16
Quốc tế -
ThứBa21-9-2021
AUKUS và trật tự thế giới mới
không có chỗ cho Trung Quốc
HiệpđịnhĐối tác tăng cường anninhbabên (AUKUS) cho thấyphươngTây tăng cườngbảovệquyền lợi
ởẤnĐộDương -Thái BìnhDương, đồng thờiAUKUS cònkhiếnTrungQuốc rơi vào thế khó.
VĨ CƯỜNG
N
gày 15-9, Tổng thống
Mỹ Joe Biden cùng
Thủ tướng Anh Boris
Johnson và Thủ tướng Úc
Scott Morrison bất ngờ
công bố Hiệp định Đối tác
tăng cường an ninh ba bên
(AUKUS) với mục tiêu củng
cố hợp tác an ninh - quân sự
và ngoại giao, tập trung vào
khu vực Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương (AĐD-TBD).
Cũng giống như một liên
minh khác là “Bộ tứ kim
cương” (QUAD - gồm Mỹ,
Nhật, Ấn Độ và Úc),AUKUS
không đề cập tới yếu tố Trung
Quốc (TQ) và không công
khai tuyên bố gây hấn với
Bắc Kinh. Tuy nhiên, ý định
ngăn cản sức ảnh hưởng ngày
càng lan rộng của TQ vẫn thể
hiện rất rõ ở AUKUS.
Với AUKUS, trật tự
thế giới đang thay đổi
Theo bài viết trên tờ
The
Guardian
của TS RanaMitter
thuộc ĐH Oxford (Anh),
AUKUS trước hết đã tiết lộ tư
duy của các nước thành viên
về các vấn đề quan trọng trong
quan hệ quốc tế hiện nay. Đối
với Mỹ, AUKUS là một lời
cam kết mạnh mẽ rằng nước
này sẽ tiếp tục thúc đẩy các
giá trị phương Tây trên toàn
cầu và đảm bảo trật tự có lợi
cho các giá trị này ở những
khu vực ẩn chứa nhiều rủi
ro, ở đây là AĐD-TBD. Trên
thực tế, Thủ tướngAnh Boris
Johnson cũng đã khẳng định
AUKUS sẽ tồn tại trong nhiều
thập niên. Do đó, thỏa thuận
mới sẽ gắn Mỹ vào cơ cấu an
ninh khu vực châu Á - TBD
trong tương lai, dù người đứng
đầu Nhà Trắng có là ai đi nữa.
Chỉ vài giờ sau khi Mỹ -
Anh - Úc thông báo thành
lậpAUKUS, Liên minh châu
Âu (EU) công bố bản chiến
lược đối vớiAĐD-TBD. Theo
quan điểm của EU, đây là khu
vực “có tầm ảnh hưởng chiến
lược hàng đầu đối với lợi ích
của EU” và thuộc diện EU ưu
tiên đẩy mạnh hợp tác.
Nhiều ý kiến cho rằng việc
EU và ba thành viênAUKUS
không phối hợp để cùng thông
báo một lúc mà để người đi
trước, đi sau về cùng một vấn
đề là chỉ dấu rõ ràng cho sự
rạn nứt trong quan hệ hai bờ
Đại Tây Dương - một sai lầm
có thể bị các quốc gia khác
lợi dụng khoét sâu thêm và
khiến phươngTây phải trả giá.
Tuy nhiên,
The Guardian
cho
rằng đây là đánh giá tiêu cực
chủ quan bởi nếu phóng tầm
nhìn ra dài hạn thìAUKUS đã
gắn kết Mỹ sâu hơn vào cấu
trúc an ninh châu Âu.
Điều này đặc biệt hơn bởi
Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại
Tây Dương (NATO) ngày
càng trở nên ít quan trọng
hơn vì Nga, đối trọng lớn
nhất của NATO, hiện không
còn quá nguy hiểm nếu so
với những bước tiến đáng lo
ngại về mặt quân sự của TQ
những năm gần đây.
