6
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Tư28-7-2021
Tiêu điểm
BÌNHAN-VĂNKIẾM
T
in giả không phải vấn đề mới
nhưng đã sinh sôimạnhmẽ trong
đại dịch COVID-19. Hồi tháng
2-2020, tổng giám đốc Tổ chức Y
tế Thế giới (WHO) đã dùng lại một
thuật ngữ cũ là “infodemic”, tạm
dịch là “đại dịch tin giả”, để cảnh
báo về những thông tin sai lệch
liên quan tới COVID-19.
Phần lớn quốc gia trên thế giới
đều nhìn nhận tính nghiêm trọng của
đại dịch tin giả nguy hiểm không
kém COVID-19 và có những cách
tiếp cận khác nhau với vấn nạn này.
Xử lý bằng luật và sự
chủ động của chính phủ
LànơikhởiphátcủadịchCOVID-19,
Trung Quốc tỏ rõ chính quyền sẽ
không khoan nhượng với những
người tạo ra và phát tán tin giả
trong bối cảnh dịch bệnh. Người
dân luôn được nhắc nhở về những
luật và hình phạt có thể đối mặt
nếu vi phạm. Thông tin về các vụ
việc liên tục được cập nhật tới công
chúng. Đặc biệt trong tuần từ ngày
20 đến 27-2-2020, số vụ khởi tố liên
quan đến phát tán tin giả tăng vọt
ở Trung Quốc.
Trước khi các “làn sóng” infodemic
liên quan tới COVID-19 xảy ra,
Singapore đã thông qua luật phòng
chống tin giả trên không gian mạng,
chính thức có hiệu lực từ tháng
10-2019. Vụ án đầu tiên được xử
theo luật này liên quan tới tin giả
được lan truyền hôm27-1-2020 rằng
bệnh nhân COVID-19 đầu tiên tử
vong ở Singapore là một phụ nữ.
Cho đến thời điểm đó, Singapore
chưa ghi nhận ca tử vong nào vì
dịch bệnh.
Đối tượng chính bị luật này điều
chỉnh là nguồn phát tán tin sai sự thật.
Luật yêu cầu từ người dùng mạng
xã hội cho đến nền tảng phải đăng
đính chính, thừa nhận nội dung sai
lệch và dẫn liên kết đến trang web
kiểm chứng thông tin chính thức
của nhà nước. Nếu bất tuân, hình
Trung tâmchống tin giả của Thái Lan. Ảnh: REUTEURS
Cuộc chiến chống tin giả
mùa dịch - Bài 3
Thế giới
ứng phó với
tin giả
ra sao?
Để chống tin giả, cần kết hợp việc ngăn
chặn tin sai lệch, phổ biến tin tức chính
thống, cảnh giác trước thông tin xấu độc
vàmột chính sách tổng thể cho toàn
xã hội.
Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để chống tin giả
PhóTổng thư ký LiênHợpQuốc - bà
Melissa Fleming cho rằng có hai giai
đoạn infodemic. “Làn sóng” đầu tiên
chủ yếu là những tin giả xoay quanh
virus và các thuyết âmmưu về nguồn
gốc của nó. “Làn sóng” thứ hai xuất
hiện từ tháng 11-2020, xoay quanh
những tin giả về vaccine.
Nghiên cứu của nhóm chuyên gia
ĐH Công nghệ Nanyang (NTU) cho
biết ở giai đoạn đầu đại dịch, các tin
giả tập trung vào yếu tố khoa học và
y tế. Đến giai đoạn về sau, tin giả liên
quan đến các chính sách ứng phó
của chính phủ xuất hiện nhiều hơn.
Công ty Công nghệ Google xác định trí tuệ nhân tạo (AI) là“nỗ lực mạnh
mẽ nhất chống lại thông tin sai lệch”. Giữa tháng 5, Google đã giới thiệu hai
công nghệ AI hỗ trợ xác thực thông tin và thể hiện quan điểm khách quan,
song cả hai mới được phát triển ban đầu và cần thời gian để hoàn thiện,
theo
The Straits Times
.
