6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứNăm 25-1-2024
điều luật cụ thể trong hoàn cảnh,
tình huống của vụ án.
Đây cũng là nhiệm vụ mà HĐXX
đang thực hiện từ trước đến nay và
việc luật hóa quy định này nhằm
ràng buộc cao hơn trách nhiệm của
HĐXX trong mỗi phán quyết.
Đảm bảo quyền lợi cho
các chủ thể liên quan
Trao đổi với
Pháp Luật TP.HCM,
một thẩm phán cho biết thực tiễn
tòa án vẫn giải thích áp dụng pháp
luật trong xét xử. Chẳng hạn, khi
xét xử một vụ án dân sự năm 2023
nhưng tranh chấp từ năm 2011 thì
phải áp dụng BLDS năm 2005 và
các quy định liên quan chứ không
áp dụng luật có hiệu lực thời điểm
đưa vụ án ra xét xử (BLDS năm
2015). Khi đó, tòa án sẽ phải giải
thích lý do vì sao áp dụng bộ luật
này mà không áp dụng bộ luật kia
và ghi vào bản án, giải thích rõ lý
do áp dụng pháp luật để xét xử.
Cũng theo vị thẩm phán này, đây
là điều mà HĐXX vẫn thường làm
(tại phần nhận định của bản án sẽ
giải thích, còn phần quyết định thì
nêu căn cứ pháp lý) nên khi áp dụng
sẽ không thêm việc cho thẩm phán
so với hiện nay. Việc TANDTối cao
muốn luật hóa để buộc tòa án phải
thực hiện và liên quan đến vấn đề
minh bạch trong xét xử.
Từ đó, đương sự, bị cáo… có
quyền yêu cầu, nếu tòa án không
giải thích áp dụng pháp luật thì có
quyền khiếu nại.
Hay theo một kiểm sát viên tại
TP.HCM, thực tế việc giải thích áp
dụng pháp luật của thẩm phán là
làm rõ thêm các quy định đã có vì
trình độ nhận thức của các đương
sự không đồng đều. Góp phần đảm
bảo quyền và lợi ích hợp pháp của
các đương sự.
Nêuquanđiểm,ThSHuỳnhQuang
Thuận, Trường ĐH Luật TP.HCM,
cho biết việc tòa án có nhiệm vụ,
thậm chí là nghĩa vụ giải thích áp
dụng pháp luật khi xét xử là cần thiết.
Bởi lẽ khi ra bản án, quyết định,
tòa án cần có phần nhận định để
đưa ra các lập luận nhằm mục đích
chứng minh các quyết định mà tòa
án đưa ra là phù hợp với quy định
của pháp luật.
Các lập luận này chính là việc tòa
án giải thích lý do tại sao lại áp dụng
quy định cụ thể nào của pháp luật
và trong một số trường hợp là giải
thích điều luật cần được hiểu như
thế nào (nếu điều luật chưa rõ ràng).
Việc quy định tòa án có nhiệm vụ
giải thích pháp luật và phải được
thể hiện trong bản án, quyết định sẽ
giúp đương sự hiểu rõ được lý do
mà tòa án đưa ra quyết định, cũng
như có cơ sở để các chủ thể thực
hiện quyền kháng cáo, kháng nghị.
Cần nghiên cứu kỹ
trước khi áp dụng
Bên cạnh việc xem xét tính cần
thiết của quy định nêu trên, nhiều
ý kiến cho rằng từ ngữ như trong
dự thảo dễ gây nhầm lẫn sang thẩm
quyền giải thích hiến pháp, luật,
pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ
Quốc hội (UBTVQH) quy định tại
Hiến pháp 2013. Dù tại tờ trình,
cơ quan soạn thảo đã nhấn mạnh
“Quy định này không trùng lấn,
không xung đột với thẩm quyền
của UBTVQH”.
ThSHuỳnhQuangThuận cho rằng
cần phân biệt việc giải thích pháp
luật của tòa án khi xét xử với việc
giải thích pháp luật của UBTVQH.
