4
Thời sự -
ThứBảy9-9-2023
ĐỖTHIỆN
thực hiện
V
iệc xảy ra cùng lúc nhiều
cuộc đối đầu lớn giữa
các cường quốc hiện nay
trên thế giới đã đặt ra cho
Việt Nam (VN) câu hỏi: Phải
hành xử thế nào để đảm bảo
lợi ích cốt lõi của quốc gia?
TS Lê Hồng Hiệp, nghiên
cứu viên cao cấp của Viện
nghiên cứu Đông Nam Á
(ISEAS-Yusof Ishak Institute)
tại Singapore, cho rằng phải
kiên định, không để bị cuốn
vào cuộc đụng độ địa chính
trị giữa các cường quốc.
Làm ngoại giao
đang khó khăn hơn
.
Phóng viên
:
Thế giới đang
chứng kiến những cuộc đối
đầu giữa các nước lớn như
Mỹ, Trung Quốc (TQ), khối
châu Âu và nhiều xung đột
rải rác ở khắp nơi. Trong
đó, hầu hết là những đối tác
quan trọng của VN. Việc này
đặt ra những thách thức gì
đối với ngoại giao của VN?
+ TS
Lê Hồng Hiệp
(ảnh)
:
Việc phải xử lý quan hệ với
các nước lớn trong bối cảnh
cạnh tranh chiến lược ngày
càng gay gắt không phải là
điều quá mới mẻ đối với các
nhà ngoại giaoVN. Ví dụ, giai
đoạn Chiến tranh lạnh cũng
chứng kiến tình thế tương tự,
mâu thuẫn, cạnh tranh hay
thậm chí đối đầu, áp lực với
ngành ngoại giao của VN là
rất lớn vì các nước sẽ xem xét
kỹ cách hành xử của VN, từ
đó họ sẽ có những phương
án đối ngoại ảnh hưởng đến
lợi ích của VN.
Thách thức lớn nhất đối với
người làm ngoại giao VN là
câu hỏi: Chúng ta cần hành xử
như thế nào để “không phật
lòng tất cả các bên”, không bị
lôi kéo vào xung đột địa chính
trị, đảm bảo duy trì quan hệ
tốt đẹp với tất cả nước lớn,
qua đó đảm bảo lợi ích kinh
tế, thương mại, đầu tư, phát
triển bền vững? Câu hỏi này
muốn trả lời sẽ phải cần đến
nhiều yếu tố như đường lối,
sách lược phù hợp; sự tinh
tế, khéo léo trong kỹ năng
ngoại giao và sự kiên định
trong thực hiện hoạt động
đối ngoại.
lựa là rất khó bởi khoảng cách
giữa lợi ích và rủi ro thường
rất mờ nhạt, chông chênh.
Đó chính là thách thức đòi
hỏi những người làm ngoại
giao phải tỉnh táo, bản lĩnh.
Tuy nhiên, theo quan sát
cá nhân tôi thì đến hiện tại,
VN vẫn đang thành công
trong việc duy trì chính sách
“bốn không” cùng đường lối
ngoại giao độc lập, tự chủ, đa
phương hóa và đa dạng hóa
dù áp lực từ mâu thuẫn nước
lớn ngày càng cao. Dù vậy,
tôi cho rằng áp lực sẽ không
ngừng lại, bối cảnh thế giới
cho thấy khó khăn sẽ có xu
hướng gia tăng trong thời
gian tới buộc VN phải có sự
chuẩn bị thật kỹ lưỡng.
Cách tiếp cận hợp lý
của Việt Nam
. Khi các nước lớn không
thể kéo giảm mâu thuẫn và
thực tế đã có nơi chiến tranh
xảy ra, dư luận thời gian qua
xảy ra cuộc tranh luận: Phải
chăng cũng đến lúc nước nào
cũng phải “chọn phe” chứ
không thể đứng ngoài “vòng
xoáy” nước lớn?