Trước đó, công ty khởi nghiệp Logically (Anh) đã đặt mục tiêu phát triển
một giải pháp kết hợp AI và con người để kiểm tra tính xác thực của các tin
tức, hình ảnh và nội dung các bình luận, theo tờ
Forbes
. Công ty đã ra mắt
một ứng dụng điện thoại, mở đầu tại thị trườngAnh và ẤnĐộ trước khi được
triển khai ở Mỹ giúp giải quyết vấn nạn tin giả trước cuộc bầu cử năm 2020.
Các mô hình AI của Logically sẽ gắn nhãn mức độ tin cậy của nguồn nội
dung với cácmức thấp, trung bình hoặc cao và cho biết một bài báo là đáng
tin cậy hoặc không, dựa trên kết quả so sánh các nội dung tương tự từ hơn
100.000 nguồn. Các thuật toán không chỉ kiểm tra nội dung văn bản mà
còn cả siêu dữ liệu và hình ảnh.
AdVerif.ai làmột công ty AI mongmuốn giữ cho người dùng an toàn trước
các nội dung không phù hợp, sai lệch, giả mạo hoặc thư rác. Các thuật toán
FakeRank của công ty giúp các nhà quảng cáo, nhà xuất bản vàmạng quảng
cáo kiểm duyệt nội dung, đảm bảo tuân thủ các chính sách của công ty để
cuối cùngbảo vệ người dùng và giữ an toàn chodanh tiếng của thươnghiệu.
phạt có thể là phạt tiền hoặc thậm
chí án tù lên tới 10 năm. Trong giai
đoạn dịch, hàng chục yêu cầu đính
chính căn cứ theo luật POFMAđược
ban hành, theo trang tin
Channel
News Asia
.
Tương tự, một số nướcĐôngNam
Á khác cũng siết chặt quy định về
thông tin liên quan tới đại dịch. Hồi
tháng 3, Malaysia áp mức phạt tiền
và án tù lên tới ba nămđối với người
tung tin giả về COVID-19, theo hãng
tin
Al Jazeera
. Chính phủ Thái Lan
đã yêu cầu Trung tâmChống tin giả
của nước này phối hợp cùng cảnh
sát và bộ, ngành liên quan đối phó
tin giả trên các nền tảng mạng một
cách nhanh chóng. Đầu năm nay,
cảnh sát Thái Lan đã bắt giữ ít nhất
35 người vì đăng tin sai sự thật.
Liên minh châu Âu (EU) còn lập
ra một ủy ban chuyên trách về tin
giả và đòi hỏi quyền tiếp cận kho dữ
liệu của các mạng xã hội. Các nền
tảng được yêu cầu dán cảnh báo ở
các thông tin sai lệch và gắn thẻ cả
những nguồn tin đã được xác nhận
là đáng tin cậy. EU còn thành công
thuyết phục các mạng xã hội và cơ
quan truyền thông lớn ký bộ quy
tắc hành vi, quy định các bên phải
cam kết hạn chế và đối phó tin giả.
GS Kasisomayajula Viswanath,
chuyên gia về truyền thông sức khỏe
tại Trường Y tế Cộng đồng T.H.
Chan thuộc ĐH Harvard (Mỹ), cho
rằng một số chính phủ và hệ thống
y tế cộng đồng chưa được chuẩn bị
đầy đủ để ứng phó với nguy cơ trên
không gianmạng. Ông đề xuất thành
lập một hệ thống giám sát tương tự
công cụ theo dõi các bệnh truyền
nhiễm để theo dõi các nội dung sai
lệch. Từ đó, các cơ quan hữu quan
sẽ có thể ngay lập tức cung cấp ra
thông tin đáng tin cậy, chính xác để
chống lại tin sai lệch.
Người dân và chính quyền
cùng ngăn chặn tin giả
TS Tara Kirk Sell, chuyên gia về
an ninh sức khỏe tại Trường Y tế
Cộng đồng Bloomberg thuộc ĐH
Johns Hopkins (Mỹ), đề xuất chiến
lược truyền thông chống tin giả về
dịch bệnh với đầu trụ cột. Đầu tiên là
sự can thiệp kịp thời vào các thông
tin giả và nguồn phát tán. Thứ hai,
cần chủ động quảng bá những nguồn
thông tin chính xác. Thứ ba, tăng
cường “sức đề kháng” của người
dân trước tin giả. Cuối cùng là một
chiến lược tầmquốc gia, với sự đóng
góp từ nhiều nguồn bao gồm báo
chí, chính phủ, quan chức y tế cộng
đồng, giới khoa học, các nền tảng
mạng xã hội và người dân.
