6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứNăm9-5-2024
em khuyến cáo các quốc gia thành
viên đề ra các biện pháp xử lý trẻ
em vi phạm pháp luật hình sự mà
không phải sử dụng đến thủ tục tư
pháp như ra lệnh chăm sóc, hướng
dẫn và giám sát; tư vấn; thử thách;
chăm nuôi; các chương trình giáo
dục, dạy nghề và những biện pháp
thay thế khác cho việc quản lý tại
cơ sở nhằm bảo đảm cho trẻ em
được đối xử phù hợp với phúc lợi
của trẻ, tương xứng với hoàn cảnh
cũng như hành vi phạm tội của trẻ.
Việc XLCH có thể được áp dụng
đối với bất cứ NCTN nào bị cho là
đã thực hiện một hành vi vi phạm
pháp luật và phải được coi là giải
pháp ưu tiên lựa chọn hàng đầu đối
với tất cả NCTN phạm tội lần đầu,
thực hiện vi phạm pháp luật nhỏ
hoặc ít nghiêm trọng mà không
gây ra thiệt hại hay thương tích lớn.
Số liệu thống kê trên cho thấy
việc áp dụng biện pháp XLCH trong
thời gian qua còn rất hạn chế. Do
vậy, dự thảo luật đã cụ thể hóa vấn
đề cần mở rộng phạm vi áp dụng đi
cùng với việc hoàn thiện, đổi mới cơ
chế thi hành các biện pháp XLCH
và nâng cao thiết chế tái hòa nhập
cộng đồng.
Với mục đích quy định biện pháp
giáo dục tại trường giáo dưỡng
(Điều 49 dự thảo luật) là biện
pháp nghiêm khắc nhất trong các
biện pháp XLCH, được áp dụng
sau cùng khi NCTN không tuân
thủ việc chấp hành biện pháp xử
lý chuyển hướng đã áp dụng hoặc
đối với NCTN phạm một số tội
nghiêm trọng, rất nghiêm trọng
trước đây không được áp dụng
biện pháp này.
Đây cũng là cơ chế để NCTN
không phải quay lại quy trình thủ
tục tố tụng hình sự (TTHS) thông
thường, mất nhiều thời gian, thủ
tục phức tạp. Do đó, dự thảo luật
đã đưa ra những quy định rất chặt
chẽ đối với các trường hợp bị áp
dụng biện pháp này.
PGS-
TS
LÊ
HUỲNH
TẤN
DUY
,
Phó
Trưởng
khoa Luật
hình sự
Trường ĐH Luật TP.HCM:
Bốn vấn đề cần
xem xét cẩn trọng
Việc ghi nhận đa dạng các biện
pháp XLCH tạo sự linh hoạt cho
các cơ quan tiến hành tố tụng trong
việc lựa chọn biện pháp thích hợp,
hiệu quả nhất đối với từng trường
hợp cụ thể. Tuy nhiên, một số vấn
đề cần được xem xét cẩn trọng để
hoàn thiện dự thảo.
Thứ nhất, dự thảo liệt kê bảy
nhóm mục đích của việc áp dụng
biện pháp XLCH đối với NCTN
phạm tội (Điều 33 dự thảo 2.2).
Điều luật này là không cần thiết
vì mục đích của XLCH là vấn đề
mang tính lý luận, không phù hợp
để ghi nhận dưới hình thức các quy
phạm pháp luật. Hơn thế nữa, tên
gọi của điều luật là mục đích nhưng
nội dung còn có sự pha lẫn với một
số lợi ích của XLCH.
Thứ hai, theo tiêu chuẩn và xu
hướng chung quốc tế, XLCH được
khuyến khích áp dụng kết hợp với
các chương trình tư pháp phục hồi,
nhấn mạnh vai trò của bị hại và các
cá nhân, cộng đồng bị ảnh hưởng
bởi tội phạm trong quá trình tham
gia vào việc đưa ra các quyết định
giải quyết vụ án.
