16
Quốc tế -
ThứNăm16-4-2020
ĐỖTHIỆN
N
hiều hãng tin quốc tế
hai ngày qua đưa tin
nhóm tàu Trung Quốc
(TQ), trong đó có tàu khảo
sát Địa chất hải dương 8, đi
vào vùng đặc quyền kinh tế
(EEZ) của Việt Nam (VN).
Theo dự án Đại sự ký biển
Đông, tính đến sáng 15-4,
nhóm tàu này “dường như
đang hướng tới Malaysia”,
nơi đang diễn ra cuộc đối đầu
giữa Malaysia và TQ nhiều
tháng qua về hoạt động thăm
dò dầu khí.
Ngày 15-4, người phát
ngôn Bộ Ngoại giao VN Lê
Thị Thu Hằng cho biết: Các
cơ quan chức năng của VN
vẫn theo dõi sát các diễn
biến ở biển Đông. “VN đề
nghị các nước tuân thủ các
quy định liên quan của Công
ước Liên Hiệp Quốc về Luật
Biển năm 1982 (UNCLOS),
luật pháp quốc tế trong các
hoạt động của mình và đóng
góp vào hòa bình, ổn định,
hợp tác ở biển Đông” - bà Lê
Thị Thu Hằng khẳng định.
Hiểu về vùng đặc
quyền kinh tế
Nhiều ý kiến bày tỏ sự
bức xúc và phản đối hoạt
động của nhóm tàu TQ khi
vào EEZ của VN. Giới quan
sát nhắc lại sự kiện nhóm
tàu Địa chất hải dương 8 đã
có hành xử phạm pháp kéo
dài nhiều tuần trong EEZ và
thềm lục địa của VN ở khu
vực phía nam biển Đông
từ tháng 7 năm ngoái. Trao
đổi với
Pháp Luật TP.HCM
,
TS Ngô Hữu Phước, Phó
Trưởng khoa Luật quốc tế,
Trưởng bộ môn Công pháp
hàng hải, quyền tự do hàng
không và quyền lắp đặt cáp
và ống ngầm.
Mỗi ngày, hàng trămchuyến
tàu khác nhau thực hiện
quyền tự do hàng hải ở biển
Đông (trong đó chủ yếu là
vận chuyển hàng hóa). Vùng
biển của VN cũng nằm trong
hải trình quan trọng. Điều đó
tạo ra ưu thế cho VN nhưng
song song đó cũng yêu cầu
VN phải tôn trọng các quyền
theo luật định của những quốc
gia khác. Vậy nên TS Ngô
Hữu Phước nhận xét: “Tôi
nghĩ việc vội vã kết luận và
chỉ trích tàu TQ sai trái, xâm
phạm EEZ của VN như một
số người trên mạng xã hội là
không đúng. Họ thực hiện
quyền của họ theo UNCLOS
thì chúng ta phải tôn trọng.
Điều đó khẳng định lập trường
của VN là hành xử thượng
tôn pháp luật, không có sự
phân biệt đối xử chủ quan”.
Tuy nhiên, phải lưu ý rằng
việc thận trọng, cảnh giác với
tàu TQ là rất cần thiết. Thứ
nhất, nhóm tàu Địa chất hải
dương 8 đã từng hành xử
trái pháp luật trong EEZ và
thềm lục địa VN vào năm
ngoái. Thứ hai, tham vọng
chiếm biển Đông của TQ
là rõ ràng mặc dù yêu sách
“đường lưỡi bò” của TQ đã
bị Tòa Trọng tài bác bỏ vào
năm 2016. Gần đây, khi thế
giới bận rộn chống dịch thì
TQ thông báo đưa vào hoạt
động hai trạmnghiên cứu trên
đá Subi và đá Chữ Thập ở
quần đảo Trường Sa (thuộc
chủ quyền của VN) vào cuối
tháng 3; cho tàu hải cảnh
đâm chìm tàu cá VN vào
đầu tháng 4.
