XuânQuýMão
46
NguyễnHàng Tình
C
ó dịp tạt qua
những bòn
(làng) Cư
Die ở vùng
Lắk vào
dịp tết, em sẽ chứng kiến
những chàng trai, cô gái
M’nông dựng lều, đốt lửa,
đờn hát, nhảy múa thật yêu
đời. Những cái lều bằng cỏ
tranh, vách bằng lá cây đủng
đỉnh, lồ ô trông tạm bợ làm
sao. May mà lối chơi đờn tự
nhiên bản năng cùng tiếng
hát hoang dại của các bạn
đã đánh bạt sự dã chiến,
lếch thếch của cái lều.
Các bạn chơi tết còn...
“tết” hơn cả người Kinh,
dù hội hè truyền thống
của người M’nông là dạo
đón lúa mới về, dịp bỏ mả,
hay cúng ruộng, cúng rẫy,
bến nước, chứ không phải
kỳ tết Nguyên đán của sắc
dân bạn. Từ ngày 20 tháng
Chạp, các bạn đã chuẩn
bị củi chất sẵn thành đống
bên bìa rẫy, góc bòn. Cách
đờn hát của các bạn là phải
có đống lửa - không thể
bứng âm nhạc ra khỏi đống
lửa. Con trai nào ở đây
cũng ưa đánh đờn và hát
điệu nghệ những bản nhạc
trẻ đang “hot”, cứ như ai
đó đã cài sẵn cái gen âm
nhạc trong các bạn rồi. Các
bạn ê hề năng lượng và các
bạn quá yêu đời. Đến mức
khi những ngày tết đã tàn,
người Kinh đã trở lại nhịp
sống thường nhật thì tối
đến các bạn vẫn còn đốt
lửa và tiếng đờn ca cứ vang
vọng khắp núi rừng. Người
sống trong thiên nhiên
hình như yêu cuộc sống tha
thiết và lạc quan hơn người
thành thị.
Và em cứ mạnh dạn bước
xuống những bè đánh cá
trong rừng kia. Ở đó luôn
có những cây đờn. Tiếng
đờn sẽ vang lên bất cứ lúc
nào người ngư phủ rảnh tay,
ngẫu hứng. Người theo sông
hồ, đờn theo người. Tiếng
đờn ôm lấy thiên nhiên, giỡn
với mưa, với nắng…
Những vách núi bên lòng
hồ thủy điện như những
bức tường của phòng thu
khiến cho tiếng đờn cứ la
đà mặt nước. Nó chống lại
màn đêm thanh vắng. Mọi
tiếng động của hồ nước
giữa rừng tụ lại nơi tiếng
đờn. Nó như nói con người
luôn yêu cuộc sống và
ngư phủ là kẻ yêu đời siêu
phàm.
Thứ nhạc họ hay đờn
thuộc thể điệu boléro,
rumba, slowsurf…Có người
chơi hay, có người chơi
thường, lời bài hát bình dân,
dễ hiểu nhưng tâm tình thì
xoáy tận tâm can. Có khi
nổi hứng gì đó thì họ chơi
cải lương, lúc xuống xề nghe
ngọt tựa mía lùi. Đa phần
dân đánh cá lưu lạc cao
nguyên này là người từ miền
Tây sông nước mà.
Ở các bãi vàng sa khoáng
hay bãi đá saphir, bãi thiếc
tận rừng sâu, tiếng đờn
guitar còn nhiều hơn nữa,
vào các buổi trưa và đêm
về. Mượn cây đờn, họ hát
lao xao chốn thâm u. Họ
biến cả những cái mâm đãi
xem đây là phần “lãi” cuối
cùng - ân huệ bao dung của
trời đất.
Không biết trong tiếng
đờn của họ có sám hối nào
không nhưng đằng sau vẻ
ngược ngạo, khinh đời và
kiêu bạc mà họ cố tỏ ra
vẫn lấp ló niềm hy vọng
và cầu mong sự chở che
nào đó. Không khó để cảm
nhận sự thăng hoa trong
âm nhạc tả tơi giữa chốn
rừng thiêng nước độc thế
này. Dường như âm nhạc
đã ân xá cho họ.
“Khi cô
đơn đã thành hình án/ Giữa
núi rừng còn rao bóng phù
hoa”.
