6
Tiêu điểm
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Hai 4-3-2024
Đề xuất cách thức “xin cấp phép” ghi âm, ghi hình tại phiên tòa
GHI ÂM, GHI HÌNH TẠI PHIÊN TÒA:
Mong muốn
có thực của
người tham
gia tố tụng
Việc có chấp nhận cho ghi âm, ghi hình
hay không thường phụ thuộc vào ý chí
chủ quan của thẩmphán cũng như của
một số người thamgia tố tụng khác.
SONGMAI
T
ại các phiên tòa, có những
người tham gia tố tụng (bị cáo,
bị hại, đương sự, luật sư…) có
nhu cầu về việc ghi âm, ghi hình
diễn biến phiên tòa.
Theo ghi nhận của PV, việc có
chấp nhận cho họ ghi âm, ghi hình
hay không thường phụ thuộc vào
ý chí chủ quan của thẩm phán và
một số người tham gia tố tụng có
muốn bảo vệ tuyệt đối quyền nhân
thân của họ hay không.
Tránh “án tuyên một
đằng, án văn một nẻo”
Ngày 24-1, TAND TP.HCM mở
phiên họp phúc thẩm về việc yêu
cầu hủy bỏ nghị quyết của hội đồng
thành viên giữa ông NQĐ và người
có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan
gồm ông LHK và Công ty TNHH
BT HU.
Trước đó, ông Đ và ông K đã có
đơn đề nghị được ghi âm, ghi hình
nhằmđảmbảo công khai, minh bạch,
bình đẳng trong quá trình xét xử và
đảm bảo quyền lợi hợp pháp của cả
hai ông; trường hợp tòa án không
cho phép ghi hình thì đề nghị tòa
cho phép ghi âm.
Theo hai ông, phiên họp sơ thẩm
đã có những hành vi không đảm bảo
công bằng; không ghi nhận đầy đủ
và chính xác các bản khai, ghi nhận
phần hỏi đáp không đúng với thực
tế đã diễn ra…
Tại phiên họp, hội đồng xét đơn
Quy định pháp luật về ghi
âm, ghi hình tại phiên tòa
Theo các quy định tại khoản 5, 6
Điều 234 Bộ luậtTố tụng dân sự 2015;
khoản 5, 6 Luật Tố tụng hành chính
2015 và khoản 2 Điều 256 Bộ luật Tố
tụng hình sự 2015 thì khi phiên tòa
đang diễn ra, đương sự cùng những
người tham gia tố tụng khác không
đượcphépsửdụngđiện thoại di động.
Trường hợp sử dụng công cụ khác
nhằm mục đích ghi âm, ghi hình thì
phải xin ý kiến của HĐXX. Nếu việc
ghi âm, ghi hình không ảnh hưởng
đến sự tôn nghiêm của phiên tòa thì
HĐXX cho phép thực hiện.
Tại dự thảo Luật Tổ chức TAND sửa
đổi đang được lấy ý kiến góp ý, khoản
4 Điều 141 quy định: “Việc ghi âm lời
nói, ghi hình ảnh của bị cáo, đương
sự, người tham gia tố tụng khác phải
được sự đồng ý của họ và chủ tọa
phiên tòa, phiên họp”.
Riêng đối với hoạt động nghiệp vụ
báochí, căncứđiểmdkhoản2Điều25
Luật Báo chí 2016, nhà báo có quyền
tác nghiệp tại các phiên tòa xét xử
công khai..., chỉ được phép ghi âm,
ghi hình khi có sự đồng ý của HĐXX
và những người tham gia tố tụng.
Pháp lệnh 02/2022/UBTVQH15 tại
điểm c khoản 4 Điều 23 quy định các
chế tài đối với hành vi tự ý ghi âm,
ghi hình hình ảnh của các bên trong
phiên tòa...
Thực tiễn hiện nay các tòa đã tổ chức nhiều phiên tòa
trực tuyến, diễn biến phiên tòa đều được ghi âm, ghi
hình và lưu lại. Từ giai đoạn điều tra, việc lấy lời khai bị
can phải ghi hình nhằm tránh trường hợp ép cung, nhục
hình; đã có hướng dẫn, quy định cụ thể.