The Guardian
dự đoán
trong vài chục năm tới thì
châu Âu có thể sẽ xuất hiện
một trật tự mới với Anh và
Pháp là những trụ cột quan
trọng của nền an ninh châu
Âu, bên cạnh một lực lượng
quân sự của riêng EU. Thời
điểm này Pháp vẫn đang tức
giận vì bị vụt khỏi tay bản
hợp đồng tàu ngầm với Úc vì
AUKUS nhưng khi cơn giận
qua đi thì việc có Mỹ vàAnh
cùng là thành viên liên minh
này sẽ giúp quan hệ xuyên bờ
Đại Tây Dương trở nên vững
chắc hơn. Một quốc gia châu
Âu ngoài EU như Anh sẽ có
nhiều tiếng nói hơn khi đứng
cùng EU trên các vấn đề an
ninh với tư cách là thành viên
AUKUS, còn EU tiếp tục
được hưởng lợi với sự bảo
trợ quân sự vượt trội từ Mỹ.
Trung Quốc rơi vào
thế khó
TS Stephen Walt thuộc
ĐHHarvard (Mỹ), trong một
bài viết mới đây trên tạp chí
Foreign Policy
, cho rằng hiện
các phản ứng của TQ đối với
AUKUS vẫn tương đối nhẹ
nhàng, cho thấy Bắc Kinh
vẫn chưa xem liên minh mới
là một mối đe dọa tiềm tàng
với vị thế của mình. Phát biểu
tại cuộc họp báo ngày 17-9,
phát ngôn viên Bộ Ngoại giao
TQTriệu Lập Kiên chỉ lặp lại
các luận điệu chỉ trích cũ khi
cho rằngAUKUS gây tổn hại
nghiêmtrọngđếnhòa bìnhkhu
vực và là sản phẩm của “tâm
lý Chiến tranh lạnh lỗi thời”.
Tuy nhiên, việc cùng lúc tồn
tại hai liên minh mang nhiều
yếu tố quân sự ở AĐD-TBD
là AUKUS và QUAD cùng
do Mỹ lãnh đạo chắc chắn sẽ
là thách thức không nhỏ với
tham vọng bá quyền của TQ
ở đây, vì cán cân quyền lực
khu vực lúc này dường như
đang bắt đầu nghiêng về phía
Washington và các đồngminh.
Điều này trước mắt sẽ rất có
lợi cho các nước nhỏ trong
Tàu ngầmUSSMissouri, một trong những tàu ngầmhạt nhân của hải quânMỹ, tại vùng biểnHawaii
đầu tháng 9. Ảnh: USNAVY/AP
Theo hãng tin
Reuters
ngày 21-9, cựu Thủ tướng
Anh Gordon Brown cảnh báo rằng nhiều nước giàu
hiện có hơn 100 triệu liều vaccine ngừa COVID-19
sắp hết hạn sử dụng và có thể phải vứt bỏ vào tháng
12. Số liệu này dựa vào báo cáo mới công bố của công
ty khảo sát Airfinity (Anh).
Ông Brown kêu gọi lãnh đạo các nước có vaccine sắp
hết hạn nên gấp rút viện trợ những lô vaccine này cho các
nước đang phát triển để tránh lãng phí. Theo ông Brown,
báo cáo Airfinity ước tính thế giới hiện nay có đủ vaccine
để tiêm cho 70% dân số toàn cầu trước tháng 5-2022.
Ông Brown cũng đã gửi báo cáo của Airfinity cho
Tổng thống Mỹ Joe Biden và các lãnh đạo khác của
nhóm bảy nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế
giới (G7). Theo
Reuters
, ông Biden dự kiến sẽ tổ
chức một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến về vaccine
ngừa COVID-19 vào ngày 22-9 bên lề cuộc họp cấp
cao của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc nhằm thảo luận
các biện pháp tăng cường nỗ lực tiêm chủng toàn
cầu, hướng tới mục tiêu chấm dứt đại dịch vào cuối
năm 2022.
PHẠM KỲ
Nguy cơ phải bỏ 100 triệu liều vaccine ngừa COVID-19 vì hết hạn
Mỹ cố gắng xoa dịu Pháp
Việc hình thành liên minh AUKUS lập tức nhận nhiều
phảnứng trái chiều từcộngđồngquốc tế. Phảnứngmạnh
mẽ nhất đến từ Pháp với việc Ngoại trưởng Jean-Yves
Le Drian gọi đây là “cú đâm sau lưng”, còn Bộ trưởng Bộ
Quốc phòng Florence Parly tuyên bố AUKUS là “một sự
thất vọng lớn”và hủymột phiên hội đàmvới người đồng
cấp Anh BenWallace, theo tờ
The Guardian
.
