7
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứBa26-5-2020
NHÓMPHÓNGVIÊN
T
heo lịch thì hai ngày nữa (28-5)
TAND Cấp cao tại TP.HCM
sẽ mở phiên tòa xét xử phúc
thẩm bị cáo Cao Minh Huệ (cựu
giám đốc Sở Địa chính tỉnh Bình
Dương) và hai bị cáo khác về tội
lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong
khi thi hành công vụ. Khi xét xử
tội này, điều quan trọng là các tòa
phải chứng minh được động cơ vụ
lợi của các bị cáo.
Ba dấu hiệu bắt buộc
Đối với tội lợi dụng chức vụ, quyền
hạn trong khi thi hành công vụ, theo
quy định của Điều 281 BLHS 1999
thì có ba dấu hiệu bắt buộc của cấu
thành tội phạm. Đó là:
- Động cơ phạm tội (vì vụ lợi hoặc
động cơ cá nhân khác);
- Hành vi vi phạm (lợi dụng chức
vụ, quyền hạn làm trái công vụ);
- Hậu quả (gây thiệt hại cho Nhà
nước, xã hội, người khác).
Về hành vi vi phạm và hậu quả,
do bị cáo đang không đồng tình với
phương thức xác định của tòa sơ thẩm
và đã kháng cáo nên cấp phúc thẩm
sẽ có trách nhiệm xem xét đúng, sai.
Dẫu vậy, có thể thấy việc xác định
hai dấu hiệu này trong nhiều vụ án
lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong
khi thi hành công vụ là không khó.
Hành vi là tất cả hành xử của cá
nhân được biểu hiện ra ngoài dưới
những hành động nhất định (như
bị cáo Cao Minh Huệ trong vụ này
đã ký trình ba văn bản lên UBND
tỉnh). Hậu quả là những thiệt hại
mà con người trực tiếp hoặc thông
qua các phương tiện kỹ thuật có
thể xác định được một cách chính
xác. Chẳng hạn, trong vụ án này, từ
nhiều nguồn khác nhau, án sơ thẩm
đã cho ra được số tiền mà Nhà nước
bị thiệt hại từ việc những người mua
đất được cấp giấy chứng nhận quyền
sử dụng đất (sổ đỏ). Tất nhiên, thiệt
hại này được xác định có chính xác
hay chưa thì còn phải chờ kết quả
phiên tòa phúc thẩm sắp tới…
Động cơ vụ lợi: Khi suy
đoán thì có thể đúng,
có thể sai
Riêng đối với dấu hiệu động cơ
phạm tội, do là thứ nằm ở bên trong
thúc đẩy việc phạm tội nên không
phải dễ xác định. Nếu từ các hành
vi sai mà suy đoán ngay là vì vụ lợi
để cho là đã có đủ ba dấu hiệu bắt
buộc thì có thể dẫn đến việc buộc
tội khiên cưỡng, vi phạm nguyên
tắc suy đoán vô tội.
Trong việc bị cáo Huệ ký ba văn
bản đề xuất, án sơ thẩm cho là bị
cáo làm vậy nhằm để vợ và hai con
được cấp sổ đỏ trên 10 ha/người mà
vẫn đảm bảo hạn mức giao đất nông
nghiệp. Án này cũng đồng thời ghi
nhận ý kiến kết luận của nhiều cơ
quan trong các kết luận giám định
(Ngân hàngNhà nước, BộTài chính,
Bộ TN&MT) rằng: Vì vụ lợi mà bị
cáo đã làm như vậy.
Cần lưu ý là các đề xuất của bị cáo
Huệ không đơn lẻ mà là một phần
trong chuỗi hành động của nhiều cơ
quan chức năng khác (như Sở Tài
chính - Vật giá, Sở NN&PTNT…)
để UBND tỉnh lần lượt xem xét,
quyết định theo trình tự trước, sau
các việc có liên quan đến số diện
tích đất của Công ty Sobexco.
Các tờ trình của bị cáo Huệ đều
có nêu nhiều căn cứ pháp lý (theo
nhận định của bị cáo) và thực tiễn
để UBND xemxét, giải quyết chung
cho tất cả người mua đất theo sự chấp
thuận trước đó của UBND tỉnh. Có
hai trong các lý do mà bị cáo đề xuất
tăng hạn mức giao đất nông nghiệp
là: Bộ Tài chính đã chậm ban hành
giá thuê đất nông nghiệp; tỉnh đã có
cả ngàn trang trại và tiếp tục muốn
phát triển kinh tế trang trại.
