16
ĐỖTHIỆN
T
ối 28-4, báo
South China
Morning Post
đưa tin
quân đội Trung Quốc
(TQ) cáo buộc tàu khu trục
tên lửa dẫn đường USS Barry
của Mỹ đã “xâm nhập vùng
biển thuộc lãnh thổ TQ” gần
quần đảo Hoàng Sa (thuộc
chủ quyền của Việt Nam, bị
TQ dùng vũ lực chiếm đóng
trái phép). Quân đội Mỹ còn
bị cáo buộc có hành vi “khiêu
khích”, “vi phạm chủ quyền”
của TQ ở biển Đông.
Căng thẳng mới
Mỹ-TQ
Bộ tư lệnh chiến khu Nam
(ở Quảng Châu), đơn vị của
TQ phụ trách tiếp cận biển
Đông, nói rằng hôm 28-4,
tàu USS Barry đã xâm nhập
vùng biển xung quanh quần
đảoHoàng Samà không được
sự cho phép từ TQ. Cơ quan
này khẳng định đã ngay lập
tức cử lực lượng tuần tra trên
biển và trên không của TQ
để đuổi theo, giám sát, xác
nhận và cảnh báo, sau đó
trục xuất tàu Mỹ, theo
South
China Morning Post
. Được
biết trong tháng 4, Mỹ đã hai
lần cho tàu USS Barry đi qua
eo biển Đài Loan. Cả hai lần
này, tàu Mỹ đều bị tàu chiến
của quân đội TQ theo sát.
Việc TQ tuyên bố xua đuổi
tàuMỹ ra khỏi vùng biển gần
quần đảo Hoàng Sa một lần
nữa cho thấy mối đe dọa từ
Bắc Kinh: Thứ nhất, tiếp tục
theo đuổi “yêu sách lịch sử”
vốn đã bị Tòa Trọng tài bác
tính pháp lý vào năm 2016.
Thứ hai, xem Hoàng Sa và
Trường Sa là quần đảo, được
sử dụng đường cơ sở thẳng
để xác định đường cơ sở và
vùng nước quần đảo. Cuối
cùng, xem các quần đảo này
có vùng nước quần đảo, lãnh
hải, vùng đặc quyền kinh tế
200 hải lý, thềm lục địa tính
từ đường cơ sở thẳng. Các
luận điểm này đều vi phạm
luật pháp quốc tế.
Lâu nay, các hoạt động tuần
tra tự do hàng hải (FONOP)
do Mỹ thực hiện với tuyên
bố: (i) Phù hợp với luật pháp
quốc tế; (ii) Đảm bảo một
Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương tự do và cởi mở. Cho
đến hiện tại, những hoạt
động FONOP hợp pháp, dù
của Mỹ hay các nước khác,
đều được nhiều nước đồng
thuận, ngoại trừ TQ.
tế, ngoại giao, pháp lý để
buộc TQ phải trả giá cho
việc “gặm nhấm” của họ tại
biển Đông. Chiến lược này,
nói theo kiểu của TQ, chính
là “tiếp cận toàn chính phủ”
đối với biển Đông.
… và đe dọa cả
châu Âu
Trong khi Mỹ nhận thức
ngày càng rõ về mối đe dọa
TQ thì châu Âu dường như
vẫn còn mông lung về mưu
đồ của Bắc Kinh ở biểnĐông.
Quan hệ TQ-EU cũng nổi
lên nhiều vấn đề trong vài
năm gần đây: TQ thâu tóm
hàng loạt doanh nghiệp châu
Âu; lợi dụng môi trường tự
do kinh doanh ở EU và các
ưu đãi thuế quan để đoạt lấy
các thị trường quan trọng;
các tranh cãi hoài nghi tình
báo TQ đánh cắp công nghệ.
Tuy nhiên, châu Âu có
rất ít phản ứng rõ ràng về
TQ ở biển Đông, ngoại trừ
các tuyên bố ngoại giao đơn
thuần. Giới quan sát nhận
định yêu sách chủ quyền phi
pháp của TQ ở biển Đông là
sự cảnh báo quan trọng đối
với “lục địa già”. Điều này
rất có cơ sở, bởi lẽ hiện nay
sáng kiến “Vành đai - Con
đường” của TQ đang len lỏi
vào nhiều vùng biển, tiếp cận
nhiều cảng biển sầm uất nhất
ở châu Âu.
