
dụng Midjourney AI thiết kế hình
ảnh đại diện chim lạc cho sự kiện
Sầm Sơn Music Festival.
MỘT NGÀY NÀO
ĐÓ TRÍ TUỆ NHÂN
TẠO (AI) SẼ THAY
CON NGƯỜI
SÁNG TÁC NHỮNG
TÁC PHẨM NGHỆ
THUẬT KINH ĐIỂN
NHƯ NHỮNG
DANH HỌA PICAS-
SO, LEONARDO DA
VINCI ĐÃ TỪNG?
Chỉ còn cần một cú hích để đại chúng ngả mình vào vòng tay của
hội họa chân chính, đó chính là giáo dục và phổ cập mỹ thuật.
Ảnh minh họa: INSYNCT MEDIA/ PEXELS
Sản phẩm hình ảnh chim lạc sản xuất bằng AI đầu tiên
được ứng dụng trên sân khấu Lễ hội âm nhạc Sầm Sơn
ở Việt Nam (DMF) do Foresta – Arise tổ chức.
VỚI KHẢ NĂNG TRỘN LẪN HÌNH ẢNH
MẠNH MẼ,
AI
CÓ THỂ ĐƯỢC SỬ
DỤNG VÀO MỤC ĐÍCH XẤU NHƯ SAO
CHÉP TRANH TINH VI HƠN, GIẢ DẠNG,
ĐÁNH CẮP DANH TÍNH…
HỘI HỌAAI XUẤTHIỆNỞVIỆTNAM
Tháng 9-2022, công cụ khởi tạo hình ảnh Midjourney
AI đã vươn mình trở thành cộng đồng có lượng thành
viên tham gia lớn nhất trên Discord với 2 triệu người tham
gia và bằng lượng thành viên của hai cộng đồng từng
đứng đầu là trò chơi điện tử Fortnite và Genshin Impact
cộng lại. Cũng trong tháng 9, sản phẩm hình ảnh sản xuất
bằng AI đầu tiên được ứng dụng trên sân khấu Lễ hội âm
nhạc Sầm Sơn ở Việt Nam, đồng thời một bức tranh khác
sử dụng AI đầu tiên thắng giải thưởng về hội họa số tại
Colorado State Fair. Chất lượng tranh vẽ của Midjourney
cải thiện liên tục cùng với sự tăng trưởng của lượng hình
ảnh mới tạo ra cùng dữ liệu đánh giá được thu thập về từ
cộng đồng người sử dụng. Từ nay nhân loại có thể được
chứng kiến những hình ảnh độc đáo xuất hiện từ ý tưởng
của bất kỳ cá nhân nào.