Từ trước đến nay, có nhiều trường
hợp cán bộ thammưu sai do không
nắm hết các quy định hoặc do hiểu
sai, áp dụng sai quy định chứ không
phải cái sai nào cũng có yếu tố vụ
lợi. Do vậy, khi không có chứng cứ
khác nên dấu hiệu vụ lợi trong vụ
án đang được xác định theo phân
tích thì vì sao chỉ cho là “vì quyền
lợi của gia đình mà bị cáo đã tham
mưu sai” mà không là một lý giải
khác có thể phù hợp hơn?
Bởi lẽ theo chức trách, ngay cả
Vụ giám đốc sở ở Bình Dương:
Không thể suy diễn để kết tội
Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ đòi hỏi yếu tố “vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân
khác mà làm trái công vụ…” nhưng án sơ thẩmđã không xác định thuyết phục sự vụ lợi của bị cáo.
BịcáoCaoMinhHuệ
(phải)
cùngcácbịcáocùngvụtạiphiêntòasơthẩm.Ảnh:BLA
khi không có người thân mua đất
thì bị cáo vẫn phải tham mưu theo
nội dung giao việc của UBND tỉnh
và khi tham mưu cho cái chung thì
nhu cầu riêng của gia đình bị cáo
cũng được giải quyết theo. Điều này
rất dễ được nhận ra khi thông báo
ngày 20-8-2001 của UBND tỉnh có
ghi nhận ý kiến chỉ đạo của một phó
chủ tịch tỉnh về hạn mức đất nông
nghiệp của tỉnh nên bị cáo phải có
nghĩa vụ thừa hành, phải nộp tờ
trình chi tiết vào gần một tháng sau.
Thêm một thông tin về vai trò
của bị cáo cần được tòa án cấp
phúc thẩm xem xét thêm: Hành vi
đệ trình văn bản của bị cáo không
trực tiếp gây ra hậu quả. Phải từ các
quyết định chính thức của UBND
tỉnh thì mới có việc cấp sổ đỏ theo
hạn mức mới và kéo theo đó mới
có thiệt hại.
Cùng chờ cấp phúc thẩmcó những
phán quyết thuyết phục để vụ án được
giải quyết toàn diện, chính xác hơn.
Theo đó, việc hủy án để điều tra lại
nhiều nội dung, trong đó có sự xác
định thêm những người phải cùng
chịu trách nhiệm với các bị cáo vì
đã ký ban hành nhiều quyết định có
liên quan cũng là một phương án
cần được tính đến.•
Hành vi đệ trình văn bản
của bị cáo không trực tiếp
gây ra hậu quả. Phải từ
các quyết định chính thức
của UBND tỉnh thì mới
có việc cấp sổ đỏ theo hạn
mức mới và kéo theo đó
mới có thiệt hại.
Dấu hiệu bắt buộc nhưng lại khó chứng minh
Trong luật hình sự, động cơ phạm tội rất ít được phản ánh trong cấu
thành tội phạm với ý nghĩa định tội. Với động cơ phạm tội là vụ lợi, chỉ
có ít tội như tội sử dụng trái phép tài sản hay tội lợi dụng chức vụ, quyền
hạn trong khi thi hành công vụ mới đòi hỏi dấu hiệu động cơ vụ lợi là
dấu hiệu bắt buộc.
Về nguyên tắc, để chứngminh các tội phạmđó, các cơ quan tố tụng cần
phải chứng minh khi thực hiện hành vi phạm tội thì người phạm tội đã
vì vụ lợi hay có động cơ cá nhân khác. Vì động cơ vụ lợi nằm ở trong đầu
của người phạm tội và không phải trường hợp nào cũng được bộc lộ qua
các chứng cứ có liên quan nên việc chứngminh động cơ vụ lợi là rất khó.