Châu Âu cần nhìn thấy đe
dọa từ sự vô pháp của Bắc
Kinh ở biển Đông. Điển hình,
TQ duy trì yêu sách đường
lưỡi bò, yêu sách “Tứ Sa”
bất chấp phán quyết của Tòa
Trọng tài thường trực năm
2016 - một tổ chức quốc tế
có trụ sở ngay trên đất Hà
Lan ở châu Âu và được thế
giới tôn trọng. Nói cách khác,
một biểu tượng “thượng tôn
pháp luật” giữa châu Âu như
Tòa Trọng tài vẫn chưa ngăn
được thamvọng bá quyền của
TQ ở biển Đông. Không lên
án TQ, các giá trị của EU sẽ
bị xói mòn.
Một điều quan trọng hơn
chính là TQ đang đe dọa
niềm tin chiến lược của Mỹ
đối với EU. Tạm bỏ qua
những bản hợp đồng thương
mại đầy tranh cãi của TQ
tại châu Âu, Mỹ dưới thời
Tổng thống Donald Trump
nhấn mạnh trách nhiệm của
EU đối với vấn đề an ninh
trong mối quan hệ đồng minh
truyền thống.
Trong bối cảnh Mỹ, TQ
liên tục đối đầu ở biển Đông
và tham vọng của TQ đang
đe dọa trật tự “mở và tự do”
mà Mỹ lãnh đạo, rõ ràng EU
cần hiện diện. Việc cùng Mỹ
và các nước đồng minh khác
chia sẻ “nhận thức chung
về mối đe dọa từ TQ” sẽ
góp phần thắt chặt quan hệ
Mỹ-EU, mở ra nhiều không
gian để đôi bên tái thiết tình
thân. Một liên minh Mỹ-EU
cùng các nước đồng minh
Mỹ ở châu Á cùng liên kết,
nêu cao tinh thần thượng tôn
pháp luật, đồng thời có các
cơ chế giải quyết xung đột
(ví dụ trừng phạt kinh tế, cô
lập ngoại giao) chắc chắn sẽ
khiến TQ phải chùn bước.
Cuối cùng, với các định
hướng “hướng Đông”, châu
Âu cần nhận ra việc làm ăn,
giao thương với các quốc gia
khu vực, ví dụASEAN, mang
lại những tiềm năng lớn đi
kèm rủi ro thấp hơn (so với
TQ). Không thiếu những
mổ xẻ về rủi ro xoay quanh
“Vành đai - Con đường”,
cũng như các nghi ngại về
đánh cắp công nghệ dính líu
TQ. Việc hiện diện tại biển
Đông sẽ “kiểm tra” thái độ
TQ, đồng thời gia tăng cơ
hội thúc đẩy hợp tác tiềm
năng EU-ASEAN. Điều đó
vừa thể hiện vai trò của khối
cường quốc EU với đối tác và
cũng là chia sẻ trách nhiệm
với nước Mỹ đồng minh.•
Quốc tế -
ThứNăm30-4-2020
Mối đe dọa TQ
đối với Washington…
Giới quan sát nhận định
FONOP hay tập trận trên
biển của Mỹ chỉ mang tính
biểu tượng. Nhận định này
không phải vô lý. Bởi lẽ bất
chấp thách thức từ hải quân
Mỹ với đồng minh, chính
quyền Bắc Kinh vẫn chiếm,
bồi lấp, xây đảo nhân tạo và
quân sự hóa một số thực thể ở
biển Đông, vốn không thuộc
quyền quản lý của họ.
Ngoài ra, tàu thuyền của
Mỹ và nhiều nước khi đi lại
tự do trên biển Đông theo các
quy ước chung của thế giới
luôn bị TQ ngăn cản, đe dọa,
làm khó. Hành xử của TQ chỉ
dừng trong phạm vi “vùng
xám”, tức là có va chạm nhỏ,
căng thẳng nhưng chưa đến
mức gây chiến tranh. Tuy
nhiên, hoạt động của Lầu
Năm Góc chưa “ghè chân”
được TQ ở biển Đông. Đó là
một sự thật mà dù muốn hay
không Mỹ phải thừa nhận.
Dẫu vậy, FONOP hay tập
trận có những giá trị thực tế
nhất định. TQ rất lo ngại tàu
Mỹ cùng các nước tiếp cận
các đảo nhân tạo trái phép
của họ, không chỉ vì vấn đề
an ninh mà trên hết đó là
thông điệp phản kháng của
thế giới. Không ai công nhận
thứ yêu sách chủ quyền đậm
chất bá quyền (chiếm hơn
90% biển Đông), vốn dựa
trên sự bẻ cong luật pháp
quốc tế và những cam kết
mà TQ đã đặt bút ký.
