CHỦNHẬT 12-4-2015
10
SỨCKHỎE
Nụcườikhiếncơthểgiảiphóngchấtdẫntruyền
thầnkinhendorphinvàtruyềndopaminđếnnão
bộ,giúpcải thiệnhoạtđộngvàchứcnăngtổngthể
ởconngười
.
BSLƯƠNGLỄHOÀNG
V
ới nghề nào cũng
thế, bên cạnh cơ sở
vật chất, vốn liếng,
nhân sự, kiến thức,
kinhnghiệm… tinh
thần lạc quan chắc chắn là yếu tố
quyết định cho hiệu năng. Ngay
cả trong trường hợp không thành
công như mong muốn, cặp kính
màu hồng tối thiểu cũng là đòn
bẩy để ta yêu nghề cho dù đó có
là nghiệp chướng trầm luân.
Bốn loại hoạt chấtbiến
buồn thành vui
Dưới góc nhìn của thầy thuốc,
cảm giác lạc quan và sảng khoái
trongcôngviệc, trên thực tế làbiểu
tượngphảnánh tínhhàihòacủahệ
thầnkinhvànội tiết.Cónhiều loại
chất nội tiết giúp ta hăngmáu với
cườngđộvànhất làvớihệquảkhác
nhau.Trêncơbảncó thểphân loại
các hoạt chất biến buồn thành vui
vàobốn nhóm chính:
Serotonin với tác dụng chủ yếu
nhằm trấn an hệ thần kinh trung
ương và qua đó gián tiếp đánh
thức sức đề kháng nhờ giấc ngủ
yên bình. Nhờ chất này gia chủ
thức dậy với cảm giác ngủ đã đủ
để chàongàymới.
Dopamin hưng phấn chức năng
của hệ nội tiết để qua đó xúc tác
phảnứng chốngđau, khángviêm,
cải thiện chức năng tuần hoàn…
Ai có đủ chất này, người đó ít tốn
tiền cho nhà thuốc.
Adrenalin lànội tiết tốcủa tuyến
thượng thậnvới côngnăngphòng,
chốngmọi tình huống căng thẳng
do stress. Nội tiết tố này giữ vai
tròquyếtđịnhkhi cơ thểbấtngờbị
“sốc” vì bất kỳ nguyên nhân nào,
từ bệnh bội nhiễm cho đến chấn
động tâm lývì tangsự, trắc trở tình
duyên…Ai thiếuchấtnày,ngườiđó
dễ làngọnđèndầu trướcgió, sớm
muộn cũngmau tắt hơn đènđiện.
Endorphin làhoạt chấtđượcsản
xuất từ tuyến yên với tác dụng đa
dạng, từgiảmđauchođếnan thần,
vớimặtmạnh là đònbẩy cho cảm
giác thoảimái trong lúcdầusôi lửa
bỏng, tinh thần lạc quan ngay cả
trong lúcsạch túivà tự tin trong lúc
ai nấymuốnbỏcuộcchoxong.Ai
có thừa endorphin, người đó khỏi
gặp thầy thuốc.
Nếu có cách nào đó, chẳng hạn
qua hình thức dinh dưỡng có tri
thức và trong tiết độ, qua chế độ
làm việc - nghỉ ngơi hợp lý hoặc
qua các biện pháp thư giãn như
thiền định, dưỡng sinh, khí công,
yoga… con người có thể tự hoán
chuyểnđểnângcấpdopamin sang
endorphin,adrenalinsangserotonin
để thay vì chỉ thụ động phòng,
chống chứng trầm uất đang chực
chờ ngoài ngõ, dễ dàng chủ động
thắp sáng ngọn lửa năng lực cho
chínhmìnhvà qua đókéo theo cả
người xungquanh.
Phânbiệtcáchoạtchất
Đểrõhơnvềsựkhácbiệttừserotonin
cho đến endorphin, xinmượn quả
bóng trònmànói chuyệnvòngvo.
l
Ngồi xem đội nhà quần thảo
với đối thủ dưới tay thì hiểu ngay
tácdụngcủaserotonin.Ngườixem
tuycũngcó lúchồihộpvới trậnđấu
nhưngnhẹnhàngđếnđộnhàmchán,
thậm chí tuy có lúcngủgàngủgật
ít phút trướcmàn ảnh truyền hình
nhưngdùsaođinữavẫn trongcảm
giác yên tâm vì đội nhà khó thua!
