6
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Hai11-9-2023
Tiêu điểm
Sáng 7-9, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức phiên
họp thẩm tra dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).
Theo cơ quan thẩm tra, đa số ý kiến trong nhóm nghiên
cứu của Ủy ban Tư pháp tán thành với đề xuất của TAND
Tối cao về việc tòa án không có nghĩa vụ (trách nhiệm)
thu thập chứng cứ (TTCC).
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng việc bỏ nhiệm vụ
TTCC của tòa án trong hoạt động xét xử cần được cân
nhắc vì liên quan đến mô hình tố tụng của nước ta và có
thể ảnh hưởng đến chất lượng xét xử.
Khác với mô hình tố tụng tranh tụng của một số nước,
Luật Tổ chức TAND 2014 và các luật tố tụng hiện hành
tiếp tục xác định vai trò tích cực, chủ động của tòa án
trong hoạt động TTCC ở mức độ nhất định. Trong đó,
Luật Tổ chức TAND quy định nhiệm vụ, quyền hạn của
tòa án TTCC theo quy định của luật tố tụng; các luật tố
tụng đều có quy định thẩm quyền TTCC trong hoạt động
xét xử trong một số trường hợp, điều kiện nhất định.
Trong bối cảnh số vụ việc do tòa án giải quyết có sự tham
gia của luật sư còn thấp (chỉ chiếm 8,15%); đương sự
khởi kiện vụ án hành chính nhưng tài liệu, chứng cứ do
cơ quan nhà nước lưu giữ, việc TTCC rất khó khăn..., quy
định tòa án TTCC đã góp phần bảo đảm chất lượng xét
xử, giảm oan sai.
Vì vậy, nhóm ý kiến này không nhất trí sửa đổi luật
theo hướng tòa án không có trách nhiệm thu thập tài liệu,
chứng cứ.
ĐỨC MINH
TAND tỉnh
BìnhDương
xét xửmột vụ
án hành chính.
Ảnh: LÊ ÁNH
GÓP Ý SỬA ĐỔI LUẬT TỔ CHỨC TAND
Đề xuất tòa
không thu
thập chứng
cứ, chỉ hỗ trợ
người yếu thế
Theo TANDTối cao, trong các vụ việc dân
sự, vụ án hành chính, tòa không có nghĩa
vụ thu thập chứng cứ để tôn trọng nguyên
tắc tranh tụng và “việc dân sự cốt ở đôi
bên”; tuy nhiên, tòa sẽ hỗ trợ người yếu thế
trong xã hội.
Về việc tòa án thu thập chứng cứ trong vụ án
hình sự
Liên quan đến việc TTCC trong vụ án hình sự, dự thảo mới quy định
tòa án không có nghĩa vụ TTCC. Và hiện nay, Bộ luật Tố tụng hình sự 2015
cũng trao quyền trong trường hợp tòa án đã yêu cầu VKS bổ sung chứng
cứ nhưng VKS không bổ sung được thì tòa án có thể tiến hành xác minh,
thu thập tài liệu, chứng cứ để giải quyết vụ án.
ThS Nguyễn Đức Hiếu, Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho
rằng quy định như hiện nay là hợp lý bởi người tham gia tố tụng hình sự
luôn có mong muốn chính đáng là được nhiều bên hỗ trợ TTCC chứng
minh một cách hợp pháp trong vụ việc của mình.
Tòa án TTCC trong vụ án hình sự là quy định nhân văn và không ảnh
hưởng đến nguyên tắc vô tư, khách quan của tòa án. Khi tòaTTCC vẫn phải
đảm bảo các yêu cầu về tính khách quan, tính liên quan, tính hợp pháp
của chứng cứ đó. Tính vô tư của tòa được thể hiện thông qua việc đánh
giá chứng cứ theo quy định của pháp luật.
Giảm tải công việc cho tòa án
Tòa ánphải xét xử rất nhiều vụ án và
khối lượng công việc rất lớn nên với
dự thảo này, khối lượng công việc của
tòa án sẽ được giảm tải. Thay vì phải
đi xác minh và chờ kết quả, tòa án sẽ
có thời gian để tập trung đánh giá
chứng cứ do các bên cung cấp; đảm
bảođược tính côngbằng, kháchquan;
tránh trường hợp tòa án thiên vị mà
TTCC nghiêng về một phía.
Luật sư
NGUYỄN CHÍ THIỆN
,
Đoàn Luật sư TP.HCM
“Cần có hướng dẫn cụ
thể và có chế tài đối với
các cơ quan, tổ chức đang
lưu giữ tài liệu, chứng cứ
mà từ chối cung cấp cho
đương sự theo quy định.”
TS
Nguyễn Văn Tiến
, Trường
ĐH Luật TP.HCM
SONGMAI
T
AND Tối cao đang lấy ý kiến
đối với dự thảo Luật Tổ chức
TAND (sửa đổi) trước khi trình
Quốc hội (dự thảo 3).
Tại dự thảo, TANDTối cao đề xuất
điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của
tòa án trong việc thu thập tài liệu,
chứng cứ trong quá trình giải quyết
vụ việc dân sự, vụ án hành chính.
