16
Quốc tế -
ThứBa16-11-2021
Những vấn đề nóng trước thềm
thượng đỉnh Mỹ - Trung
Thượng đỉnh giữa ông Biden và ông Tập khả năng sẽ đề cập nhiều vấn đề nóng trong quan hệMỹ - Trung
thời gian qua, nhưĐài Loan và cạnh tranh kinh tế.
VĨ CƯỜNG
T
heo Thư ký báo chí Nhà
Trắng Jen Psaki, Tổng
thốngMỹ Joe Biden sẽ có
cuộc hội đàm trực tuyến với
Chủ tịch Trung Quốc (TQ)
Tập Cận Bình vào tối 15-11
(giờ Washington, tức sáng
16-11 theo giờ Bắc Kinh).
Đây là lần thứ ba lãnh đạo
Mỹ và TQ trao đổi trong năm
2021, sau hai cuộc điện đàm
hồi tháng 9 và tháng 10. Giới
chuyên gia dự đoán hội nghị
thượng đỉnh lần này sẽ đề cập
đến nhiều vấn đề nóng trong
quan hệ Mỹ - Trung thời gian
qua, song không kỳ vọng ông
Biden và ông Tập sẽ thống
nhất được hướng giải quyết
ngay lập tức.
Ông Biden, ông Tập
kỳ vọng gì?
Theo Thư ký báo chí Psaki,
tại thượng đỉnh, ông Biden sẽ
tập trung vào chuyện cạnh
tranh giữa Mỹ và TQ, cũng
như tìm hiểu khả năng cùng
hợp tác. Ông Biden chắc chắn
sẽ nêu rõ các ý định và ưu
tiên của Mỹ, thẳng thắn bày
tỏ quan điểm về quan ngại
của Mỹ đối với TQ.
Trong khi đó, về phía
ông Tập, một bức thư nhà
lãnh đạo này gửi cho Ủy
ban Quốc gia về quan hệ
Mỹ - Trung (một tổ chức
phi lợi nhuận có trụ sở tại
Mỹ) vừa được công bố hồi
tuần trước cho thấy ông có
vẻ muốn phát tín hiệu rằng
Bắc Kinh sẵn sàng làm việc
với Washington trên cơ sở
tôn trọng lẫn nhau. Trong
thư, ông Tập còn nhấn mạnh
rằng hai nước sẽ gánh chịu
nhiều “mất mát” nếu cứ tiếp
tục đối đầu và chỉ có hợp tác
mới đem tới lợi ích.
Tuy nhiên, quan điểmđược
cho là ôn hòa này có phần bị
lu mờ với các phát ngôn của
ông Tập trong video gửi cho
Hội nghị cấp cao Diễn đàn
hợp tác kinh tế châu Á - Thái
Bình Dương (APEC) ngay
sau đó hôm 10-11. Ông Tập
cảnh báo những hành động
gây chia rẽ về tư tưởng và
khu vực địa chính trị chắc
chắn sẽ thất bại.
Đài Loan, cạnh tranh
kinh tế có thể là
trọng tâm
Theo hãng tin
Bloomberg
,
có thể khoanh vùng một số
chủ đề được bàn đến tại hội
nghị, dựa trên các diễn biến
trong quan hệ song phương
gần đây. Ưu tiên lớn nhất
của ông Biden và ông Tập
có thể là đối thoại về mâu
thuẫn kinh tế Mỹ - Trung
vốn đến nay vẫn chưa được
giải quyết triệt để. Hồi tháng
10, quan chức Mỹ - Trung đã
ngồi lại đánh giá tiến độ thực
thi thỏa thuận thương mại
giai đoạn 1 ký hồi tháng 1
năm ngoái. Phía Mỹ kết luận
rằng TQ vẫn chưa tuân thủ
nghiêm túc các điều khoản
trong văn kiện này. Số liệu
của
Bloomberg
cho thấy tính
đến nay, TQ chỉ mới đáp ứng
được 53% cam kết nhập khẩu
200 tỉ USD trị giá hàng hóa
và dịch vụ Mỹ. Trong khi
đó, xuất khẩu TQ vào Mỹ
tiếp tục tăng trưởng mạnh,
với thặng dư thương mại lên
tới 325 tỉ USD tính từ đầu
năm nay.
