6
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Tư11-12-2019
Luật sưNguyễn VănHậu, Chủ tịchHội Trọng tài thươngmại TP.HCM. Ảnh: KP
7 khác biệt giữa tố tụng
trọng tài và tòa án
Trọng tài chỉ xét xửmột lần và có hiệu lực thi hành ngay, trong khi tòa án
phải trải qua nhiều cấp xét xử.
KIMPHỤNG
T
òa án và trọng tài thương mại
đều là những hình thức giải
quyết tranh chấp trong kinh
doanh, thương mai. Thủ tục của hai
cơ quan này đều dựa trên những
nguyên tắc chung như tôn trọng
quyền tự định đoạt của các đương
sự, đảm bảo sự độc lập của người
tài phán. Tuy nhiên, cơ chế tố tụng
của hai cơ quan này có những sự
khác biệt cơ bản về tính chất pháp
lý, thẩm quyền, điều kiện thụ lý,
nguyên tắc xét xử...
Luật sư (LS) Nguyễn Văn Hậu,
Chủ tịch Hội Trọng tài thương mại
TP.HCM, sẽ làm rõ hơn về sự khác
nhau giữa hai cơ chế này.
Khác nhau về
thẩm quyền, pháp lý
Theo LS Hậu, giữa tòa án và
trọng tài có sự khác biệt rõ về tính
chất pháp lý. Tòa án là cơ quan nhà
nước nằm trong hệ thống cơ quan
tư pháp. Trong quá trình tố tụng,
tòa án nhân danh Nhà nước để xem
xét, xử lý vi phạm pháp luật nhằm
duy trì trật tự công cộng và bảo vệ
các quyền, lợi ích hợp pháp của các
nhà kinh doanh.
Trong khi các trung tâm trọng tài là
các tổ chức phi chính phủ, mang tính
chất xã hội, nghề nghiệp. Các trung
tâmtrọngtàikhôngdoNhànướcquyết
định thành lập, mà do các trọng tài
viên thỏa thuận xin phépNhà nước để
được thành lập. Các trung tâm trọng
tài không nằm trong cơ cấu thiết chế
nào của bộ máy nhà nước và cũng
không phải là một cơ quan xét xử
của Nhà nước.
Trọng tài được thành lậpnhằmcung
Về thẩm quyền vụ việc
thì tòa án có thẩm quyền
rộng hơn so với trọng tài,
còn thẩm quyền về lãnh
thổ thì tố tụng trọng tài
lại không đặt ra.
Công khai hay giữ kín thông tin?
Cũng theo LS Hậu, việc xét xử của tòa án không chỉ cómục đích bảo vệ
quyền và lợi ích của các đương sự mà còn có ý nghĩa giáo dục việc tuân
theo pháp luật. Do vậy, hầu hết các phiên tòa đều được tiến hành công
khai, các bản án thường được công bố rộng rãi trước công chúng. Điều
này dẫn đến khó khăn khi bảo vệ các thông tin bí mật kinh doanh. Trong
khi tố tụng trọng tài thì mọi tình tiết và kết quả không được công bố (nếu
không có sự chấp thuận của các bên). Xuất phát từ nhu cầu phải bảo vệ
bí mật nghề nghiệp kinh doanhmà pháp luật không buộc các phiên họp
xét xử trọng tài phải công khai. Quyết định của trọng tài cũng sẽ được giữ
bí mật, không công khai nếu các bên không có yêu cầu. Nguyên tắc này
hoàn toàn khác với nguyên tắc xét xử công khai của tòa án.
Tố tụng trọng tài làmột thủ tục hết sứcmềmdẻo và linhhoạt. Các thủ tục
đơn giản, thuận tiện, đảmbảo thời cơ kinh doanh của các bên tranh chấp.
Ví dụ, các bên tranh chấp có thể chọn tổ chức trọng tài, trọng tài viên
mà mình tin tưởng để giải quyết vụ kiện, chọn địa điểm để tiến hành
trọng tài, thậm chí các bên có thể thỏa thuận với nhau lập ra quy tắc tố
tụng áp dụng cho vụ kiện.