Hết trận thì cũng hết cơn cảm xúc
theokiểumộtngàynhư…mọingày!
Giấcngủđêmđóvì thếcũng làmột
đêmnhư…mọi đêm!
l
Với trận phe ta gặp đối thủ
ngang tay thìserotoninphảinhường
chỗ cho dopamin vì khán giả khó
ngồi yênmỗi lầnpheđịch lấnđất.
Timdùkhôngmuốnvẫnphải đập
nhanh trongsuốt90phútgiao tranh,
cứnhưngười xemcũngchạy theo
quả bóng. Tan trận, ngay cả trong
trườnghợp thắnghênvàophútchót,
cảm giác hài lòng vẫn còn vương
vấnđủđể tronggiấcngủ chợt dậy
lênnỗi tiếcnuối chomột cúsụtbật
xà ngang. Giấc ngủ vì thế không
yên vì chân hay động đậy do gia
chủ đã dùng hếtma-nhê trong lúc
căngmắt theodõi trậnđấu.
l
Bước sang trận phe ta phải
đối đầu với đối phương trên cơ
thì dopamin chẳng còn thấm vào
đâu!Ngay từ trước trậnđấu, tuyến
thượng thận, cơquan luôn luônbị
huyđộngkhicơ thể trong tình trạng
căng thẳng thầnkinh,đãphải rasân.
Hai hiệp của trận đấu tuy thường
khôngkéodài hơn90phút nhưng
đủ để nội tiết tố adrenalin được
dùng đến giọt cuối cùng. Huyết
áp, nhịp timđềuphải tăngcao liên
tục theo tiếng reo hò trên sân và
trong… quán cà phê!Không lạ gì
nếu có người bỏmạng vì tai biến
mạchmáunão, vìnhồimáucơ tim
trong các lầnWorldCup!Cầu thủ
lênxevềnhàăncơm từ lâunhưng
nhiềugiachủ thì dùbụngđóimeo
vẫncònsaymêvới lờibàn, cứnhư
chínhmình đã châm đường banh
quyếtđịnh!Giấcngủđêmđóđúng
là ngon nhưng sáng dậy bần thần
vì hao tốn quá nhiều năng lượng
cho hệ thần kinh lên công về thủ
không ngừng!
Nói chung, với cả ba dạng trên
ít nhiều đều… sướng. Nhưng tất
cả thể dạng sảng khoái vừa được
mô tả đều không thể chen chân
đứngnganghàngvới tácdụng thư
giãn thần kinh và hưng phấn sức
kháng bệnh của endorphin. Với
ảnhhưởngcủanội tiết tố, hai tiếng
“thoảimái”mớiđượcpháthuyhết
mức. Đó là cảm giác khi đội nhà
thắng không chỉ dễ mà thắng rất
đẹp với những pha chuyền bóng,
đi bóng, giữbóngđầynghệ thuật.
Nhờ endorphinmà người vui đến
cảnh cũng phải vui lây.
Ăngìđểtrẻgiảmcăngthẳng
trongkỳthi?
Mùa thiđang tới.Chamẹcó thểgiúp làm
dịu bớt phần nào căng thẳng cho con
bằng các thực phẩm giàu năng lượng,
vitamin, khoáng chất giúp tăng khả
năng tập trung.
Nghiên cứu cho thấy khi bị căng
thẳng quá mức cơ thể trẻ sẽ thiếu
vitaminCvàdễbịbệnh.
Cam
không
nhữnggiàuvitaminCmàcảacid folic
vốn rất cần thiết cho trẻ phát triển thể
chất.
Cải bó xôi
giàu sắt giúp phát triển
hệ miễn dịch và khả năng nhận thức, canxi
giúp khỏe xương, vitaminA giúp khỏe mắt.
Nước
hỗ trợ hệ
tiêu hóa, ổn định nhiệt độ cơ thể, giúp duy trì sự tỉnh táo để
làm bài thi tốt. Nên đặc biệt chú ý nhắc trẻ uống đủ nước vì
khi căng thẳng ta hay có xu hướng quênmất việc uống nước.
