8
Đô thị -
Thứ Tư29-5-2024
Nhìn từ những con sông lớn trên thế giới
Nếu có tinh thần thiện chí, hợp
tác vàminh bạch thì dự án Funan
Techo sẽ là cơ hội để Việt Namvà
Campuchia thúc đẩy hợp tác, đảm
bảo phát triển bền vững ở sông
Mekong.
ĐỖTHIỆN- TÌMPHAN
C
hiasẻvới
PhápLuậtTP.HCM
về kênh đào Funan Techo
của Campuchia, chuyên
gia Hoàng Việt (Trường ĐH
Luật TP.HCM) nói: Theo các
quy định của luật quốc tế hiện
nay, Campuchia có quyền xây
dựng kênh đào Funan Techo
trên lãnh thổ của mình.
Tuy nhiên, Campuchia cần
thực hiện nghĩa vụ hợp tác,
trong đó cần chia sẻ đầy đủ
thông tin về dự án kênh đào
đối với Ủy hội sông Mekong
(MRC) theo quy định của
Hiệp địnhMekong năm 1995;
đồng thời thực hiện đánh giá
tác động môi trường (viết tắt
tiếng Anh là EIA) cho dự án
kênh đào này...
“Thượng tôn pháp luật” cùng
với tinh thần thiện chí, hợp
tác, vận dụng năng lực khoa
học sẽ là “chìa khóa” để giải
những khúc mắc hiện tại về
kênh đào Funan Techo. Điều
này có ý nghĩa với tất cả quốc
gia, người dân liên quan đến
sông Mekong.
“Mở cửa” kênh đào
Funan Techo…
.
Phóng viên
:
Từ cuộc tranh
luận về dự ánFunanTecho thời
gian qua, ông có cảm nhận
như thế nào về dự án này?
+Chuyêngia
HoàngViệt
:Tôi
theo dõi rất sát thông tin về dự
án này, đặc biệt nếu nhìn từ góc
nhìn luật
quốc tế.
Tuynhiên,
trước tiên
tôi muốn
nói một
chú t về
khía cạnh
ngoạigiao.
Chúng ta đều biết dự án
Funan Techo nằm trong số
các dự án cơ sở hạ tầng ưu
tiên được chính phủ của Thủ
tướng Campuchia HunManet
công bố kể từ tháng 8-2023.
Campuchia đã mất 26 tháng
để tiến hành nghiên cứu khả
thi với sự tham gia của hàng
chục chuyên gia. Với kinh phí
ước tính là 1,7 tỉ USD, dự án
kênh đào này dự kiến được
khởi công vào cuối năm nay
và ước tính sẽ mất bốn năm
để hoàn thành vào năm 2028.
Qua đó có thể thấy Campuchia
rất xem trọng dự án này, đồng
Kênh đào Funan Techo: “Thượng tôn
Campuchia cần
nhanh chóng hợp tác
chặt chẽ hơn nữa với
Việt Nam, cung cấp
thêm các thông tin
cần thiết nếu muốn
triển khai dự án
Funan Techo mang
về hiệu quả cao,
được sự ủng hộ của
dư luận quốc tế.
thời cũng đã đầu tư nguồn lực
nghiên cứu và khâu triển khai.
Tới lúc này tôi thấy lãnh
đạo hai nước đã trao đổi khá
cởi mở, thẳng thắn. Phía
Campuchia cũng gửi hồ sơ lên
Ủy hội Quốc tế sông Mekong
(MRC) về dự án vào tháng
8-2023. Việt Nam (VN) cũng
gửi thư lênMRC đề nghị được
cung cấp thêm thông tin. Sau
đó, hai bên đã có trao đổi qua
các diễn đàn ngoại giao, gần
nhất là tại cuộc gặp giữa Phó
Thủ tướng Lê Minh Khái và
người đồng cấp Campuchia
Sun Chanthol khi tham dự
Hội nghị Tương lai châu Á
lần thứ 29 tại Nhật Bản hôm
23-5. Các chính khách của hai
nước cũng chia sẻ quan điểm,
thông tin một cách chính thức,
không chính thức.
Tuy nhiên, đến lúc này các
thông tin cần thiết về dự án
Funan Techo vẫn chưa đủ để
cả VN, Campuchia và MRC
cùng ngồi lại làm việc hiệu
quả trên tinh thần luật pháp
quốc tế. Tôi rất đồng tình với
phát ngôn của phía VN khi
khẳng địnhVNủng hộ nhu cầu
phát triển kinh tế - xã hội của
các nước ven sông Mekong,
trong đó có Campuchia và
kênh đào Funan Techo trên
tinh thần các nước thượng tôn
pháp luật, tuân thủ luật pháp
quốc tế trong đó có Hiệp ước
Mekong 1995 và các văn bản
pháp lý liên quan.
Campuchia và VN là hai
nước không chỉ là thành viên
MRC, dùng chung dòng sông
Mekong mà cả hai từng sát
cánh với nhau qua rất nhiều sự
kiện, biến động trong lịch sử.
Vì vậy, vấn đề Funan Techo,
tôi rất mong hai bên sẽ có
cùng tiếng nói và có nhiều
cơ sở để cả hai làm việc ấy.
… Bằng “chìa khóa”
luật quốc tế
. Xin ông nói rõ hơn về cơ
sở để Campuchia - VN có thể
có tiếng nói chung?
