16
Quốc tế -
ThứSáu 15-1-2021
Tiêu điểm
Hạ viện (đảng Dân chủ kiểm soát) vừa thông qua nghị
quyết luận tội Tổng thống Donald Trump sau khi Phó
Tổng thống Mike Pence từ chối viện dẫn Tu chính án
25 để phế truất ông. Chuyện xét xử là của Thượng viện
(đảng Cộng hòa kiểm soát). Để ông Trump bị kết tội và
phế truất cần có ít nhất 2/3 thượng nghị sĩ (TNS) ủng hộ,
tức đảng Dân chủ cần sự hợp tác từ đảng Cộng hòa.
Trên đài
NBC News
, chiến lược gia đảng Dân chủ
Max Burns “hiến kế” rằng ngoài Tu chính án 25 và luận
tội, còn có cách khác để ông Trump ra đi mà không cần
đến sự hợp tác của ông Pence hay các TNS Cộng hòa.
Đó là viện dẫn Tu chính án 14.
Theo Điều 3 Tu chính án 14, “không người nào có
thể là TNS hay hạ nghị sĩ ở Quốc hội, hay đại cử tri bầu
tổng thống và phó tổng thống, hay giữ bất kỳ chức vụ
nào dù dân sự hay quân sự, của nước Mỹ hay bất kỳ
bang nào, nếu người này trước đó đã tuyên thệ - như
một thành viên của Quốc hội, hoặc như một công chức
của Mỹ, hoặc như một thành viên của bất kỳ nghị viện
bang nào, hoặc như một công chức hành pháp hay tư
pháp của bất kỳ bang nào - ủng hộ Hiến pháp Mỹ, mà
dính đến nổi dậy hay nổi loạn, hoặc hỗ trợ hay tạo thuận
lợi cho kẻ thù”. Theo ông Burns, ông Trump hội đủ mọi
“tiêu chuẩn” để bị cấm vĩnh viễn khỏi các cơ quan công
quyền thể theo Tu chính án 14.
Lợi ích vượt trội của Tu chính án 14 so với luận tội
là cho phép đảng Dân chủ buộc ông Trump chịu trách
nhiệm mà không cần tìm đủ thế đa số TNS. Với Tu
chính án 14 thì nhu cầu viện dẫn Tu chính án 25 - cần
được ông Pence đồng ý - không cần thiết nữa. Hạn chế
chính của Tu chính án 14 là thiếu cụm từ loại bỏ, mà bắt
buộc Quốc hội bỏ phiếu với tỉ lệ ủng hộ 2/3.
Theo sử gia Eric Foner, cơ chế viện dẫn có thể là: Các
nhà lập pháp đệ trình một dự thảo nghị quyết, lưỡng
viện sẽ bỏ phiếu. Dù cũng cần tới lưỡng viện bỏ phiếu
nhưng khả năng Quốc hội đồng ý áp Tu chính án 14 lên
ông Trump lớn hơn. Lý do khả năng viện dẫn Tu chính
án 14 sẽ được đảng Cộng hòa chấp nhận hơn Tu chính
án 25 hay luận tội. Tối 11-1, hạ nghĩ sĩ Cộng hòa Tom
Reed kêu gọi bên Dân chủ chọn giải pháp thay thế dựa
trên hiến pháp, có thể là “khiển trách, xúc tiến điều tra
và hành động theo Tu chính án 14”.
Một khi 2/3 Quốc hội đồng ý, ông Trump sẽ bị cấm
tham gia vào công quyền trong tương lai.
ĐĂNG KHOA
Ý kiến trái chiều việc xét xử
ông Trump sau mãn nhiệm
Hạ viện thông qua nghị quyết luận tội ông Trump nhưng vẫn chưa thể xem là chiến thắng với đảng Dân chủ
bởi từ đó đến việc kết án thành công làmột thách thức chính trị và pháp lý.
VĨ CƯỜNG
N
gày13-1(giờđịaphương),
Hạ viện Mỹ chính thức
thông qua nghị quyết
luận tội đương kim Tổng
thống Donald Trump với 232
phiếu thuận (10 phiếu là của
nghị sĩ Cộng hòa)/197 phiếu
chống, theo tờ
The Financial
Times
. Hiện Hạ viện đang
chuẩn bị gửi điều khoản luận
tội lên Thượng viện để mở
phiên xét xử. Ngày trước đó,
Hạ viện cũng đã thông qua
nghị quyết đề nghị Phó Tổng
thống Mike Pence kích hoạt
Tu chính án số 25 bãi nhiệm
ông Trump nhưng ông Pence
không làm theo.