Cụ thể, việc giải thích pháp luật
của UBTVQH mang tính chất quy
phạm pháp luật và có hiệu lực cho
SONGMAI - CHÂUYẾN
D
ự thảo Luật Tổ chức TAND
(sửa đổi) do TAND Tối cao
chủ trì soạn thảo lần đầu trình
Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ
sáu vừa qua. Sau kỳ họp, dự thảo
đang tiếp tục được tiếp thu, chỉnh lý.
Trong số các nội dung mới của
dự thảo, quy định bổ sung nhiệm
vụ, quyền hạn của tòa án là “giải
thích áp dụng pháp luật trong xét
xử” nhận được nhiều sự quan tâm.
Theo TAND Tối cao, “giải thích
áp dụng pháp luật trong xét xử”
được hiểu là việc HĐXX giải thích,
làm rõ trong bản án lý do áp dụng
HĐXX vụ án Việt Á. Ảnh: CTV
SỬA LUẬT TỔ CHỨC TAND:
Tòa ángiải
thíchápdụng
pháp luật
trong xét xử
là cần thiết
Việc tòa án giải thích áp dụng pháp luật sẽ
giúp đương sự hiểu rõ được lý domà tòa
án đưa ra quyết định, cũng như có cơ sở
để các chủ thể thực hiện quyền kháng cáo,
kháng nghị.
toàn xã hội. Còn việc giải thích
pháp luật của tòa án khi xét xử chỉ
đơn giản là cách hiểu và vận dụng
pháp luật của tòa án trong vụ việc
đang được xét xử, không có tính
quy phạm pháp luật.
Nói thêm về vấn đề này, ThS
Nguyễn Đức Hiếu, Trường ĐH
Quốc tế, ĐH Quốc gia TP.HCM,
cho biết theo lịch sử về giải thích
hiến pháp thì chủ thể giải thích pháp
luật ở Việt Nam là UBTVQH, cơ
quan thuộc hệ thống cơ quan lập
pháp của Nhà nước.
Trước đây, khái niệm “giải thích
áp dụng pháp luật” chưa được quy
định ở bất cứ đâu và không có các
nguồn giải thích đáng tin cậy để cho
thấy nội hàm của thuật ngữ trên.
Theo ThS Hiếu, trong từ điển
Oxford: Giải thích luật là quá trình
mà thẩmphán quyết định ý nghĩa của
các từ trong luật, để áp dụng chúng
vào các tình tiết trong vụ án và đưa
ra quyết định. Đây là định nghĩa của
một nước theo hệ thống thông luật,
cơ quan lập pháp ban hành các văn
bản mang tính chất chung chung,
còn tòa án có vai trò lớn trong việc
áp dụng và giải thích luật.
Tuy nhiên, ở các nước theo hệ
thống luật lục địa (tương đồng Việt
Nam) thì họ cũng có thể cho phép
tòa án giải thích luật nhưng ở một
mức độ nhất định.
Trên thực tế, một số tòa án ở Việt
Nam trong một số vụ án vẫn tiến
hành giải thích luật. Tuy nhiên,
việc giải thích không phải lúc nào
cũng hoàn hảo. Ví dụ, việc giải
thích đó đi ngược lại với tinh thần
của luật, không phản ánh được tinh
thần của nhà làm luật hoặc thậm
chí các quy định đã rõ ràng nhưng
tự tiện giải thích, làm méo mó quy
định của luật.
TheoThSHiếu, giải thích áp dụng
pháp luật vẫn có thể gây nhầm lẫn
về thẩm quyền với UBTVQH. Do
đó, cần nghiên cứu và giải trình kỹ
lưỡng; cần làm rõ khái niệm, thẩm
quyền, phạm vi và các quy định có
liên quan trong việc áp dụng…như
vậy mới có thể đảm bảo tính hiệu
quả, chính xác và khoa học.
Có như vậymới tránh việc “lợi bất
cập hại” như sự giải thích tùy tiện,
chuyên môn nghiệp vụ chưa chắc
chắn nhưng vẫn cố giải thích, giải
thíchmang tính chủ quan, thiên vị…•
Tháng11-2022,TAND
TP.HCM xét xử phúc
thẩmđối với Nguyễn
Văn Chiến và Nguyễn
TiếnCôngtrongvụhai
bị cáo này dùng súng
bắn người bị thương,
domâuthuẫntìnhcảm.