Trên thực tế, trong nhiều trường hợp sai phạm liên quan đến đất đai,
khi không điều tra được sự vụ lợi cụ thể thì tội danh bị truy cứu là tội
thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng; tội vi phạm các quy định
về quản lý đất đai; tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà
nước gây thất thoát, lãng phí…
Luật sư
TRẦN CÔNG LY TAO
, Đoàn Luật sư TP.HCM
Bị cáoCaoMinhHuệ:
“Tôi thựchiệntheochủtrương
củaUBNDtỉnh”
Cáo trạng của VKSND Tối cao, quan điểm luận tội của đại diện
VKS và nhận định của TAND tỉnh Bình Dương (vào tháng 5-2019)
có nêu các thông tin về hành vi vi phạm của bị cáo Cao Minh Huệ.
Theo đó, khi là giám đốc Sở Địa chính tỉnh Bình Dương, bị cáo
Huệ bị cho là đã có sai phạm liên quan đến 658 ha vườn cao su
của một doanh nghiệp nhà nước (Công ty Chế biến cây công, nông
nghiệp xuất khẩu tỉnh Bình Dương, tên giao dịch là Sobexco). Năm
2000, 2002, do hoạt động không hiệu quả, bị nợ nần, phải giải thể
và không thể bán đấu giá vườn cao su, Công ty Sobexco đã được
UBND tỉnh cho phép chia nhỏ vườn trên để bán cho nhiều người.
Theo cáo buộc, với Luật Đất đai 1993 (đã được sửa đổi, bổ
sung) và nghị định hướng dẫn có hiệu lực lúc đó, tổ chức kinh
tế được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất không có
quyền chuyển nhượng đất. Dẫu pháp luật đã quy định vậy và dẫu
phải biết giá bán vườn cao su không có tính giá trị đất, người mua
vườn cây phải thuê đất nhưng bị cáo Huệ vẫn gửi hai tờ trình về
việc cấp sổ đỏ cho người mua. Chi tiết hơn, bị cáo Huệ đã đề xuất
UBND tỉnh thu hồi diện tích đất vườn từ Công ty Sobexco để giao
cho UBND huyện Bến Cát cấp sổ đỏ cho người mua và UBND tỉnh
đã đồng ý.
Ngoài ra, năm 2001, bị cáo Huệ còn đệ trình UBND tỉnh tăng
hạn mức giao đất nông nghiệp trên địa bàn (đối với đất trồng cây
lâu năm ở một số xã, tăng từ 10 ha thành 30 ha/hộ) và UBND tỉnh
cũng chấp thuận.
Trên các cơ sở đó, 70 người mua đất (có vợ và hai con của bị
cáo Huệ đã mua trên 10 ha/người) đã được hai bị cáo khác trong
vụ án (thuộc Phòng NN&PTNT huyện Bến Cát) hướng dẫn làm thủ
tục cấp sổ đỏ không đúng quy định.
Sau nữa, khi 658 ha đất trên bị thu hồi để một công ty thực hiện
dự án thuộc khu công nghiệp thì nhiều người được UBND huyện
cấp sổ đỏ không đúng quy định đó đã được bồi thường đất. Theo
cơ quan tố tụng, trong việc các bị cáo để những người mua không
đủ điều kiện được cấp sổ đỏ, ngân sách nhà nước bị thiệt hại hơn
131 tỉ đồng.
Từ các nhận định nêu trên, án sơ thẩm của TAND tỉnh Bình
Dương cho rằng vì động cơ vụ lợi mà bị cáo Huệ đã không thực hiện
đúng chức trách, nhiệm vụ được giao. Cụ thể, bị cáo đã đệ trình
nhiều văn bản tham mưu trái với quy định của Luật Đất đai và các
văn bản hướng dẫn luật. Hành vi này của bị cáo đã khiến UBND
tỉnh ban hành các văn bản không đúng trong việc bán vườn cây cao
su và cấp sổ đỏ cho các hộ dân dẫn đến thiệt hại cho Nhà nước.
Tòa sơ thẩm đã tuyên bị cáo Huệ phạm tội lợi dụng chức vụ,
quyền hạn trong khi thi hành công vụ (theo khoản 3 Điều 281 BLHS
1999). Cùng với việc xử phạt 12 năm tù, tòa còn buộc bị cáo Huệ và
hai bị cáo khác phải liên đới bồi thường gần 233 triệu đồng.
Bị cáo Huệ kháng cáo, cho rằng mình đã làm đúng chức trách,
nhiệm vụ theo chủ trương của UBND tỉnh Bình Dương lúc đó và
cho là mình bị buộc tội oan.
HỮU DUYÊN
