16
Quốc tế -
ThứBa23-7-2019
Vụ bãi Tư Chính: Trung Quốc
tái diễn yêu sách đường chín đoạn
Nếu các quốc gia trong khu vực không lên tiếng phản đối Trung Quốc, sự im lặng sẽ góp phần hợp thức hóa
chiến lược độc chiếmbiểnĐông của Bắc Kinh.
VĨ CƯỜNG
V
ừa qua, nhóm tàu địa
chất Hải dương 8 của
Trung Quốc (TQ) đã
có tổ chức các hoạt động
thăm dò địa chất trái phép
gần khu vực bãi Tư Chính
- Vũng Mây nằm hoàn toàn
trong vùng đặc quyền kinh
tế (EEZ) và thềm lục địa của
Việt Nam (VN).
“Đường chín đoạn”
quay trở lại
C h u y ê n
g i a Swe e
Lean Collin
Koh (
ảnh
)
thuộc Học
viện Chiến
lược và quốc
phòng (Singapore) viết trên
trang
Maritimeissues
rằng các
động thái gần đây chứng tỏ
phán quyết của Tòa Trọng
tài thường trực (PCA) năm
2016 đã không tạo đủ sức ép
để buộc Bắc Kinh phải từ bỏ
các toan tính ở biển Đông.
“Theo quan điểm của TQ,
bất kỳ hoạt động khai thác và
thămdò dầu khí nào trong khu
vực thuộc yêu sách “đường
chín đoạn” đều bị xem là vi
phạm pháp luật do các vùng
biển đó là vùng biển đang
tranh chấp, mặc cho yêu sách
này đã bị bác bỏ” - ông Collin
Koh giải thích.
Qua đó TQ đang muốn
biến các động thái đe dọa
của mình thành các phản
ứng “chính đáng” trước sự
“gây hấn” từ bên ngoài mà
ở đây là các hoạt động thăm
dò tài nguyên của các nước
khác như Malaysia, VN.
Bằng việc gửi tàu đến khu
vực gần bãi Tư Chính, Bắc
Kinh muốn phát đi thông
điệp: Nếu TQ không được
phép khai thác tài nguyên
ở đây, các nước khác cũng
phải chịu như vậy.
Ngoài ra, sự kiện ở bãi Tư
Chính cũng cho thấy quy
mô phát triển hiện tại của
các công trình quân sự mà
TQ xây dựng trái phép trên
các thực thể bị chiếm đóng.
Các tàu hải cảnh và dân quân
biển nhờ các công trình này
có thể duy trì sự hiện diện
trên vùng biển của VN trong
nhiều ngày mà không cần
phải quay về những căn cứ
ở đại lục.
TQ đang toan tính gì?
Theoquan sát củaôngCollin
Koh, trong giới lãnh đạo Bắc
Kinh hiện tồn tại nhiều yếu
tố địa lý lẫn chính trị tạo điều
kiện để nước này tiến hành
các động thái bắt nạt và đe
dọa ở biển Đông.
Thứ nhất, các tiền đồn
xây dựng trái phép ở quần
đảo Hoàng Sa giúp TQ thực
hiện các hành vi gây hấn.
Thứ hai, TQ khăng khăng
bám lấy quan điểm nước
này chỉ phản ứng trước các
hành động của nước khác
chứ không hề có ý khiêu
khích. Thậm chí Bắc Kinh
còn tố ngược lại chính các
nước lên án hành vi của TQ
là bên phá hoại tiến trình
hòa bình ở biển Đông. Thứ
ba, TQ cho rằng các quốc
gia trong khu vực sẽ không
lên tiếng phản đối do lo
ngại “rút dây động rừng”,
đặc biệt là khi khối ASEAN
và TQ được cho là đang có
những bước tiến đáng kể
trong việc đàm phán thông
qua Bộ quy tắc ứng xử ở
biển Đông (COC).