Tuy nhiên, trong hệ thống các
biện pháp XLCH hiện nay thì chỉ
có biện pháp bồi thường thiệt hại
cần đến ý chí của bị hại. Các biện
pháp còn lại đa phần là sự tự quyết
của cơ quan có thẩm quyền trên cơ
sở sự đồng ý của NCTN. Ngoài
NHÓMPHÓNGVIÊN
X
ử lý chuyển hướng (XLCH)
đối với người chưa thành niên
(NCTN) phạm tội là quá trình
xử lý thay thế các hình phạt trong
hệ thống pháp luật hình sự bằng
biện pháp nhân văn, phù hợp với
tâm lý lứa tuổi nhưng vẫn bảo đảm
tính nghiêm minh và các nguyên
tắc pháp luật.
Pháp Luật TP.HCM
ghi nhận ý
kiến đóng góp của các chuyên gia
cho việc hoàn thiện, đổi mới cơ chế
thi hành và nâng cao hiệu quả của
việc áp dụng các biện pháp XLCH
nhằm bảo đảm lợi ích tốt nhất của
NCTN.
TS
NGUYỄN
THÀNH
VINH
,
Chánh án
TAND TP
Thủ Đức,
TP.HCM:
Mởrộngphạmviápdụng
Theo số liệu thống kê của TAND
Tối cao, số bị cáo là NCTN được
miễn trách nhiệm hình sự được áp
dụng biện pháp thay thế năm 2019
là 3/2.453 số người bị kết án, năm
2020 là 2/2.271 và năm 2021 là
6/2.962.
Công ước quốc tế về quyền trẻ
Một phiên tòa xét xử người chưa thành niên phạmtội. Ảnhminh họa: TRẦN LINH
nghĩa vụ lao động công ích, NCTN
hầu như không còn nghĩa vụ nào
đối với cha mẹ, người thân thích
khác, thầy cô và cộng đồng bị ảnh
hưởng bởi hành vi phạm tội của họ.
Thứ ba, biện pháp giáo dục tại
trường giáo dưỡng xét về bản chất
mặc dù khác hình phạt tù có thời
hạn nhưng theo pháp luật quốc tế
vẫn là một biện pháp tước tự do
của NCTN. Trong khi đó, Bình luận
chung số 24 của Ủy ban Quyền trẻ
em đã nhấn mạnh “các biện pháp
XLCH không nên bao gồm việc
tước tự do” (đoạn 18(e)).
Ngoài ra, theo quy định tại điểm
d khoản 2 Điều 49 dự thảo thì người
đang được áp dụng biện phápXLCH
khác chỉ cần cố ý vi phạm nghĩa vụ
từ hai lần trở lên sẽ bị giáo dục tại
trường giáo dưỡng. Với sự thiếu
vắng và/hoặc hoạt động không hiệu
quả của các nguồn lực hỗ trợ việc
giám sát, giáo dục NCTN khi đang
áp dụng biện pháp XLCH ở nước ta
rất dễ dẫn đến tình trạng NCTN vi
phạm các nghĩa vụ của họ. Điều này
đồng nghĩa với việc nhiều NCTN
có khả năng sẽ bị đưa vào trường
giáo dưỡng…
Thứ tư, theo Điều 63 dự thảo, nếu
không chấp nhận đề nghị áp dụng
biện pháp giáo dục tại trường giáo
dưỡng thì tòa trả hồ sơ cho cơ quan
điều tra, VKS để giải quyết vụ án
theo thủ tục TTHS thông thường.
Tuy nhiên, nội dung điều luật thiếu
một quy định rất quan trọng đã được
nhấn mạnh trong văn kiện “Những
nguyên tắc cơ bản của việc sử dụng
các chương trình tư pháp phục hồi
trong các vấn đề hình sự” của Hội
đồng Kinh tế và xã hội Liên hợp
quốc (Nguyên tắc số 08) và Bình
luận chung số 24 (đoạn 18(a)) của
Ủy ban Quyền trẻ em đó là sự tham
gia hoặc chấp nhận trách nhiệm của
NCTN trong quá trình xem xét áp
dụng biện pháp XLCH không được
sử dụng làm chứng cứ để chống lại
họ trong quá trình TTHS sau đó.