Một nhóm nghiên cứu cho rằng
trong giai đoạn tin giả liên quan
nhiều tới các chính sách chống dịch
như hiện nay, vai trò của báo chí
chính thống cần được đề cao. Theo
đó, các hãng thông tấn cần qua việc
diễn giải nhanh chóng, chính xác và
kịp thời, giúp người dân hiểu đúng
và đầy đủ những biện pháp mà nhà
chức trách đang thực hiện, theo tờ
The Straits Times
.
Tuy nhiên, cuộc chiến tin giả cũng
liên quan đến nhiều tác nhân hơn do
báo chí chính thống phải cạnh tranh
với nhiều nền tảng thông tin khác.
Một khảo sát do Viện Reuters (ĐH
Oxford, Anh) thực hiện từ tháng 4
cho thấy giữa các nền tảng, mạng
xã hội được nhiều người (30%) cho
là trung tâm của việc lan truyền các
tin tức sai lệch về COVID-19. Theo
khảo sát được thực hiện tại támnước
(Argentina, Brazil, Đức, Nhật Bản,
Hàn Quốc, Tây Ban Nha, Anh và
Mỹ), mức độ tiếp cận của các cơ
quan thông tấn tới nhóm người trẻ
18-24 thấp hơn hẳn so với các nhóm
tuổi khác.
Bộ trưởng Tư pháp Singapore K.
Shanmugam hồi đầu năm nay từng
khẳng định tính cần thiết phải ban
hành luật để quản lý các nền tảng
mạng xã hội. Ông nhận thấy tin giả
trên mạng xã hội là do mô hình kinh
doanh của họ đòi hỏi sự chú ý của
người dùng và cáo buộc các nền
tảng này lợi dụng cái gọi là quyền
tự do ngôn luận của người dùng để
“trục lợi”, theo hãng tin
Reuters
.
Ông Shanmugam khẳng định một
quan điểm đang được thế giới ngày
càng đồng thuận là cuộc chiến chống
tin giả không thể “khoán trắng” cho
các nền tảng.
TS Sell ủng hộ quan điểm không
thể đổ toàn bộ trách nhiệm ứng phó
tin giả cho các công ty công nghệ,
đặc biệt trong những tình huống y
tế cộng đồng khẩn cấp. Bà ủng hộ
rằng những chỉ dẫn về chính sách
can thiệp nên được đảm nhận bởi
một cơ quan độc lập và “trọng
chứng” để các khuyến nghị và chỉ
dẫn được trung lập.
GS Viswanath cũng cho rằng các
nền tảng mạng xã hội cần chứng tỏ
trách nhiệm nhiều hơn để góp phần
ngăn chặn tin giả nguy hại. Ông
ủng hộ quan điểm cần có một nhóm
giám sát độc lập để theo dõi sự lan
truyền của tin giả và có hành động
phù hợp. Đồng thời, nếu không có
sự chung tay của toàn bộ chủ thể
trong xã hội, từ nhà nước, truyền
thông chính thống đến trách nhiệm
của người dân trong việc tiếp thu
và sử dụng thông tin.
Nhấn mạnh vai trò của cả cộng
đồng, một số nước phát triển các
nền tảng để người dân trực tiếp xác
minh, báo cáo tin giả. Hàn Quốc
định hướng phát triển cơ chế hợp
tác công - tư để khuyến khích các
doanh nghiệp tư nhân tự nguyện
xóa bỏ và ngăn chặn thông tin sai
lệch. Nền tảng của chính quyền
Seoul còn cho phép các cá nhân
xác thực hoặc báo cáo tin giả. Iran
cũng lập ra một nền tảng với chức
năng tương tự.•
Các nền tảng mạng xã
hội cần chứng tỏ trách
nhiệm nhiều hơn để góp
phần ngăn chặn tin giả
nguy hại.