Ông Trump sẽ bị
xét xử khi nào?
Với các diễn biến trên, ông
Trump trở thành tổng thống
đầu tiên bị luận tội hai lần
trong cùng một nhiệm kỳ.
Tuy nhiên, mọi việc vẫn phải
chờ vào động thái sắp tới
của Thượng viện, bởi chỉ có
cơ quan này mới có quyền
kết án, buộc ông Trump rời
nhiệm sở.
Theo đài
CNN,
hiện các
thượngnghị sĩ (TNS) vẫnđang
trong kỳ nghỉ, phải đến sớm
nhất là ngày 19-1 mới quay
lại làm việc. Tuần trước, lãnh
đạo đảng Dân chủ tại Thượng
việnChuckSchumer tỏýmuốn
đẩy nhanh phiên xét xử trước
ngày ông Trump mãn nhiệm
nhưng ông McConnell phản
hồi rằng nếu muốn triệu tập
Thượng viện trước hạn thì
phải được cả 100TNS đồng ý.
Ngày 13-1, lãnh đạo phe
đa số Cộng hòa ở Thượng
Một trong những
nguyên tắc hàng
đầu của Hiến pháp
Mỹ là không ai được
đứng trên pháp luật,
kể cả tổng thống
trước và sau khi rời
nhiệm sở.
Theo cổng thông tin chính
thức của Hạ viện Mỹ, cơ quan
này từ năm 1789 đến nay đã
khởi động hơn 60 tiến trình
luận tội. Trong số này, 20 cá
nhân là quan chức cấp liên
bang gồm 15 thẩm phán, ba
tổng thống, một bộ trưởng và
một thượng nghị sĩ.
Ai sẽ đại diện Hạ viện tham gia
phiên xét xử?
Tờ
The New York Times
dẫn phát biểu mới đây của Chủ
tịch Hạ viện Nancy Pelosi cho biết đã bổ nhiệm xong chín
hạ nghị sĩ tham gia phiên xét xử luận tội ông Trump với vai
trò công tố viên.
Nghị sĩ Dân chủ Jamie Raskin của bangMaryland, một cựu
giáo sư luật hiến pháp sẽ giữ vai trò công tố viên dẫn đầu.
Những người còn lại gồmcác nghị sĩ Dân chủ khác là bàDiana
DeGette của bang Colorado, ông David Cicilline của bang
Rhode Island, ông Joaquin Castro của bang Texas, ông Eric
Swalwell, ông Ted Lieu của bang California, ông Joe Neguse
củabangColorado, bàMadeleineDeancủabangPennsylvania
và bà Stacey Plaskett của quần đảoVirgin (lãnh thổ thuộcMỹ).
Tổng thốngMỹ Donald Trump phát biểu trước người ủng hộ tập trung gầnNhà Trắng ngày 6-1.
Ảnh:
EvanVucci/
AP
Ngoài Tu chínhán25và luận tội, còn cáchđể ôngTrump rađi
Chiến
lược gia
Dân chủ
Max
Burns.
Ảnh:
NBC
NEWS
viện Mitch McConnell chính
thức bác lời kêu gọi đưa
Thượng viện họp lại sớm.
Ông McConnell cũng khẳng
định phiên tòa luận tội ông
Trump sẽ không diễn ra trước
khi ông Joe Biden nhậm chức
tổng thống vào ngày 20-1,
tờ
The Hill
đưa tin.
Thông thường, tiến trình
xét xử luận tội sẽ kéo dài từ
vài ngày đến vài tuần để đại
diện Hạ viện hoàn thành thủ
tục khởi tố và các luật sư
của ông Trump có thời gian
chuẩn bị. Hơn nữa, để kết
tội được ông Trump thì phải
cần ít nhất 2/3 Thượng viện
bỏ phiếu thuận, tức khoảng
67/100 TNS. Dù về mặt lý
thuyết đúng là đảng Dân chủ
đã kiểm soát Thượng viện
sau khi thắng được hai ghế
cuối cùng ở bang Georgia,
hai tân TNS đó đến nay vẫn
chưa nhậm chức (hạn chót là
ngày 22-1) nên hiện tại Cộng
hòa vẫn đang là đảng chiếm
ưu thế (tỉ lệ 50-48). Do đó,
việc kết tội ông Trump có khả
năng thành công thì phe Dân
chủ ít nhất phải thuyết phục
được ít nhất 17 TNS Cộng
hòa về phía họ.