Thiếu quy định này sẽ tạo rào cản
choNCTN trong việc thừa nhận hành
vi phạm tội và đồng ý áp dụng biện
pháp XLCH, cũng như gây bất lợi
cho họ trong việc thực hiện quyền
bào chữa khi quay lại thủ tục tố
tụng thông thường.•
Việc quy định các biệnphápXLCHđối với NCTN
phạm tội là rất cần thiết. Trong quá trình hoàn
thiện dự thảo luật, các cơ quan có thẩm quyền
cần sửa đổi, bổ sung cho đồng bộ với các quy
định của BLHS và BLTTHS.
Một số biện pháp XLCH được kế thừa từ các
quy định trước đó trong các quy định về xử lý vi
phạmhành chính, hình sự…vàmột số biện pháp
XLCH mới như tham gia chương trình học tập,
dạy nghề, lao động công ích, quản thúc tại gia…
Việc đa dạng các biện pháp XLCHnhằmbảo vệ
quyền, lợi ích tốt nhất cho NCTN, bảo đảm việc
xử lý NCTN phù hợp với độ tuổi.
Dự thảo luật cũng cóbốnbiệnphápXLCHđược
kế thừa từ các biệnphápgiámsát, giáodục đối với
trường hợp đượcmiễn trách nhiệmhình sự được
quy định tại các điều 93, 94, 95 BLHS.
Theo Điều 37 dự thảo luật, để được áp dụng
biện pháp XLCH, NCTN phải thừa nhận hành vi
phạm tội, có chứng cứ buộc tội và NCTN phải
đồng ý áp dụng biện pháp XLCH.
Như vậy, để áp dụng biện pháp XLCH thì điều
kiện trước tiên là các cơ quan chức năng phải xác
định được NCTN đã phạm tội. Trong khi đó, căn
cứ quy định về thủ tục xem xét, áp dụng biện
pháp XLCH của dự thảo luật thì thấy rằng việc
xác định hành vi phạm tội của NCTN chỉ thông
qua việc tòa mở phiên họp để xét các biện pháp
XLCH đối với họ.
Quy định trên là trái với quy định tại Điều 13
BLTTHS về suy đoán vô tội, kết tội một người mà
không thông qua bản án của tòa.
Mặtkhác,việcxácđịnh
vaitròđồngphạmkhông
đángkểtheokhoản3Điều
35dự thảo luật cũng cần
phảicóquátrìnhđiềutra,
khởi tố, truy tố, xét xử
theo đúng các nguyên
tắc cơ bản của BLTTHS.
Hơn nữa, nếu quy định về điều kiện áp dụng
biện pháp XLCH theo Điều 37 dự thảo luật sẽ
tạo tiền lệ xấu để các cơ quan tố tụng “lách luật”
chuyển sang biện pháp XLCH đối với các trường
hợp oan, sai đối với các vụ án có NCTN phạm tội
để tránh né trách nhiệm.
Ông
HUỲNH MINH KHÁNH
,
thư ký TAND huyện Cái Bè, Tiền Giang
“Sự thiếu vắng, hoạt
động không hiệu quả
của các nguồn lực hỗ trợ
việc giám sát, giáo dục
người chưa thành niên
khi đang áp dụng biện
pháp xử lý chuyển hướng
rất dễ dẫn đến tình
trạng người chưa thành
niên vi phạm các nghĩa
vụ của họ.”
Góp ý Luật Tư pháp
người chưa thành niên - Bài 3
Xử lý chuyển
hướng là
giải pháp ưu
tiên lựa chọn
Việc xử lý chuyển hướng phải được coi là
giải pháp ưu tiên lựa chọn hàng đầu
với người chưa thành niên phạm tội
lần đầu, ít nghiêm trọng...
Quy định về áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng có trái luật?