Các chuyên gia quốc tế
như Kelsey Broderick (nhà
phân tích TQ tại Eurasia
Group), Gregory Poling,
Giám đốc Tổ chức Sáng kiến
minh bạch hàng hải châu Á
(AMTI), hay Collin Koh (ĐH
Nanyang, Singapore) đều có
chung nhận địnhTQ không vì
dịch bệnh hay khủng hoảng
trong nước mà từ bỏ tham
vọng biển Đông. Thậm chí
TQ rất “giỏi” lợi dụng thời
cơ để leo thang ở biển Đông.
“Bộ Ngoại giao VN đã cho
biết các cơ quan chức năng
của VN theo dõi sát các diễn
biến ở biển Đông. Tôi nghĩ
nếu phát hiện tàu TQ làm sai,
chắc chắn chúng ta sẽ phản
ứng. Theo đó, về mặt chính
trị, VN có thể phản đối qua
các kênh ngoại giao khác nhau
như gửi công hàm. Về thực
địa, VN có thể gia tăng năng
lực hải quân, cảnh sát biển
để ứng phó. Về pháp lý, VN
có thể xem xét các phương
án kiện tụng, thông qua các
cơ quan tài phán quốc tế can
thiệp” - TS Ngô Hữu Phước
giải thích.•
quốc tế, ĐH Luật TP.HCM,
nhận định cần cảnh giác với
tàu TQ nhưng cũng phải tỉnh
táo tuân thủ các quyền tự
do hàng hải của tàu thuyền
nước ngoài.
“Cần phải hiểu rõ phạm
vi và quyền, nghĩa vụ của
các quốc gia ven biển ở từng
vùng biển theo quy định
UNCLOS để đưa ra các
hành xử văn minh, thượng
tôn pháp luật” - TS Ngô
Hữu Phước nói. Trước hết
cần hiểu như thế nào là
EEZ. Đây là vùng biển gồm
cả phần nước, đáy biển và
lòng đất dưới đáy biển bên
ngoài lãnh hải và rộng tối
đa 200 hải lý tính từ đường
cơ sở. Ở VN, chúng ta xác
lập lãnh hải rộng 12 hải lý,
nên EEZ sẽ rộng 188 hải
lý. Điều 56 UNCLOS quy
định quốc gia ven biển có
quyền chủ quyền và quyền
tài phán mang tính chất đặc
quyền trên vùng EEZ.
Quyền chủ quyền là quyền
thăm dò, khai thác, quản lý
và bảo tồn tài nguyên thiên
nhiên, sinh vật và phi sinh
vật; và thăm dò, khai thác
kinh tế khác như tạo năng
lượng từ nước, hải lưu, gió.
Trong khi đó, quyền tài phán
của quốc gia ven biển bao
gồm: Xây dựng và sử dụng
đảo nhân đạo, công trình và
cấu trúc nhân tạo; nghiên
cứu khoa học biển; bảo vệ
và bảo tồn môi trường biển.
Như vậy mọi tổ chức, cá
nhân nước ngoài muốn khai
thác tài nguyên ở EEZ phải
có sự xin phép và đồng ý của
quốc gia ven biển. Trong
vùng EEZ, tổ chức hay cá
nhân nước ngoài có ba quyền
cơ bản: (i) quyền tự do về
hàng hải, (ii) quyền tự do
hàng không và (iii) quyền
lắp đặt cáp và ống ngầm.
Tôn trọng tự do
hàng hải nhưng
không chủ quan
“Như vậy, đối chiếu với
các thông tin mà truyền
thông đã đưa với các quy
định của UNCLOS, có thể
thấy đến thời điểm hiện tại
chưa thấy tàu của TQ thực
hiện hành vi vi phạm quyền
chủ quyền, quyền tài phán
của VN trong EEZ của
chúng ta” - TS Ngô Hữu
Phước nhận xét. Theo ông
Phước, không những tàu TQ
mà tất cả tàu thuyền nước
ngoài nói chung (kể cả các
nước không có biển), khi đi
qua EEZ của VN cũng có
những quyền cơ bản theo
luật định như quyền tự do
TàuĐịa chất hải dương 8 di chuyển gầnMacau vào tháng 10-2019. Con tàu này từng xâmphạmEEZ và thềm lục địa Việt Nam
vào tháng 7-2019. Ảnh: WEIBO
Nếu nhóm tàu Địa chất hải
dương 8 của TQ không thực
hiện nghiên cứu khoa học,
thăm dò, khai thác tài nguyên
thì họ được thực hiện quyền tự
do hàng hải ở EEZ VN. Không
những họ được di chuyển liên
tục, mà họ cũng có thể dừng
lại tại bất cứ điểm nào mà họ
muốn trong EEZ củaVN. Nhiều
người lo ngại vì họ nghi nhóm
tàuTQsẽlàmđiềugìđóviphạm
pháp luật.VNtuyênbốgiámsát
chặt chẽ tình hình biển Đông
nên nếu tàuTQ chưa làmgì sai
thì chưa lên tiếng phản đối.