FONOP nói riêng hay sự
xuất hiện các sáng kiến của
Washington nói chung tại biển
Đông sẽ tạo ra sự tự tin hợp
tác của các nước trong khu
vực. Nên nhớ rằng phía sau
Mỹ là hệ thống đồng minh,
đối tác “mạnh gạo, bạo tiền”,
điển hình như EU, Nhật Bản,
Úc, Ấn Độ. Cái mà Mỹ thiếu
hiện nay chính là một “chiến
lược toàn diện”, trong đó có
sự liên hợp giữa các bộ, ngành
để đối trọng Bắc Kinh.
Đúng như một số chuyên
gia nhận định: Washington
không thể chỉ dùng có một
Lầu NămGóc để chống TQ ở
biển Đông. Vùng biển nhộn
nhịp này liên quan mật thiết
đến tự do hàng hải, thương
mại, địa chính trị và cả chuyện
môi trường, nhân đạo.
Vậy nên, các bộ Ngoại
giao, Tài chính, Thương mại,
Nông nghiệp… của Mỹ cần
cùng lúc vào cuộc. Ngoài ra,
hợp tác giữa khu vực công
và khu vực tư nhân cũng cần
được xúc tiến trong việc áp
dụng các “quân bài” kinh
Tàu khu trục tên lửa dẫn đườngUSS Barry di chuyển gần quần đảoHoàng Sa (thuộc chủ quyền của
Việt Nam) hôm28-4. Ảnh: GETTY
Mỹ bác bỏ tin bị tàu Trung Quốc
“trục xuất”
Trang tin củaViệnHải quânMỹ
USNI News
cùng ngày 28-4
dẫn lời các quan chức hải quân Mỹ xác nhận tàu USS Barry
đã thực hiện hoạt động tuần tra tự do hàng hải (FONOP) ở
“vùng biển gần chuỗi đảo ngoài khơi Việt Nam”.
Trong khi phía TQ tuyên bố đã ép buộc tàu Mỹ phải rời
khỏi vùng biển nói trên, một quan chức hải quânMỹ không
xác nhận điều này. Theo đó, hoạt động FONOP mà tàu USS
Barry đã triển khai được tiếnhành theo kế hoạch, khônggặp
bất kỳ hành vi đe dọa an toàn hay thiếu chuyên nghiệp nào
từ máy bay hay tàu chiến của TQ. Điều này đồng nghĩa với
việcMỹ bác bỏ thông tin tàuUSS Barry bị phíaTQ“trục xuất”.
Chỉtrongvònghaithángqua,
phía TQ đã có nhiều động thái
phi pháp, vô trách nhiệm giữa
đại dịch: Triển khai các trạm
nghiên cứu khoa học trênbiển,
đâmchìmtàu cáViệt Nam, đưa
tàu Địa chất hải dương 8 đầy
tranh cãi ra biển Đông, lập hai
quận hành chính thuộc “TP
Tam Sa”, cập nhật “danh xưng
tiêu chuẩn” cho 80 thực thể ở
biển Đông. Tất cả đều bị chính
phủvàdư luậnquốc tế chỉ trích
mạnh mẽ.
Mới đây, TQ cũng đăng phát
video“Mộtbiển”cóhàmýkhẳng
địnhchủquyềncủaTQtại vùng
biển Philippines, khiến người
dân nước này phẫn nộ. Phía
TQ cũng chĩa pháo vào tàu hải
quân Philippines.
Tiêu điểm
Trong khi Mỹ nhận
thức ngày càng rõ về
mối đe dọa TQ thì
châu Âu dường như
vẫn còn mông lung
về mưu đồ của Bắc
Kinh ở biển Đông.
Biển Đông: Mỹ, EU cần bắt tay
chống sự đe dọa từ Trung Quốc
Việc hiểu sai có thể dẫn đến hành xử chậm chạp, giúp Trung Quốc chiếm thế thượng phong,
đe dọa lợi ích củaMỹ lẫn EU tại biểnĐông.
Yêu sách đường lưỡi bò của TrungQuốc ở biểnĐông
bị Tòa Trọng tài bác bỏ năm2016. Ảnh: CSIS