+ Đã có một số học giả,
nhà nghiên cứu đặt ra vấn
đề đó, đồng thời đưa ra câu
hỏi mở: Nếu VN kiên định
không chọn “phe” nào (tức
không đứng về phía nước
nào) thì chúng ta chọn đứng
ở đâu? Tôi đồng tình với phát
biểu của Thủ tướng Phạm
Minh Chính tại Trung tâm
Nghiên cứu chiến lược và
quốc tế Mỹ (CSIS), trước
thềm Hội nghị cấp cao đặc
biệt ASEAN - Mỹ vào giữa
năm ngoái: Trong một thế
giới diễn ra nhiều biến động,
xuất hiện sự cạnh tranh chiến
lược và nhiều sự lựa chọn,
VN không chọn bên mà chọn
chính nghĩa.
Trên báo chí, Thượng tướng
Nguyễn Chí Vịnh cũng nói
về lập trường “không chọn
bên, chọn chính nghĩa” khi
được hỏi về vấn đề Ukraine.
“Chọn chính nghĩa” không
chỉ là một cách nói hợp lý
mà còn là một cách tiếp cận
phù hợp, không chỉ với vấn
đề Mỹ - TQ hay Ukraine mà
còn với tất cả vấn đề khác.
Chính nghĩa hiểu nôm na là
công bằng, bình đẳng, hợp
tác cùng có lợi dựa trên sự
thượng tôn pháp luật. Đây
là các giá trị mà các nước
cùng đề cao, cùng theo đuổi.
VNủnghộHiếnchươngLiên
hợp quốc (LHQ), Công ước
LHQvềLuậtBiển (UNCLOS)
năm 1982 và rất nhiều thể
chế quốc tế khác được công
nhận toàn cầu, có mục tiêu
thúc đẩy hòa bình, ổn định,
phát triển bền vững. Nói cách
khác, VN không chọn “phe”
hay “bên” nào mà chọn lập
trường chính nghĩa, bất kể
lập trường ấy được “phe” nào
đưa ra và theo đuổi.
Lấy ví dụ, hiện Mỹ và TQ
đang tiến hành cạnh tranh
chiến lược, nước nào cũng
muốn nâng cao vị thế và sức
ảnh hưởng không chỉ ở châu
Á-Thái Bình Dương mà còn
ở phạm vi toàn cầu. Trước
những mâu thuẫn, tranh chấp
của họ, VN không chọn theo
“bên” nào, thay vào đó chọn
việc tiếp cận các cơ chế giải
quyết xung đột bằng biện
pháp đàm phán, hòa bình;
đề cao vai trò của luật pháp
quốc tế. Như vậy, việc không
chọn “phe” mà chọn “lập
trường” chính nghĩa sẽ tạo
không gian thông thoáng và
cởi mở hơn để VN thể hiện
vai trò tích cực của một quốc
gia tầm trung.
. Xin cảm ơn ông.•
Niềmvui của
các thành viên
đoàn Việt Nam
khi trúng cử
vị trí ủy viên
không thường
trực Hội đồng
Bảo an Liên
hợp quốc
nhiệmkỳ
2020-2021 với
số phiếu gần
như tuyệt đối.
Ảnh: NHÓM
PV TTXVN
tại NewYork,
Hoa Kỳ
VN lúc đó đã phải tìm cách
ứng xử khi thế giới phân cực
mạnh, một bên do Mỹ đứng
đầu và bên còn lại do Liên
Xô lãnh đạo. Không những
thế, VN còn phải đối phó với
những mâu thuẫn trong nội
khối XHCN, cụ thể là giữa
Liên Xô và TQ…
Tuy nhiên, việc đối diện với
mâu thuẫn nước lớn ở thời
điểm hiện tại, theo tôi sẽ khó
khăn hơn nhiều do tình thế
hiện đã có nhiều thay đổi. Cụ
thể, ở giai đoạn Chiến tranh
lạnh, quan hệ giữa VN và các
nước còn hạn chế, chủ yếu
giới hạn trong khối XHCN.
Các ràng buộc về lợi ích an
ninh, kinh tế, văn hóa…nhìn
chung lúc đó còn rất ít. Còn
hiện nay, VN quan hệ với
tất cả nước lớn và họ đều là
những đối tác hàng đầu của
chúng ta trên mọi lĩnh vực.
Vì vậy, khi những nước này
Áp lực sẽ không
ngừng lại
. Sách trắng quốc phòng
VN có đề cập “bốn không và
một tùy”, đầu tháng 8-2023,
Thủ tướng PhạmMinh Chính
đã nhắc lại VN sẽ tiếp tục
thực hiện chính sách quốc
phòng này cùng đường lối
đối ngoại độc lập, tự chủ,
đa phương hóa. Trong bối
cảnh cạnh tranh nước lớn
gia tăng, việc thực hiện các
chính sách trên sẽ gặp khó
khăn gì?