Theo tôi, việc quy định người tham gia tố tụng phải
xin phép ghi âm, ghi hình là cần thiết để bảo vệ sự tôn
nghiêm của phiên tòa, bảo vệ quyền nhân thân của
những người liên quan trong phiên tòa.
Tuy nhiên, nếu việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa
được chủ tọa, cũng như người liên quan cho phép (trong
một số vụ án cụ thể, trường hợp cụ thể) thì vẫn cần phải
đảm bảo quyền bảo mật thông tin của các bên. Tránh
trường hợp các thông tin được ghi tại phiên tòa sau đó
xuất hiện trên các nền tảngmạng xã hội, làmảnh hưởng
tiêu cực đến ngành tòa án, kiểm sát, cũng như những
người liên quan…
Ngoài những phiên tòa xét xử kín, chỉ được công khai
phần tuyên án thìTANDTối cao cần có hướng dẫn về thủ
tục, hình thức cụ thể để được phép ghi âm, ghi hình tại
các phiên tòa nói chung. Chẳng hạn phải làm văn bản
gửi tòa ba ngày trước khi phiên tòa diễn ra, nếu được
chấp nhận thì phải đến trước khi phiên tòa bắt đầu 15-
30 phút để chuẩn bị.
Khi chấp nhận cho ghi hình, chủ tọa có thể yêu cầu
họ đứng sau cùng để tác nghiệp, không được quay mặt
HĐXX hoặc đương sự nào nếu đương sự đó không đồng
ý, giữ trật tự, không ảnhhưởngđếnphiên tòa; có thể ngồi
tại vị trí của mình để thực hiện việc ghi âm…
Luật sư
TRƯƠNG VĂN TUẤN
,
Đoàn Luật sư TP.HCM
giải thích việc ghi âm, ghi hình sẽ
ảnh hưởng trực tiếp đến quyền nhân
thân của những người thamdự phiên
họp, trong đó có đại diện VKS và
hình ảnh các thành viên trong hội
đồng xét đơn…
Về giải pháp để đảm bảo rằng
những hình ảnh, đoạn ghi âm này sẽ
không bị phát tán và không làm ảnh
hưởng đến những người liên quan,
hai ông cho biết có thể viết cam kết
và sẽ nhận trách nhiệm nếu những
thông tin, hình ảnh này bị tiết lộ.
Một trường hợp khác, năm 2023,
gia đình bà LTH (ngụ xã Ea Ktur,
huyện Cư Kuin, Đắk Lắk) kiện ra
TAND huyện Cư Kuin đòi lại nhà
đất cho ở nhờ. Gia đình bà H đã tố
cáo thẩm phán (và thư ký) tự ý sửa
bản án với chứng cứ là đoạn ghi âm
toàn bộ diễn biến phiên tòa chứng
minh rằng “bản án mà thẩm phán
đọc tại phiên tòa không có nội dung
buộc gia đình bà trả 200 triệu đồng.
“Tôi biết việc ghi âm khi chưa
được sự đồng ý của chủ tọa phiên
tòa có thể bị phạt hành chính. Tuy
nhiên, nếu không ghi âm thì làm sao
có bằng chứng để tố cáo” - bà H nói.
Để đúng sai rõ ràng
Ngày 22-1, tại phiên tòa phúc
thẩm xem xét kháng cáo kêu oan
của ông Trần Hùng (cựu cục phó
Cục Quản lý thị trường Hà Nội)
cùng đơn xin giảm nhẹ của 17 bị
cáo khác trong vụ án 3 triệu cuốn
sách lậu, TAND Cấp cao tại Hà Nội
thông báo yêu cầu những người có
mặt tại phiên tòa, các PV tác nghiệp
phải thực hiện đúng nội quy phiên
tòa, không được ghi âm, ghi hình
khi HĐXX chưa cho phép. HĐXX
cũng viện dẫn Pháp lệnh Xử phạt
vi phạm hành chính đối với hành vi
cản trở hoạt động tố tụng và nhấn
mạnh nếu không thực hiện đúng,
các PV sẽ phải chịu trách nhiệm
theo quy định.