Canxi đặcbiệt quan trọng trongphát triển thể chất vàhệmiễn
dịch của trẻ, phải đảm bảo trẻ uống đủ
sữa
để cung cấpmức
canxi lý tưởng 600mgmỗi ngày. Đạm từ
trứng, thịt, cá
rất
cần thiết cho trẻ trongmùa thi vì giúp trẻduy trì được sựnăng
động, sung sức, lanh lợi. Nên cho trẻ ăn từng lượng nhỏ
ngũ
cốc
chia làm nhiều lần trong ngày để duy trìmức năng lượng
đồngđềumọi thời điểm cho trẻ.Hạn chế cho trẻ ănquàvặt vì
sẽ có hại cho chỉ sốđườnghuyết của trẻ.
THIÊNÂN
NgườiẤnĐộngừavàchữa
tiểuđường
Ấn Độ là nước có lượng bệnh
nhân tiểuđường type 2nhiềunhất
thế giới. Do đó nước này có nhiều
nghiêncứuvềcáchđiều trịvàphòng
ngừa tiểuđường.Báo
Timesof India
(ẤnĐộ) tổnghợpkết quả từnhiều
nghiêncứuvàkhuyếncáo,bêncạnh
thuốcđặc trị thìmột số thayđổinhỏ
trong ăn uống và sinh hoạt có thể
phòng và chữa bệnh. Theo đó, những bệnh nhân tiểu đường
hoặc nằm trongnhómnguy cơnên cónhững thói quen sau.
Uốngmột ly nước ép khổ qua lúc bụng trống có tác dụng
ngừa tiểu đường. Nếu không quen có thể làm khổ qua nhồi
hoặc thái lát và chiên chúng lên rồi ăn.
Ngâmmột ít hạt methi (1/4 muỗng cà phê) trong nước
qua đêm và uống nó sau khi đánh răng vào buổi sáng.
Với hàm lượng chất xơ và vitaminC cao, ổi được đánh giá
là loại trái cây an toàn với người bị tiểu đường. Tuy nhiên,
một số nghiên cứu gần đây cho rằng vỏ ổi có thể làm tăng
đường trong máu, do đó người bị tiểu đường hay có nguy
cơ nên ăn ổi đã được gọt vỏ. Quả jambul (được trồng nhiều
ở Ấn Độ) có tác động tích cực lên tuyến tụy và được xem
làmột loại thuốc hữu hiệu với bệnh tiểu đường. Quả lý gai
(Amla, trồng nhiều ở Ấn Độ), trà xanh cũng có tác dụng
giảm đường trongmáu.
Một số nghiên cứu cũng cho thấy uống cà phê đen không
đườngcó thểhạnchế rủi romắc tiểuđường type2.Nếukhông
thểuốngcàphêkhôngđườnghãycốgắng thay thếbằngmậtong.
Một yếu tốquan trọngnữa là hãy cốgắngđể việc vậnđộng
thể chất trở thànhmột hoạt động hằng ngàykhông thể thiếu.
ĐĂNGKHOA
Phụnữmãnkinhdonamgiớithích
phụnữtrẻ
TheomộtnghiêncứucủacácgiáosưkhoaSinhhọc thuộcĐH
McMaster (Canada)côngbố trên tạpchí
PLOSComputational
Biology
(Mỹ), chínhnamgiới là thủphạmgây ra sựmãnkinh
ởphụnữ.
Nghiên cứu được thực hiện từ các mô hình, tính toán trên
máy tính.Cácnhànghiêncứucho rằngmãnkinhởphụnữ thật
ra làmột hậu quả khôngmongmuốn của quá trình chọn lọc
tự nhiên. Cùng với thời gian, nam giới hay có khuynh hướng
thíchbạn tình làphụnữ trẻmàbỏ lơnhữngphụnữ lớn tuổihơn.
Sự lơ là của nam giới làm giảm khả năng sinh sản của phụ
nữ và chính điều này đã thúc đẩymãn kinh, trái với suy nghĩ
thông thường rằngmãn kinh nhằm ngăn phụ nữ lớn tuổi tiếp
tục sinh con.
ĐĂNGKHOA
Tuyếnnàogiúp
tayêuđời?
Cảm ơn tuyến yên. Cảm ơn endorphin đểmai này ta vẫn yêu đời dù
đời đáng ghét, ta vẫn yêu người dù người thấy… ghét!
Tùytheochấtnộitiếtnàothườngđượcphóngthíchmàtahăngsayyêunghềvớicả
tấm lònghaytheonghềchỉvìhaitiếng“bổnphận”hờihợtvôtình.