+ Chính sách “bốn không”
được xem là “kim chỉ nam”
cho chính sách quốc phòng
và hoạt động đối ngoại của
VN, xác định rõ rằng VN
là một quốc gia theo đuổi
đường lối ngoại giao và quốc
phòng độc lập, tự chủ và sẽ
tiếp tục duy trì đường lối
này, đặc biệt là trong quan
hệ với các nước lớn.
Khi cạnh tranh chiến lược
giữa các cường quốc ngày
càng gia tăng, thách thức để
thực hiện thành công chiến
lược này cũng ngày càng
nhiều. Bởi lẽ các nước lớn
sẽ tìm cách ảnh hưởng, lôi
kéo, thậm chí là đe dọa các
nước khác đứng về phe mình
và VN sẽ không thể đứng
ngoài thực tế này.
Lịch sử quan hệ quốc tế đã
chỉ ra vô số ví dụ về việc các
nước nhỏ hơn bị bủa vây bởi
“cây gậy” (sự đe dọa, trừng
phạt) và “củ cà rốt” (sự tưởng
thưởng, ban cho) do các nước
lớn tung ra. Đôi khi nhận “cà
rốt” của nước này lại bị “ăn
gậy” bởi nước khác. Sự chọn
Thách thức lớn nhất
đối với người làm
ngoại giao Việt Nam
là cần hành xử thế
nào để “không phật
lòng tất cả các bên”
để đảm bảo các lợi
ích cũng như sự
phát triển bền vững.
Việt Nam chọn chính nghĩa,
không chọn phe
Khi các cường quốc mâu thuẫn ngày càng tăng, Việt Namphải kiên định đường lối ngoại
giao chọn lập trường chính nghĩa, không chọn bên, để không bị rơi vào cuộc đối đầu chiến
lược do các nước lớn tạo ra.
Ngoại giao
thời
biến động
- Bài cuối
Vài năm gần đây, vai trò và vị thế của VN
trên trường quốc tế, đặc biệt trong các vấn
đề hòa giải mâu thuẫn, xung đột ngày càng
được thể hiện rõ rệt. Sự kiện hai nhà lãnh đạo
Mỹ - Triều Tiên chọn VN làm điểm đến của
thượng đỉnh song phương năm 2019 có lẽ
là một ví dụ rõ nhất cho vai trò thúc đẩy hòa
bình, giải quyết xung đột của VN.
Một mặt, nguồn lực kinh tế, kinh nghiệm
trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao và cả
đội ngũ nhân lực ngày càng được cải thiện
đã tạo ra “thế” và “lực” cho VN tốt hơn trước.
Mặt khác, vai trò của VN tại các tổ chức quốc
tế được phát huy bằng những thành quả cụ
thể đã giúp cộng đồng quốc tế có cảm tình,
tin tưởng VN nhiều hơn. Từ đó, các nước ủng
hộ, tạo điều kiện để VN có thể đóng vai trò
lớn hơn trên trường quốc tế.
Đơn cử, VN đã hai lần trúng cử vào vị trí
thành viên không thường trực Hội đồng Bảo
an LHQ. Đáng chú ý là nhiệm kỳ gần nhất
(2020-2021), VN góp phần cải tiến cách thức
làm việc của Hội đồng Bảo an LHQ, thúc đẩy
tăng cường thảo luận, đối thoại giữa năm
thành viên thường trực (Anh, Pháp, Mỹ, Nga,
TQ), vốn có sự mâu thuẫn và đối đầu ngày
càng tăng.
Hay như VN cũng đưa ra sáng kiến về nghị
quyết của Đại hội đồng LHQ về ngày quốc
tế phòng, chống dịch bệnh; cùng với Đức
khởi xướng, đồng chủ trì vận động thành
lập và tham gia điều phối Nhóm bạn bè
UNCLOS. Đây đều là những sáng kiến được
đánh giá tốt, góp phần nâng cao hình ảnh,
uy tín của VN.
TS
LÊ HỒNG HIỆP
Nâng cao vai trò hòa giải mâu thuẫn, xung đột