Một số chủ đề chính trị
nhạy cảm nhiều khả năng
cũng sẽ xuất hiện là các
vấn đề về Đài Loan và Tân
Cương. Tháng 10 vừa qua
là giai đoạn chứng kiến đợt
triển khai quân sự gây sức ép
Đài Loan lớn nhất từ trước
đến nay của Bắc Kinh, với
hơn 200 máy bay chiến đấu
các loại liên tục đi vào vùng
nhận diện phòng không mà
Đài Loan tự thiết lập. Mỹ
cùng một số đồng minh như
Nhật, Úc công khai lên tiếng
sẵn sàng can thiệp trong
trường hợp TQ dùng vũ lực
với Đài Loan. Đối với TQ,
những động thái như vậy vi
phạm chính sách “một TQ”
vốn là nền tảng của quan hệ
Mỹ - Trung hàng chục năm
qua. Tuần trước, Bộ trưởng
Ngoại giao TQ Vương Nghị
cảnh báo trực tiếp người đồng
cấp MỹAntony Blinken rằng
Washington không nên gửi
tín hiệu sai lầm cho các lực
lượng ủng hộ ở Đài Loan.
Về vấn đề Tân Cương,
Bloomberg
cho rằng có thể
ông Tập sẽ muốn đàm phán
để ôngBiden gỡ bỏ trừng phạt
Ông Joe Biden
(phải,
khi còn là phó tổng thốngMỹ) tiếp đón ông Tập Cận Bình
(trái,
khi còn là
phó chủ tịch TrungQuốc) tại Nhà Trắng hồi tháng 2-2012. Ảnh: GETTY IMAGES
Một số hãng thông tấn Nga dẫn lời ông Dmitry
Shugayev, người đứng đầu Cơ quan Hợp tác quân sự và
kỹ thuật Nga, ngày 14-11 cho biết Moscow đã bắt đầu xúc
tiến chuyển giao hệ thống tên lửa phòng không S-400 cho
Ấn Độ. Các hệ thống này dự kiến sẽ đến tay Ấn Độ vào
cuối năm nay.
Theo hãng thông tấn
Interfax
, số hệ thống S-400 trên
nằm trong thỏa thuận mua năm tiểu đoàn tên lửa đất đối
không trị giá 5,5 tỉ USD được hai nước ký kết vào năm
2018. Đây được xem là một trong những hợp đồng thương
mại quân sự lớn nhất mà Nga ký với một quốc gia khác.
Hãng tin
Reuters
cho rằng diễn biến trên có thể khiến Ấn Độ
đối diện với các lệnh trừng phạt của Mỹ theo Đạo luật trừng
phạt đối thủ của Mỹ (CAATSA), được ban hành vào năm
2017, nhằm ngăn cản các nước mua khí tài quân sự của Nga.
Phía Ấn Độ cho biết nước này có quan hệ đối tác chiến
lược với cả Mỹ và Nga, trong khi phía Washington đe dọa
sẽ áp trừng phạt kinh tế đối với Ấn Độ nếu họ tiếp tục
theo đuổi thỏa thuận mua vũ khí của Nga.
Năm 2020, Mỹ từng trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ vì Ankara
mua S-400 của Nga. Lệnh trừng phạt trên nhắm vào Cơ
quan Công nghiệp quốc phòng (SSB) - cơ quan phát
triển và mua sắm quốc phòng hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ,
Chủ tịch Ismail Demir của SSB cùng ba nhân viên khác.
Washington cũng loại luôn Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình
mua máy bay chiến đấu tàng hình F-35 của Mỹ.
PHẠM KỲ
Nga bắt đầu bàn giao hệ thống tên lửa S-400 cho Ấn Độ
Chuyên gia Trung Quốc nói gì
Chia sẻ với tờ
The Straits Times
, ôngWu Xinbo, Giám
đốc Trung tâm nghiên cứu Mỹ tại ĐH Phục Đán (TQ),
cho rằng “đôi khi gặp mặt trực tiếp có thể phản tác
dụng” trong khi hội nghị thượng đỉnh trực tuyến giữa
ông Biden và ông Tập có thể tạo được khác biệt trong
bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và TQ chưa có dấu hiệu
hạ nhiệt. Theo ông, “hai cựu tổng thống Mỹ Barack
Obama và Donald Trump từng gặp ông Tập nhiều lần”
nhưng hầu như những lần gặp trực tiếp này không
mang lại nhiều kết quả.
