13
QUỐCHƯƠNG
T
ranh kiếng từ lâu đã trở
thành nét đẹp mang sắc
màu tín ngưỡng hoặc đơn
thuần là trang trí, tăng vẻ đẹp
mỹ thuật cho nhà cửa, đình
chùa, miếu mạo…Hiện nay,
dòng tranh này đã không còn
phổ biến trong đời sống văn
hóa tại Sài Gòn nhưng đâu đó
vẫn còn nơi treo tranh kiếng
như một tập tục truyền thống
hoặc sưu tầm.
“Của gia bảo”
không bao giờ bán
Gia đình bà Huỳnh Thị
Đạt (xã Long Thới, huyện
Nhà Bè, TP.HCM) là một
trong những hộ hiếm hoi tại
TP.HCMcòn giữ truyền thống
thờ tranh kiếng trong nhà từ
xưa đến nay.
Bà cho biết bộ tranh kiếng
thờ tại nhà mua từ một người
lái buôn chở bằng ghe lên Sài
Gòn năm1990. Trước bộ tranh
kiếng hiện tại, nhà bà đã từng
có nhiều bộ khác, mỗi lần hư
hỏng bộ này thì bà đều mua
bộ mới thay vào chứ không
từ bỏ việc treo tranh kiếng.
“Nhà tui treo tranh kiếng
từ thời còn cất nhà lá, tới nay
xây lên nhà tường mấy lần rồi
nhưng cũngkhông thể bỏđược
bộ tranh kiếng” - bà Đạt nói.
Bà Đạt tâm sự khi bà nhìn
bộ tranh kiếng có cảm giác
như nhìn thấy ông bà mình.
Mỗi dịp trong nhà có đám
tiệc, bộ tranh kiếng là biểu
tượng chứng kiến tất cả. Bà
còn nói: “Bảy đứa con của
tui làm đám cưới tại nhà này
đều phải đứng trước bàn thờ
tranh kiếng để xá lạy”.
Hiện nay, nhà bà Đạt là một
trong những hộ ít ỏi còn lại
giữ việc thờ tranh kiếng trong
nhà. Bà cho biết sở dĩ người
dân đã ít mua tranh kiếng về
treo là vì nhà cửa hiện nay
xây cất chật hẹp hơn ngày
trước, một bộ tranh kiếng rất
to không thể nào bố trí được
nếu nhà quá nhỏ. Bà nói thêm
mua tranh kiếng rồi còn phải
mua tủ thờ, bộ lư hương, chân
đèn… như thế phức tạp quá
nên người ta ngán.
Treo bộ tranh kiếng trong
nhà, bà cho biết có người còn
đến gạ hỏi mua bức tranh vì
thấy đẹp quá, vả lại bức tranh
này được sản xuất từ lâu đời
nên giá trị cao. Tuy nhiên,
trước những lời đề nghị như
vậy, bà xua tay không bán với
lý do bộ tranh đã gắn liền với
gia đình mấy mươi năm. Bộ
tranh kiếng đã theo gia đình
bà từ hồi còn khổ cực. Có
thể nói bộ tranh như món đồ
gia bảo của gia đình bà, chỉ
để lại cho con cháu mai sau,
tuyệt nhiên không bán.
Hoàng hôn của dòng
tranh kiếng Chợ Lớn
Dọc con đường Nguyễn
Chí Thanh (đoạn gần giao
với đường Phó CơĐiều, quận
5), có thể bắt gặp nhiều cửa
hàng bán khí cụ, đồ thờ cúng
với đa dạng mẫu mã.
Chừng chục năm trước,
nơi đây nhộn nhịp với những
cửa hiệu bày bán tranh kiếng,
mang danh dòng tranh Chợ
Lớn được vẽ thủ công bằng
tay. Nhưng thời đó đã qua,
thay vào đó chỉ còn vài hộ
dân giữ nghề vẽ tranh kiếng.
AnhNguyễnĐứcHuy sưu tầmtranhkiếngnhằmbảo tồnnét vănhóađặc trưngcủangười dânNamBộ.