Trong khi tòa án bị ràng buộc bởi các quy tắc tố tụng nghiêm ngặt,
phải tuân thủ các yêu cầu nhiều khi mang tính nghi thức, luật áp dụng
được coi là bất di bất dịch.
cấp cho các nhà kinh doanh một cơ
chếgiải quyết tranhchấpnhanhchóng,
đơn giản, thuận tiện, phù hợp với tâm
lý của doanh nghiệp. Chính sự khác
biệt cơ bản này làm nên sự khác biệt
về tố tụng giữa hai cơ quan trên.
Về thẩmquyền theo vụ việc, tòa án
có thẩm quyền rộng hơn (giải quyết
hầu hết tất cả tranh chấp trong kinh
doanh) so với trọng tài. Thẩm quyền
của trọng tài chỉ đươc xac lâp khi
co sư thoa thuân cua cac bên trong
tranh châp.
Thẩmquyền theo lãnh thổ thì không
phải vụ tranh chấp trong kinh doanh
nào cũng được tòa thụ lý giải quyết.
Đơn kiện ch được tòa án thụ lý giải
quyết khi được chuyển đến tòa án có
thẩm quyền giải quyết. Ngược lại, ở
cơ chế trọng tài, các bên tranh chấp có
quyền lựa chọnbất cứ trung tâmtrọng
tài nào để giải quyết theo ý muốn và
sự tínnhiệmcủa họ.Khi tranh chấpđã
được các bên thỏa thuận đưa ra trung
tâm trọng tài nào giải quyết thì trung
tâm đó có quyền thụ lý tranh chấp.
Như vậy, về thẩm quyền vụ việc
thì tòa án có thẩm quyền rộng hơn
so với trọng tài, còn thẩm quyền lãnh
thổ trong tố tụng trọng tài lại không
được đặt ra.
Trọng tài chỉ xét xử
một lần
LS Hậu cho rằng trung tâm trọng
tài ch xét xử một lần đôi vơi các
tranh chấp kinh doanh, thương mai,
phán quyết của trọng tài là chung
thẩm, có hiệu lực thi hành, không
bị kháng cáo, kháng nghị. Đây là
nguyên tắc đặc trưng của tố tụng
trọng tài so với tòa án. Nó xuất
phát từ bản chất của tố tụng trọng
tài là nhân danh ý chí và quyền
định đoạt của các bên đương sự.
Họ đã tự lựa chọn và tín nhiệm
người phán xử cho mình thì đương
nhiên phải phục tùng quyết định
của người đó.
Đối với tố tụng tòa án thì có
nhiều cấp xét xử từ sơ thẩm đến
phúc thẩm, thậm chí còn bị xem
xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm
và tái thẩm.
Về điều kiện khởi kiện, do xuất
phát từ nguyên tắc tự nguyện nên
các bên đương sự hoàn toàn có thể
lựa chọn các hình thức trọng tài
mà họ cho là phù hợp. Lựa chọn
này trên cơ sở tự nguyện thỏa
thuận giữa các chủ thể, không
có sự áp đặt ý chí của bất cứ cơ
quan, tổ chức hay cá nhân nào.
Chính vì vậy, khi có tranh chấp
xảy ra, các bên ch có thể đưa vụ
tranh chấp ra trung tâm trọng tài
để giải quyết khi đã có sự thỏa
thuận trước về việc này. Điều
này có nghĩa là sự thỏa thuận
trọng tài là điều kiện quyết định
quyền khởi kiện của đương sự.
Đây là điều mà trong tố tụng tòa
án không có.
Trọng tài không có nguyên
tắc xét xử tập thể như tòa án.
Việc chọn một hay nhiều trọng
tài viên để giải quyết tranh chấp
cho mình là quyền của các bên
tranh chấp, pháp luật không can
thiệp. Pháp luật ch can thiệp
khi các bên không thỏa thuận
được về cách thức lựa chọn
trọng tài viên.
Ví dụ, khi các bên không nhất
trí chọn một trọng tài viên để giải
quyết tranh chấp thì mỗi bên tranh
chấp sẽ chọn cho mình một trọng
tài viên. Hai người được chọn sẽ
chọn một người thứ ba làm chủ
tịch hội đồng trọng tài. Trường
hợp hai trọng tài không chọn được
người thứ ba đó thì quyền quyết
định thuộc về chu tich trung tâm
trong tai.•