Bảnánsơthẩmtuyên
hai bị cáophạmtội cố
ý gây thương tích, tuy
nhiên bị kháng nghị
với quan điểm hai bị cáo dùng vũ khí có khả năng sát
thương, nguy hại tính mạng, sức khỏe của bị hại nên
đã phạm vào tội giết người.
Tại phiên tòa phúc thẩm, hai bị cáo không đồng ý với
kháng nghị. Chiến cho rằng nếumìnhmuốn giết bị hại
thì bắn lênđầunhưngbị cáo chỉ bắnhướng xuốngdưới,
gây thương tích thấpnênphạmtội cố ý gây thương tích.
Giải thích với bị cáo, HĐXX cho biết hai bị cáo dùng
súng có khả năng sát thương, gây chết người để bắn
bị hại. Bị hại không có khả năng chống đỡ và hai bị cáo
nhận thức hậu quả chết người có thể xảy ra nhưng vẫn
thực hiện quyết liệt và hậu quả chưa xảy ra nằmngoài ý
thức chủ quan của các bị cáo. Hành vi này có dấu hiệu
phạm tội giết người thay vì tội cố ý gây thương tích. Từ
đó, HĐXXphúc thẩmtuyênhủyánsơ thẩmđểđiều tra lại.
Hay theo Bản án 590/2020/HS-PT ngày 18-12-2020,
TAND TP.HCM tuyên bị cáo Nguyễn Thành Quốc Bảo
phạm tội cướp giật tài sản.
Theo nội dung vụ án, do không có tiền tiêu xài, Bảo
đặt mua điện thoại online, chuẩn bị sẵnmột số xấp tiền
âm phủ lẫn tiền thật. Khi nhận hàng, Bảo sẽ đưa xấp
tiền này cho người giao hàng và lợi dụng sơ hở điều
khiển xe tẩu thoát.
Giải thích cho tội danh đã tuyên, phần nhận định của
bản án nêu rõ, HĐXX cho rằng bị cáo dùng thủ đoạn
gian dối nhằmmục đích chiếm đoạt tài sản. Thời điểm
bị cáo thực hiện hành vi chiếmđoạt, các bên đang thực
hiện hành vi giao nhận hàng và việc chuyển giao tài sản
này chưa hoàn thành, tài sản vẫn đang trong tầmquản
lý của bị hại thì bị cáo đã lái xe tẩu thoát cùng tài sản.
Do đó, hành vi của bị cáo là cướp giật tài sản.
HĐXX xét thấy bản án sơ thẩm tuyên tội cướp giật tài
sản là có căn cứ.Từ đó, không chấp nhận kháng nghị về
việc xét xử bị cáo tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Thực tiễn “giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử”
Theo TAND Tối cao,
“giải thích áp dụng pháp
luật trong xét xử” là việc
HĐXX giải thích, làm
rõ trong bản án lý do áp
dụng điều luật cụ thể
trong hoàn cảnh, tình
huống của vụ án.
Tiêu điểm
Giải thích để bị cáo hiểu
vì sao bị kết án
Khi tòa án xét xử một vụ án hình
sự, ngoài việc áp dụng BLHS, HĐXX
còn áp dụng các văn bản pháp luật
khác điều chỉnh về hành vi vi phạm
của bị cáo. Chẳnghạnnhư tội vi phạm
quy định về hoạt động ngân hàng thì
tòa án còn áp dụng Luật Các tổ chức
tín dụng và các văn bản hướng dẫn
liên quan.
Do đó, việc giải thích ápdụngpháp
luật trong từng vụ án là cần thiết, bởi
có những bị cáo đến khi ra tòa vẫn
không hiểu họ đã vi phạm điều gì.
HĐXX cần giải thích cho bị cáo hiểu rõ
về hành vi phạm tội của mình. Khi đã
hiểu thì mới giảm nguy cơ tái phạm.
Luật sư
LÊ TRUNG PHÁT
,
Đoàn Luật sư TP.HCM
BịcáoNguyễnThànhQuốcBảo.
Ảnh:HOÀNGYẾN