ÔngWu cũng lưu ý thêm rằng thành bại của hội nghị
không chỉ phụ thuộc vào điều kiện chính trị mà còn nằm
ởmức độ tin tưởng và sẵn sàng giải quyết quan ngại của
hai lãnh đạo. Đơn cử, Tổng thống Joe Biden và người
đồng cấp Nga Vladimir Putin dù đã gặp nhau trực tiếp
hồi tháng 6, song quan hệ Mỹ - Nga đến nay không có
cải thiện đáng kể nào.
Trước khi làm tổng thống
Mỹ, ông Biden cũng từng có
một số lần tiếp xúc trực tiếp
với ôngTập. Năm2013, hai ông
gặp nhau ở Bắc Kinh khi ông
Tập đảm nhiệm vị trí chủ tịch
TQ và ông Biden giữ chức phó
tổng thốngMỹ. Năm2012, khi
ôngTập là phó chủ tịchTQ, hai
người cũng gặp nhau khi ông
Tập đến thăm Mỹ.
Tiêu điểm
Giới quan sát không
kỳ vọng sẽ có thay
đổi đáng kể trong
quan hệ Mỹ - Trung
sau hội nghị thượng
đỉnh lần này.
với một số quan chức nước
này xung quanh cáo buộc vi
phạm quyền con người đối
với người Duy Ngô Nhĩ. Dù
vậy, giới chuyên gia rằng đây
là chuyện rất khó bởi ông
Biden đã nhấn mạnh quyền
con người là một trong những
trọng tâm trong chính sách
đối ngoại.
Sẽ không nhiều
đột phá
Nhìn chung, giới quan sát
không kỳ vọng sẽ có thay
đổi gì đáng kể trong chiều
hướng phát triển quan hệ Mỹ
- Trung sau hội nghị thượng
đỉnh ngày 16-11 (theo giờ
Bắc Kinh). Trả lời tờ
South
China Morning Post
, GS
David Lampton thuộc ĐH
Johns Hopkins (Mỹ) cho rằng
lý do lớn nhất khiến cả ông
Biden lẫn ông Tập quyết định
tham gia hội nghị này là đều
vì những mối bận tâm liên
quan tới sự nghiệp chính trị
của mình và rất cần thể hiện
được hình ảnh mình là nhà
lãnh đạo cứng rắn. Cụ thể,
theo GS Lampton, với ông
Biden là cuộc bầu cử Quốc
hội giữa kỳ năm 2022 và bầu
cử tổng thống năm 2024,
trong khi đó với ông Tập là
Đại hội Đảng Cộng sản TQ
lần thứ XX năm sau.
GS Lampton cho rằng chỉ
nên xemhội nghị thượng đỉnh
sắp tới như là một kênh liên
lạc bổ sung ở cấp cao hơn để
Washington và Bắc Kinh có
thể kiềm chế khủng hoảng
trong trường hợp các cấp
thấp hơn phạm sai lầm và đẩy
căng thẳng đi quá xa. Ngoài
ra, có thể phòng trường hợp
một cuộc khủng hoảng thực
sự xuất hiện như tình hình
Đài Loan diễn biến thành
xung đột vũ trang toàn diện.
Chuyên gia Neil Thomas
thuộc Công ty tư vấn rủi ro
Eurasia Group (Mỹ) thì nhận
định dù không xảy ra đột phá,
song việc duy trì liên lạc giữa
lãnh đạo hai nước vẫn hết sức
quan trọng. “Những cuộc gặp
như hội nghị thượng đỉnh sắp
tới là cơ hội để hai bên hiểu
rõ hơn về những khả năng
hợp tác song phương và lập
trường của đối phương trong
các vấn đề mấu chốt, từ đó
giảm khả năng tính toán sai
lầm, có thể làm khủng hoảng
leo thang hoặc thậm chí nổ
ra xung đột. Dĩ nhiên, nhiều
vấn đề đang đẩy hai nước đi
quá xa nhau như Đài Loan
thì không thể giải quyết lập
tức trong một buổi như vậy”,
theo ông Thomas.
•