Có thể xét xử
cựu tổng thống
hay không?
Như vậy, khả năng cao là
khi bị xét xử thì ông Trump
đã rời Nhà Trắng. Tương tự,
chuyện bị luận tội hai lần, đây
sẽ là một tiền lệ nữa bởi chưa
từng có cựu tổng thống Mỹ
nào trước đây bị xét xử sau
khi đã hết nhiệm kỳ.
Xét về mặt nội dung, khoản
4 Điều 2 Hiến pháp Mỹ quy
định hình phạt đối với những
cá nhân bị kết án trong các
phiên xét xử luận tội là cách
chức. Ông Trump lúc đó đã
mãn nhiệmvà trên danh nghĩa
thì không thể cách chức của
một người đã không còn đảm
nhận chức vụ đó.
Giải thích thêm về hướng
diễngiải này, trongmột bài viết
đăng trên tờ
The Washington
Post
, cựu thẩm phán Tòa
Phúc thẩm liên bang khu vực
4 John Michael Luttig nhấn
mạnh mục đích của khoản 4
Điều 2 là nhằm ngăn chặn
lãnh đạo đương nhiệm làm
tổn hại thêm nữa lợi ích quốc
gia. Khoản 3Điều 1Hiến pháp
cũng quy định rõ là phạm vi
yêu cầu của điều khoản luận
tội mà Hạ viện gửi lên chỉ
được dừng ở việc bãi nhiệm
cá nhân có liên quan, cấm cá
nhân đó giữ các chức vụ công
quyền và hưởng các ưu đãi
kèm theo trở về sau.
Tuy nhiên, theomột bài báo
khoa học của GS Michael J.
Gerhardt thuộc ĐH North
Carolina (Mỹ) được trang
nghiêncứupháplý
JustSecurity
dẫn lại thì nội dung khoản 4
Điều 2 không quy định thời
gian cụ thể nên các cá nhân
dù đã mãn nhiệm vẫn bị đem
ra xét xử như bình thường vì
những hành vi bị xét xử diễn
ra trong lúc người đó vẫn còn
tại nhiệm. Ngoài ra, do trường
hợp của ông Trump là trường
hợp đặc biệt nên không thể
diễn giải các điều khoản hiến
pháp một cách cứng nhắc về
mặt ngữ nghĩa mà phải xét tới
khả năng áp dụng của chúng
.
Just
Security
còn đặt câu
hỏi giả sử những sai phạm
của ông Trump chỉ bị phát
hiện sau khi ông rời nhiệm
sở thay vì còn tại chức như
hiện nay thì sao? Ông vẫn sẽ
được miễn trách nhiệm trong
khi những hậu quả (nếu có)
sẽ để lại cho chính quyền kế
nhiệm giải quyết?
“Một trong những nguyên
tắc hàng đầu của hiến pháp
Mỹ là không ai được đứng
trên pháp luật, kể cả tổng
thống trước và sau khi rời
nhiệm sở. Hơn ai hết, ông
Trump phải hiểu được là
quyền lực đi kèm với trách
nhiệm vì rõ ràng ông ấy rất
muốn được ở lại thêm một
nhiệm kỳ nữa” - theo
Just
Security
.
Do tính chất phức tạp của
vấn đề, nhiều khả năng Quốc
hội sẽ phải nhờ tới sự can
thiệp và diễn giải cuối cùng
của Tòa án Tối cao. Chưa rõ
quyết định của tòa sẽ ra sao
nhưng một điều cần lưu ý là
chức năng bảo hiến vẫn là
chức năng chính của Tòa án
Tối cao Mỹ, nên dù vụ của
ông Trump có đặc biệt đến
mức nào thì tòa vẫn sẽ khó
có thể diễn giải quá xa rời
nội dung gốc của hiến pháp.•