Đôi khi tiếng đờn
có thể kéo nhân tính trở
lại cho những tâm hồn cằn
khô, lầm lạc.
vàng, thanh rây, muỗng,
đũa... thành nhạc cụ để hòa
âm. Họ ca khá chuẩn nhiều
bài hát và chế lời mọi bài
hát. Họ chọc phá cả âm
nhạc, hay là họ đang làm
cho các bản nhạc phù hợp
với tâm trạng hoặc tầng
mức văn hóa của mình.
Đào đãi khoáng sản giữa
rừng nguyên sinh đã là bất
hợp pháp, mà không chừng
trong số họ có người là
tội phạm đang bị truy nã.
Chuyện phạm pháp của họ
là một khía cạnh khác của
xã hội thế tục, ở đây chỉ nói
về tâm hồn của họ. Rừng
núi bờ bãi ở quá sâu nên
họ nghĩ tiếng đờn không
lọt ra ngoài. Họ rất sợ
người lạ nhưng lại thả rông
tiếng đờn. Có thể họ chủ
quan nhưng họ cần phải
đờn hát.
Họ hát cho
hả nghịch
cảnh và số
phận trốn
chui trốn
nhủi của họ.
Cuộc đời
bình thường
của họ dù
chưa có lối
ra nhưng
có khi họ
Ở trần gian, con người
có thể ác, chứ tiếng đờn thì
không. Âm sắc lạnh của
bạc vàng, đất đai nó đẩy
người ta ra xa, còn tiếng
đờn nó kéo người ta lại,
ngồi xuống. Và thanh lành
hiện hữu nơi rẫy cà phê,
vườn sầu riêng. Khi tiếng
đờn vang lên, người ta mới
rõ “quyền lực” của âm
nhạc. Cái nắng nóng của
mùa khô nơi núi đồi chợt
nhẹ đi đôi phần.
Đờn đi, đờn cho trời đổ
mưa để bớt tưới. Hát đi,
hát cho giá phân bón hạ
xuống và phân giả không
lọt vào đây. Đờn đi, đờn
ngay tại gốc cà phê để
không còn cảnh được mùa
mất giá… Ngày mai, bình
minh lên, tính tiếp.
Tiếng hát mang hơi thở
của thời tiết. Tiếng đờn
mang sắc màu của đất đai.
Đờn ca không đánh bạt
được cần lao nhưng làm
khô những giọt mồ hôi
đang ướt. Đờn là cách để
xả ly. Hát là để rửa bớt
phàm phu. Hình như chỉ
có lúc đờn hát là con người
mới thật sự rất người.
Âm nhạc chỉ có bảy nốt
mà tạo nên cả thế giới
thanh âm mênh mang,
đưa người ta vào cõi bao
la. Đờn ca là đang thở.
Âm nhạc như không khí.
Đờn, có lúc trật nhịp nó
mới... tình. Hát, có lúc lạc
điệu nó mới... đời. Hát
cho chính mình nghe, có
phải để chim muông, thú
rừng chấm điểm đâu mà
lo. Giữa thiên nhiên, con
người ta thành thật, vô tư,
mỏng manh và thính nhạy
hơn hết thảy. Âm nhạc, vì
thế, đầy màu xanh.•
TIẾNG ĐỜN CA NƠI THÂM SƠN CÙNG CỐC CỦA NGƯ PHỦ
HAY GÃ GIANG HỒ, CỦA NÔNG DÂN HAY CHÀNG TRAI, CÔ GÁI
ĐỒNG BÀO TUY CÓ LÚC LẠC NHỊP NHƯNG LẠI LÀM LÒNG
NGƯỜI THỔN THỨC NHẤT...
ĐỜN ĐI, ĐỜN CHO TRỜI ĐỔ
MƯA ĐỂ BỚT TƯỚI. HÁT ĐI,
HÁT CHO GIÁ PHÂN BÓN HẠ
XUỐNG VÀ PHÂN GIẢ KHÔNG
LỌT VÀO ĐÂY. ĐỜN ĐI, ĐỜN
NGAY TẠI GỐC CÀ PHÊ ĐỂ
KHÔNG CÒN CẢNH ĐƯỢC
MÙA MẤT GIÁ…