Dù vậy, kế hoạch củaTQcó
nguy cơ thất bại khi gặp phải
sự phản đối kịch liệt từ phía
VN. Tuy nhiên, chuyên gia
Collin Koh không nghĩ rằng
Bắc Kinh sẽ vì thế mà buộc
phải thay đổi chiến thuật, ít
nhất là cho tới khi nước này
có giải pháp “giữ thể diện”
quốc gia.
Cần nhiều tiếng nói
từ cộng đồng quốc tế
Trong tuyên bố ngày 17-
7, phát ngôn viên Bộ Ngoại
giao VN Lê Thị Thu Hằng
khẳng định việc duy trì trật
tự hòa bình, an ninh ở khu
vực biển Đông là lợi ích
chung của các nước trong
và ngoài khu vực cũng như
cộng đồng quốc tế. Do đó,
VN mong muốn các nước
liên quan và cộng đồng
quốc tế cùng nỗ lực đóng
góp nhằm bảo vệ và duy trì
lợi ích chung này.
“Nhận định trên (của VN)
rất quan trọng. Nó cho thấy
VN muốn kêu gọi sự hỗ trợ
của cộng đồng quốc tế đối
với sự kiện ở bãi Tư Chính.
Động thái này có khả năng sẽ
làm ảnh hưởng toàn bộ đến
tình hình tranh chấp ở toàn
bộ biển Đông và đi ngược
với quan điểm không muốn
ảnh hưởng từ bên ngoài của
Bắc Kinh” - ông Collin Koh
giải thích.
Theo đó, bất kỳ động thái
nào làm xấu đi căng thẳng ở
bãi Tư Chính cũng sẽ thu hút
chú ý hoặc chỉ trích từ cộng
đồng quốc tế, trong đó có các
nước như Mỹ đang thực hiện
các chiến dịch tự do hàng
hải ở biển Đông. Điều này
sẽ khiến TQ phải suy nghĩ
kỹ nếu còn muốn tiến hành
thêm bất kỳ hành động nào
ở vùng biển của VN.
Tuy nhiên, chỉ tuyên bố
từ phía VN sẽ chưa đủ sức
buộc TQ phải rút tàu ra khỏi
bãi Tư Chính. Ông Collin
Koh cho rằng việc này đòi
hỏi phải có một lập trường
rõ ràng và dứt khoát phản
đối hành động của TQ đến
từ các nước ASEAN. Các
lãnh đạo của khối này cần
phải lên tiếng cảnh báo mọi
hành vi đe dọa như những
gì xảy ra ở bãi Tư Chính sẽ
đi ngược lại với luật pháp
quốc tế, đồng thời phá hoại
thành quả đàm phán COC
của ASEAN và TQ trong
hai năm qua.
“Đã đến lúc cộng đồng
thế giới và khối ASEAN
phải nhận ra rằng việc cố
gắng làm hòa với TQ về
vấn đề biển Đông đã không
đem lại kết quả gì. Một bên
TQ dùng biện pháp ngoại
giao như trong đàm phán
COC, mặt khác nước này
sử dụng các chiến thuật đe
dọa để đạt được mục tiêu
của mình, bất chấp quyền
lợi của nước khác” - ông
Collin Koh khẳng định.•
Tàu chiếnMỹ, Philippines, ẤnĐộ vàNhật Bản ở biểnĐông khi đang thamgia tập trận chung
bốn nước hồi tháng 5-2019. Ảnh: AP
Việc tàu Địa chất Hải dương 8 của TQ đã có hành vi
phạm pháp ở vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa VN
tại vùng biển phía nam biển Đông khiến nhiều người bi
quan hoài nghi tính răn đe, hiệu quả của hệ thống luật
pháp quốc tế.
Rõ ràng, phán quyết của Tòa Trọng tài khoảng ba năm về
trước đã xóa sạch mọi lý lẽ của Bắc Kinh đưa ra trong yêu
sách đường chín đoạn - một tuyên bố tham vọng biến toàn bộ
vùng biển Đông trở thành “ao nhà”. Cụ thể, tòa bác bỏ yêu
sách quyền lịch sử của Bắc Kinh.