PGS-TS
VŨ THANH CA
,
nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế
và khoa học công nghệ
(thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo VN)
Họ đã nói
Cần cảnh giác với
tàu TQ nhưng cũng
phải tỉnh táo tuân
thủ các quyền tự do
hàng hải của tàu
thuyền nước ngoài.
TS
Ngô Hữu Phước
,
ĐH Luật TP.HCM
Phântíchpháp lývụtàuTrungQuốc
vào vùng biển Việt Nam
Hành xử của Việt Namvới tàu thuyền nước ngoài ở biểnĐông luôn tuân thủ các quy định
của luật pháp trong nước và luật pháp quốc tế.
Theo UNCLOS, ngoài vùng nước đặc quyền kinh tế (EEZ)
thì mỗi quốc gia ven biển còn có bốn vùng biển khác bao
gồm: Vùng nước nội thủy, vùng nước lãnh hải, vùng nước
tiếp giáp lãnh hải, vùng thềm lục địa.
Thứ nhất, nội thủy là toàn bộ vùng nước tiếp giáp với bờ
biển và nằmphía trong đường cơ sở dùng để tính chiều rộng
của lãnh hải. Tại nội thủy, quốc gia ven biển có chủ quyền
hoàn toàn và tuyệt đối như đối với lãnh thổ đất liền củamình.
Tất cả tàu thuyền nước ngoài, dù là quân sự hay phi quân sự,
khi muốn vào ra phải có sự đồng ý của quốc gia chủ quyền.
Thứ hai, lãnh hải là vùng biển nằm ngoài đường cơ sở,
có chiều rộng tối đa là 12 hải lý. Quốc gia ven biển có chủ
quyền đối với lãnh hải của họ, trong đó chủ quyền đối với
đáy biển, lòng đất dưới đáy biển của lãnh hải và với vùng
trời phía trên lãnh hải là tuyệt đối. Tuy nhiên, chủ quyền tại
vùng biển này không còn tuyệt đối như vùng nội thủy. Cụ
thể, tàu thuyền nước ngoài được quyền qua lại không gây
hại ở vùng nước này.
Thứ ba, vùng tiếp giáp lãnh hải là vùng biển nằmbên ngoài
lãnh hải, tiếp liền với lãnh hải. Vùng biển này không thể mở
rộng quá 24 hải lý kể từ đường cơ sở dùng để tính chiều
rộng của lãnh hải. Theo luật quốc tế, quốc gia ven biển có
quyền thi hành sự kiểm soát cần thiết nhằm ngăn ngừa các
vi phạm về hải quân, thuế, nhập cư, y tế trên lãnh thổ hay
trong lãnh hải của mình. Ngoài ra, quốc gia ven biển cũng
có quyền xử lý các vụ việc vi phạm kể trên xảy ra trên lãnh
thổ hay trong lãnh hải của mình.
Cuối cùng là thềm lục địa, (theo Điều 76 UNCLOS) gồm
đáy biển và lòng đất dưới đáy biển mở rộng bên ngoài lãnh
hải theo sự kéo dài tự nhiên của lãnh thổ đất liền đến mép
ngoài của rìa lục địa; hoặc đến khoảng cách 200 hải lý tính từ
đường cơ sở dùng để tính lãnh hải nếu rìa lục địa không mở
rộng đến khoảng cách đó. Giới hạn tối đa của thềm lục địa
không vượt quá 350 hải lý. Các quốc gia ven biển có quyền
chủ quyền đối với việc thăm dò, khai thác, bảo vệ nguồn tài
nguyên thiên nhiên ở thềm lục địa của mình.
Quy định về các vùng biển quốc gia