Đối với việc chụp ảnh bị cáo,
PV chỉ được thực hiện khi các bị
cáo đồng ý.
Ngay sauđó, PVđã đề nghịHĐXX
làm rõ các bị cáo có đồng ý cho PV
ghi hình, chụp ảnh hay không. Ông
Trần Hùng trả lời: “Tôi đồng ý, tôi
rất mong báo chí ghi âm, ghi hình
làm rõ việc tôi bị oan”.
Trước đó, ngày 26-9-2023, tại
phiên tòa phúc thẩm lần thứ hai vụ
“mua nhà 58 tỉ, bán lại 28 tỉ siêu
tốc”, nguyên đơn là ông Nguyễn
Văn Quyện có đề nghị cho ông cũng
như báo chí tác nghiệp tại phiên tòa
được ghi âm, ghi hình. Ông mong
muốn công luận biết được kết quả
xét xử vụ án, biết gia đình đã gian
nan thế nào để đòi lại căn nhà từ
người mua nhà không ngay thẳng.
“Công luận phải được biết ai
đúng, ai sai, biết các cấp tòa đã xử
như thế nào trước đây khiến tôi phải
mất gần chục năm theo kiện” - ông
Quyện nói.
Trong khi đó, đại diện của bà
Hoàng Ngọc Điệp (người liên quan
trong vụ án) không đồng ý ghi âm,
ghi hình phần trình bày của mình.
Lý lẽ của việc cho/không
cho ghi âm, ghi hình
Trước đề nghị của đương sự về
việc ghi âm, ghi hình phiên họp
phúc thẩm giải quyết yêu cầu hủy
bỏ nghị quyết của hội đồng thành
viên nêu trên, sau khi hội ý, hội đồng
xét đơn đã bác yêu cầu với ba lý do:
Thứ nhất, tại phiên họp VKS chỉ
đồng ý ghi âm, không đồng ý ghi
hình và phía người có quyền lợi và
nghĩa vụ liên quan không đồng ý
việc ghi âm, ghi hình.
Thứ hai, việc ghi âm, ghi hình sẽ
thực hiện bằng điện thoại di động
nhưng trong nội quy phiên tòa, phiên
họp thì các bên tham gia không
được sử dụng điện thoại khi tham
gia phiên tòa, phiên họp.
Thứ ba, quyết định của phiên họp
sẽ được công khai trên cổng thông
tin và mã hóa thông tin các bên để
đảm bảo về nhân thân. Các đương
sự có quyền xembiên bản phiên họp
và ghi ý kiến bổ sung nếu cho rằng
nội dung phiên họp không đúng và
có thể chỉnh sửa lại cho phù hợp.
Còn tại phiên tòa ôngNguyễnVăn
Quyện, HĐXX xét việc ghi âm, ghi
hình không ảnh hưởng đến sự tôn
nghiêm của phiên tòa, không ảnh
hưởng đến việc xét xử của tòa án
nên quyết định cho phép đương sự
và báo chí thực hiện việc ghi âm, ghi
hình; trừ phần hình ảnh, âm thanh
của đại diện người liên quan. Tòa
cũng yêu cầu phải đảm bảo quyền
cá nhân đối với hình ảnh, bí mật,
đời tư theo pháp luật dân sự; nếu
gây thiệt hại, ảnh hưởng đến quyền
và lợi ích hợp pháp của các bên liên
quan thì phải chịu trách nhiệm bồi
thường.•
Việc ghi âm, ghi hình
sẽ thực hiện bằng điện
thoại di động, nhưng
trong nội quy phiên tòa,
phiên họp thì các bên
tham gia không được
sử dụng điện thoại khi
tham gia phiên tòa,
phiên họp.
Việc chấp nhận cho ghi âm, ghi hình hay không thường phụ thuộc vào ý chí chủ quan của thẩmphán cũng như
củamột số người thamgia tố tụng khác. Ảnh: HOÀNGGIANG