Ảnh: QUỐC HƯƠNG
Treo và thờ tranh kiếng từ lâu đã trở thànhmột tập tục
trong gia đình bàHuỳnh Thị Đạt. Ảnh: QUỐC HƯƠNG
Anh Nguyễn Đức Huy (25 tuổi, ngụ quận
5, TP.HCM) có sở thích sưu tầm những món
đồ xưa, đồ cũ. Một dịp tình cờ, anh gặp người
dân đembỏ những tấmtranh kiếng trong lúc
dọn nhà. Tò mò, anh nhặt về rửa và nghiên
cứu những hình thù, họa tiết trên tấm tranh
kiếng, dần dà anh thích thú với thể loại tranh
này và sưu tầm từ đó đến nay.
Anh cho biết gần 10 năm sưu tầm, lúc cao
điểm anh sở hữu hơn 200 tấm tranh kiếng
với đủ màu sắc, họa tiết, thể loại. Bên cạnh
đó, anh Huy còn học hỏi kỹ thuật làm tranh
từ nghệ nhân đi trước để có thể tự phục chế
những tấm tranh đã hỏng và vẽ thêmnhững
bức tranh mới.
“Tôi sưu tầm tranh kiếng cốt yếu để lưu giữ
lại một nét văn hóa cho thế hệmai sau. Mình
phải tranh thủ sưu tầm và học hỏi thêm kinh
nghiệm vì những người nghệ nhân hiện tại
đã cao tuổi, nếu họ mất đi thì kể như dòng
tranh này cũng thất truyền. Bây giờ người trẻ
chưa nhìn nhận dòng tranh này, tuy nhiên ai
biết được trong nămnăm, 10 nămnữa người
ta sẽ chú ý đến” - anh Huy cho biết.
Tiêu điểm
Trong dịp đại lễ Vu lan vừa qua, Hồng Loan, con gái
của cố NSƯT Vũ Linh, đã nhận tượng của cố nghệ sĩ về
nhà. Theo Hồng Loan, đây là tâm huyết của nhiếp ảnh gia
Lê Hoàng (người lưu những bức ảnh của NSƯT Vũ Linh
lúc sinh thời) và nghệ nhân Văn Tòng.
Nghệ nhân Văn Tòng, người làm và tặng tượng cho gia
đình của cố NSƯT Vũ Linh cho biết bức tượng được ông
thực hiện trong ba tháng bằng công nghệ in 3D phối hợp
với mỹ thuật thủ công của Việt Nam.
“Chất liệu chính của bức tượng là nhựa. Vì biết chất
liệu nhựa cũng khó bảo quản trong thời gian dài nên tôi đã
quét lớp composite lên để tượng lâu bền hơn. Khó khăn
nhất khi làm là về màu sắc phải nghiên cứu để phù hợp
cho tượng thờ, nhiều họa tiết để lung linh hơn. Bức tượng
đẹp là nhờ những kỹ thuật thủ công của Việt Nam kết hợp
vào. Đây là lần đầu tiên tôi làm tượng nghệ sĩ để tặng cho
gia đình nghệ sĩ mình yêu quý cũng như khám phá một
công nghệ mới của nước ngoài” - nghệ nhân Văn Tòng
cho hay.
Cũng theo nghệ nhân Văn Tòng, vì tâm nguyện của ông
là làm cho một nghệ sĩ lớn của sân khấu mình yêu thích
nên chỉ tặng chứ không lấy kinh phí. Ông cũng cho biết
nếu bức tượng bình thường làm ra thị trường như vậy thì
sẽ có mức giá 80-100 triệu đồng tùy theo độ khó.
Theo Hồng Loan, con gái của cố NSƯT Vũ Linh, ban
đầu cô và gia đình cũng có ý định làm tượng khi cha cô
mất. Nhưng sau đó thấy số tiền để làm tượng mắc quá nên
cô quyết định không làm nữa. May mắn có nhà nhiếp ảnh
Lê Hoàng và nghệ nhân Văn Tòng hỗ trợ nên mới có được
bức tượng như ngày hôm nay.