Nỗi bất bình của giới lãnh đạo Paris là có thể hiểu
được bởi một mặt Pháp là đồng minh thân cận của Mỹ
- Anh - Úc nhưng lại không được báo trước mà chỉ được
biết cùng lúc với toàn thế giới khi lãnh đạo ba nước này
thông báo hôm 15-9.
Bất ngờ nối tiếp bất ngờ, chính quyền Úc ngay lúc đó
lập tức thông báo hủy hợp đồng mua tàu ngầm trị giá
gần 66 tỉ USD từng ký với Pháp hồi năm 2016 để nhận
chuyển giao công nghệ đóng tàu ngầm hạt nhân hiện
đại hơn từ Anh và Mỹ sản xuất theo khuôn khổ AUKUS,
một lần nữa cũng không hỏi ý kiến của Paris.
Ngày 17-9, Pháp đã cho triệu hồi cả hai đại sứ ở Mỹ
và Úc để phản đối AUKUS - động thái đẩy quan hệ ba
nước xuống mức thấp nhất trong vòng 20 năm qua.
Trước tình hình này, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ
Ned Price ngày 18-9 lên tiếng trấn an rằng Pháp là một
đồng minh quan trọng và Mỹ sẽ nỗ lực giải quyết mâu
thuẫn trong thời gian tới. Tổng thống Mỹ Joe Biden đã
đề nghị được điện đàmvới Tổng thống Pháp Emmanuel
Macron về việc này và trước mắt ông Macron đồng ý.
Một số quan chức Mỹ cũng được cho là đã thảo luận
với những người đồng cấp Pháp về vụ triệu hồi đại sứ,
theo đài
CNBC
. Canberra tới giờ chưa có động thái trấn
an nhưng có thể cũng sẽ đưa ra những phát ngôn tương
tự trong vài ngày tới.
Cơ cấu an ninh thế giới hiện
naykhôngcònmangtínhlưỡng
cực như xưa. Thay vào đó, một
trật tự thế giới tự do hơn đang
định hình với sự xuất hiện của
các “tiểu đa phương” - những
nhóm nhỏ quốc gia đứng ra
giải quyết cácvấnđềkhácnhau
trên thế giới. AUKUS và QUAD
là những ví dụ điển hình.
TS
RANAMITTER
,
ĐH Oxford (Anh)
Tiêu điểm
Việc tồn tại hai liên
minh AUKUS và
QUAD cùng do Mỹ
lãnh đạo chắc chắn
sẽ là thách thức
không nhỏ với tham
vọng bá quyền
của TQ.
khu vực bởi TQ không còn
nhiều không gian chính trị để
tiến hành các chiêu trò o ép
thường thấy nhằm cưỡng ép
các nước này làm theo ýmình.
Cũng theo ông Walt, một
trong những mục tiêu hợp
tác quan trọng của AUKUS
là chia sẻ công nghệ và mở
rộng hạm đội tàu ngầm hạt
nhân của Mỹ - Anh - Úc.
Trong khuôn khổ liên minh
mới, hải quân Mỹ trong thời
gian tới sẽ có thể vận hành
các tàu ngầm hạt nhân từ căn
cứ hải quân Úc tại TP Perth,
thay vì chỉ từ căn cứ ở đảo
Guam (Mỹ) và đảo Okinawa
(Nhật). Điều này sẽ giúp Mỹ
và đồngminh triển khai nhanh
chóng các hạm đội như vậy
trên các vùng biển ở AĐD-
TBD, nhiều khả năng là có
cả Biển Đông.
“Tất cả diễn biến này xét
cho cùng đều là phản ứng của
những nước khác với cách
làm ngoại giao tiêu cực, tự
cô lập mình của TQ. Nước
này hiện mâu thuẫn thương
mại với hầu hết thành viên
trong QUAD và AUKUS,
đi cùng với những tranh cãi
về COVID-19. Úc lâu nay là
nước muốn làm ngoại giao
mềm dẻo giờ cũng phải bắt
đầu chạy đua vũ trang cho
thấy TQ đã đi quá giới hạn.
Nếu không có thay đổi, tôi
cho rằng trật tự thế giới mới
không thể nào có ghế cho
họ” - ông Walt nhận định.•
Cựu thủ tướng AnhGordon Brown. Ảnh: SKYNEWS