Dẫu vậy, vẫn còn nhiều vấn đề tại biển Đông mà tòa
chưa thể giải quyết. Điển hình nhất là chưa thể xem xét
yêu sách chủ quyền của các quốc gia trong khu vực đối
với các thực thể ở biển Đông. Ngoài ra, khi Philippines
khởi kiện, TQ đã bác bỏ phán quyết về thẩm quyền của
tòa với vụ kiện (năm 2015) và phán quyết vụ kiện (năm
2016). Như vậy, một phán quyết của tòa dù chính xác và
rõ ràng thì vẫn chưa thể tức thời buộc TQ tuân theo, nhất
là khi đây lại là cường quốc kinh tế đang nuôi tham vọng
lập lại trật tự khu vực và thế giới mới không phải chỉ một
mình Mỹ lãnh đạo.
Tuy nhiên, TQ cũng không thể làm lơ phán quyết của
tòa mãi được. Thứ nhất, phán quyết dựa trên Công ước
của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 mang tính đại
diện cho ý chí cộng đồng quốc tế. Các phân tích của Sáng
kiến minh bạch biển châu Á (AMTI) và tạp chí
Wall Street
Journal
cho thấy số quốc gia tuyên bố ủng hộ TQ về vụ
kiện của Philippines là rất ít, trong khi các nước tuyên bố
ủng hộ Tòa Trọng tài rất nhiều.
Thứ hai, việc TQ quân sự hóa biển Đông cùng với các
động thái đe dọa các nước xung quanh, lẫn các nước thứ
ba tại vùng biển nhộn nhịp bậc nhất thế giới, đang khiến
các quốc gia ngày càng quan ngại. Không thiếu những
bài học về thiệt hại xảy ra với các nước khi các tuyến
hàng hải huyết mạch (như biển Đông) bị độc chiếm.
Vậy nên bên cạnh việc mở rộng hiện diện quân sự chiến
lược (như cách mà Mỹ, Úc, Nhật, Anh, Pháp, các nước
ASEAN đang làm), việc ủng hộ phán quyết của tòa và
tìm cách thực thi phán quyết này là một giải pháp khả dĩ
và văn minh.
Có nhiều cách để buộc Bắc Kinh phải tuân thủ phán
quyết của tòa: Các quốc gia tiến hành tuần tra tự do
hàng hải chung thách thức TQ; hình thành các liên
minh pháp lý tiếp tục khởi kiện TQ khi thích hợp; ủng
hộ ngư dân và các chủ thể có lợi ích hợp pháp trên biển
kiện TQ (ví dụ, cựu ngoại trưởng Philippines Albert
del Rosario và cựu tổng thanh tra Conchita Carpio
Morales khởi kiện Chủ tịch TQ Tập Cận Bình lên Tòa
Hình sự quốc tế (ICC) ở Hà Lan về các hành xử của
TQ ở biển Đông hồi tháng 3).
Một mình Philippines khởi kiện trong bối cảnh sự kết
nối của cộng đồng quốc tế, nhất là vai trò của Mỹ tại khu
vực, còn rời rạc, chưa đủ khiến Bắc Kinh tôn trọng luật
chơi chung. Nhưng nếu cộng đồng quốc tế phản ứng, khởi
kiện, tuần tra tự do hàng hải, v.v. thì chắc chắn TQ sẽ phải
“suy nghĩ ít nhất hai lần” trước khi hành động.
ĐỖ THIỆN
TrungQuốckhông thể coi thường luật quốc tếmãiđược!
Việc im lặng trước các động
thái của Bắc Kinh sẽ“hợp thức
hóa” hành động đe dọa mà
nướcnàyđang tiếnhànhởbiển
Đông. Về lâu dài, hệ lụy của nó
sẽ làmkéo theo các nước khác
đi theo conđường củaTQ, biến
cái bất thường thànhđiềubình
thường trong khu vực.
Chuyên gia
SWEE LEAN COLLIN
KOH
thuộc Học viện Chiến lược và
quốc phòng Singapore.
Tiêu điểm
Kế hoạch của TQ
có nguy cơ thất bại
khi gặp phải sự
phản đối kịch liệt từ
phía VN.
Góc nhìn