+Nhìn lại diễn biến vừa qua,
tôi nghĩ cơ sở vững chắc và
rõ ràng nhất là cả hai bên cần
sử dụng và tuân thủ luật pháp
quốc tế trong việc sử dụng các
nguồn nước quốc tế. CảVN và
Campuchia đều là thành viên
của Hiệp định Mekong năm
1995. Ngoài ra, luật pháp quốc
tế về sử dụng các nguồn nước
quốc tế bao gồm các nguyên
tắc chung, các công ước quốc
tế như Công ước của Liên hợp
quốc về sử dụng các nguồn
nước quốc tế với mục đích phi
giao thông năm 1997 (Công
ước 1997), các án lệ quốc tế
liên quan… đều đóng vai trò
quan trọng trong việc đưa ra
một khung khổ pháp lý cho các
hoạt động sử dụng các nguồn
nước quốc tế như trường hợp
dự án Funan Techo.
. Đâu là những nguyên tắc
chung của luật quốc tế mà VN
- Campuchia cần ứng dụng?
+ Các nguyên tắc chung cốt
lõi của luật sử dụng các nguồn
nước quốc tế bao gồm: Nguyên
tắc sử dụng công bằng và hợp
lý nguồn nước quốc tế; nguyên
tắc không gây hại trong việc
sử dụng các nguồn nước quốc
tế và nguyên tắc nghĩa vụ hợp
tác trong việc sử dụng nguồn
nước quốc tế. Các nguyên tắc
này đều được quy định trong
Công ước 1997 và Hiệp định
Mekong năm 1995. Trong đó,
Hiệp định Mekong năm 1995
có tính ràng buộc về mặt pháp
lý, phù hợp với luật pháp quốc
tế mà trong đó cả Campuchia
và VN đều là thành viên nên
cả hai quốc gia này phải có
nghĩa vụ tuân thủ nó.
. Trường hợp Funan Techo
thì ứng được luật như thế nào?
+Hồ sơmà phía Campuchia
trình lênMRC chỉ có 14 trang,
trong đó phần mô tả chỉ có sáu
trang. Thông tin như vậy là còn
hạn chế với một dự án tầm cỡ
tỉ đô. Chính bởi thông tin còn
thiếu, không ai đánh giá chính
xác được tác động của kênh
đào này đối với khu vực xây
kênh đào và vùng hạ nguồn ra
sao. Đó là lý do không chỉ VN,
dư luận quốc tế cùng nhiều cơ
quan nghiên cứu về Mekong
đề nghị Campuchia cung cấp
thêm thông tin chứ không phải
họ muốn làm khó Campuchia
trong dự án. Đây cũng chính
là nội dung của nguyên tắc về
nghĩa vụ hợp tác của các quốc
gia ven Mekong, cũng được
quy định trong Điều 1 Hiệp
định Mekong năm 1995.
Về nguyên tắc “sử dụng
nguồn nước một cách công
bằng và hợp lý”, sẽ không
công bằng nếu các quốc gia ở
hạ lưu ngăn cản các quốc gia
ở thượng nguồn sử dụng dòng
Mekong chảy qua lãnh thổ của
họ. Ngược lại, cũng sẽ không
công bằng khi các quốc gia
Ảnh phối cảnhmột đoạn dự án kênh đào Funan Techo. Ảnh: BộGiao thông Công chính Campuchia
Trên thế giới có 276 sông xuyênbiêngiới. Đã
có nhiều tiền lệ cho sự thành công trong việc
hợp tác chia sẻ nước và quản lý lưu vực sông.
SôngDanube ở châuÂu:
Việc hợp tác giữa
các quốc gia lưu vực sông Danube được xem
là một trường hợp thành công điển hình về
quản trị sông xuyên biên giới. Vào năm 1998,
Ủy ban Quốc tế bảo vệ sông Danube (ICPDR)
được thành lập, cho phép các quốc gia hợp tác
cùng nhau để đánh giá tình trạng của dòng
sông và xây dựng các kế hoạch trên toàn lưu
vực nhằm giải quyết các vấn đề ưu tiên như ô
nhiễm, biến đổi khí hậu, lũ lụt, tác động của
việc sản xuất thủy điện và giao thông.
Hiện nay, ICPDR tiếp tục hỗ trợ các quốc
gia lưu vực sông Danube cân bằng giữa nhu
cầu cạnh tranh và việc sử dụng sông Danube.
Trong công việc thực hiện Chỉ thị khung về
nước (WFD) và Chỉ thị về lũ lụt (FD) của Liên
minh châu Âu, ICPDR và các đối tác đã phát
triển các kế hoạch quản lý trên toàn lưu vực
nhằm giúp các quốc gia cải thiện tình trạng
sinh thái của lưu vực sông và giảm tác động
từ rủi ro như lũ lụt.
Sông Indus giữa Ấn Độ và Pakistan:
Qua
vai trò trunggian củaNgânhàngThế giới (WB),
Ấn Độ và Pakistan đã ký kết Hiệp ước về nước
sông Indus vào năm 1960. Những cuộc đàm
phántrướcđóđềukhôngmanglạikếtquả.Năm
1954,WB đề xuất phân bổ các con sông ở phía
tây (Indus, Jhelumvà Chenab) cho Pakistan và
các con sông ở phía đông (Ravi, Beas và Sutlej)
cho Ấn độ. Đề xuất này được chấp thuận.
Để giúp cả hai bên có được lượng nước chia
sẻ công bằng, Pakistan và Ấn độ đã phải đầu
tư rất nhiều tiền vào các kênh liên kết, cơ cấu
dẫn dòng và các con đập. WB đã trợ giúp hai
bên đàm phán một thỏa thuận chia sẻ chi phí
cho các công trình dân dụng quan trọng và
gây quỹ 900 triệu USD từ cộng đồng quốc tế
để thêm vào cam kết trị giá 174 triệu USD của
phía Ấn Độ. Khả năng huy động tài chính của
WB tại thời điểmquan trọngnày có vai tròquan
trọngđể giải quyết những longại của Pakistan.