Hồng Loan cho biết ban đầu khi nhận bức tượng thì
đem luôn lên mộ để cho khán giả và những người yêu
mến cố nghệ sĩ đến thăm sẽ được chụp ảnh kỷ niệm cùng
bức tượng nhưng cô sợ để qua năm này, tháng nọ nắng gió
bức tượng sẽ bay màu cũng như sợ bức tượng bị xuống
cấp, do đó cô quyết định rước bức tượng về nhà.
Nhiều khán giả yêu mến cố NSƯT Vũ Linh cũng đã đến
nhà thắp hương và chụp ảnh lưu niệm cùng bức tượng của
cố nghệ sĩ.
VĂN HÀ
Một bộ tranh kiếng khổ lớn,
dùng để bày trên bàn thờ bình
thường nếu vẽ tay thì sẽ tốn
hơn 10 triệu đồng. Trong khi
đó, vẽ bằng máy thì chỉ hơn 2
triệuđồngnênngườitachuộng
cái nào rẻ tiền mà dùng.
Ông
TẠ CẨM THÀNH
,
ngụ phường 12, quận 5, TP.HCM
Đời sống xã hội -
ThứBảy9-9-2023
Tranh kiếng: Hồn
xưa giữa lòng
đô thị Sài Gòn
Sau hơn 100 nămhình thành và phát triển, đến nay
tranh kiếng dần co lại trước quá trình đô thị hóa
ở các đô thị lớn, nhất là ở TP.HCM.
Ông Tạ CẩmThành (66 tuổi,
ngụ phường 12, quận 5) cho
biết: “Lúc trước tranh kiếng
bán đắt lắm, tiệm của tôi từng
có hai thợ phụ, vẽ ngày, vẽ
đêm nhưng vẫn không kịp
giao cho khách”.
Theo ông Thành, sở dĩ
dòng tranh kiếng Chợ Lớn
được khách thập phương ưa
chuộng bởi kỹ thuật tráng thủy
tranh kiếng nơi đây hết sức
độc đáo. Để tạo ra một bức
tranh kiếng, đầu tiên người
thợ sẽ khắc họa tiết lên tấm
kiếng. Sau đó sẽ bôi một lớp
sáp lỏng lên mặt đã khắc của
tấm kiếng, chờ sáp khô rồi
đem đi tráng thủy lên.
Theonghềtừnăm16tuổiđến
29 tuổi, ông đã ra tiệm riêng.
Ai ai ở khu vực quận 5 đều biết
đến cửa hàng tranh kiếng của
ông. Tuy nhiên, sau 39 năm
miệt mài theo nghề, ông đã
nghỉ hẳn vì lớn tuổi. Hiện ông
nhập những dòng tranh kiếng
có sẵn về bán, ai có đặt thì ông
mới làm. Vì dòng tranh vẽ tay
đã không còn được người dân
ưa chuộng, vả lại giá thành
một bộ tranh quá đắt đỏ nên
ít ai chịu bỏ tiền mua.
Ông Thành cho biết các
con ông không ai theo nghề
vì công việc này cực quá, đòi
hỏi nhiều thời gian làm việc.
Vì làm nghề này phải có đam
mê, phải có sở thích thì mới
làm được. Hai người thợ của
ông cũng nghỉ hết vì không
ai theo nghề được.
•
Nhiềukhángiả chụpảnh cùng tượng3Dcủa cốNSƯTVũLinh
Bộ tranh kiếng như
món đồ gia bảo của
gia đình bà Huỳnh
Thị Đạt, chỉ để lại
cho con cháu mai
sau, tuyệt nhiên
không bán.
AnhMinh
(áo trắng)
cùng
những
người bạn
đến thắp
hương
cho cố
NSƯT Vũ
Linh sáng
8-9. Ảnh:
VĂNHÀ
Lưu giữ tranh kiếng như một món quà cho thế hệ mai sau