Tòa án không có nghĩa vụ
thu thập chứng cứ
TheoLuậtTổchứcTAND2014, tòa
án xác minh, thu thập tài liệu, chứng
cứ để giải quyết các vụ việc dân sự,
vụ án hành chính và thực hiện các
quyền hạn khác theo quy định của
luật tố tụng. Dẫn chiếu tới Luật Tố
tụng hành chính 2015 và Bộ luật Tố
tụng dân sự 2015, trong trường hợp
có yêu cầu của đương sự hoặc xét
thấy cần thiết thì tòa án sẽ thu thập
chứng cứ (TTCC) để đảm bảo cho
việc giải quyết vụ án.
Tuy nhiên, dự thảo Luật Tổ chức
TAND (sửa đổi) đã quy định trong
vụ việc dân sự, vụ án hành chính, tòa
án không có nghĩa vụ TTCC. Tòa án
sẽ căn cứ vào tài liệu, chứng cứ mà
Chủ nhiệmỦy ban Tư pháp Lê Thị Nga chủ trì và điều hành
phiên họp. Ảnh: NGHĨAĐỨC
Cần cânnhắc khi bỏ quyđịnh tòa thu thập chứng cứ
các bên đã thu thập, giao nộp cho tòa
án và kết quả tranh tụng tại phiên tòa
để xét xử. Dự thảo cũng quy định các
cơ quan, tổ chức cá nhân có nghĩa vụ
cung cấp tài liệu, chứng cứ theo quy
định cho đương sự khi có yêu cầu.
Lý giải cho đề xuất trên, Chánh án
TANDTối caoNguyễnHòaBình cho
biết tòaTTCC có lợi cho nguyên đơn
thì lệchvề bênnguyênđơn; tòaTTCC
có lợi cho bên bị đơn thì lệch về bên
bị đơn. Vì vậy, không cho tòa TTCC
để bảo đảm khách quan. Mặt khác,
theo Chánh án TAND Tối cao, nếu
tòa TTCC, sau đó xét xử trên cơ sở
chính chứng cứ tòa thu thập, bỏ quên
các chứng cứ khác thì không được.
Trao đổi với
Pháp Luật TP.HCM
,
TS Nguyễn Văn Tiến (Trường ĐH
Luật TP.HCM) cho rằng đề xuất
tại dự thảo giúp nâng cao ý thức,
trách nhiệm của đương sự ngay từ
khi tham gia các giao dịch, quan hệ
cho tới khi xảy ra tranh chấp, nâng
cao trách nhiệm của người đi kiện
đối với các yêu cầu của mình. Đồng
thời, giúpminh bạch trách nhiệmcủa
đương sự và tòa án, tránh việc ỷ lại
của đương sự khi giao trách nhiệm
TTCC cho tòa án.
Tuy nhiên, TS Tiến cũng nêu thực
tế là hầu hết vụ việc sau khi tòa án yêu
cầu đương sự cung cấp tài liệu, chứng
cứ để chứng minh cho yêu cầu khởi
kiện củamình thì đương sự thường sẽ
làm văn bản đề nghị tòa án thu thập
“thay” (quyền của đương sự theo quy
địnhhiệnnay).Nguyênnhânxuất phát
từ việc cơ quan, tổ chức đang lưu giữ
hồ sơ thường không cung cấp hoặc
cung cấp chứng cứ không có giá trị
(ghi chỉ tham khảo) vì cho rằng đây
chỉ là yêu cầu của người dân và để
tránh bị bên còn lại khiếu nại.
Do đó, TS Tiến cho rằng cần phải
đặt ra vấn đề xử lý trách nhiệm đối
với cơ quan, tổ chức có nghĩa vụ cung
cấp chứng cứ cho đương sự. “Điều 84
Luật Tố tụng hành chính và Điều 97
Bộ luật Tố tụng dân sự chỉ dừng lại ở
việc quy định nghĩa vụ cung cấp, chứ
chưa có quy định về việc xử lý hành
vi hành chính trong trườnghợpkhông
cung cấp tài liệu, chứng cứ cho đương
sự. Vì vậy, cần có hướng dẫn cụ thể
và có chế tài đối với các cơ quan, tổ
chức đang lưu giữ tài liệu, chứng cứ
nếu từ chối cung cấp. Mặt khác, giữa
các cơ quan liên quan nên có văn bản
liên tịch quy định về nghĩa vụ cung
cấp và trách nhiệmbồi thường khi có
thiệt hại xảy ra vì không cung cấp.
Có như vậy, việc thu thậpmới nhanh
chóng và hiệu quả” - TS Tiến góp ý.
Chỉ hỗ trợ người yếu thế
là chưa công bằng?
Theo dự thảo, tòa án sẽ hướng dẫn,
yêu cầu đương sự TTCC và lập hồ
sơ vụ việc dân sự, vụ án hành chính.
Riêng đương sự là người yếu thế
trong xã hội thì tòa sẽ hỗ trợ TTCC
theo quy định.
Từ đây, câu hỏi được đặt ra: Ai là
người yếu thế trong xã hội để được
tòa án hỗ trợ khi mà hiện nay chưa
có một định nghĩa nào trong các văn
bản quy phạm?
Trao đổi với PV, luật sư Lê Trung
Phát,ĐoànLuật sưTP.HCM, cho rằng
hiện nay theo quy định của BLDS,
người yếu thế có thể hiểu là “người
mất năng lực hành vi dân sự, người
có khó khăn trong nhận thức, làm
chủ hành vi, người hạn chế năng lực
hành vi dân sự”. Những người này
là người yếu thế khi xác lập các mối
quan hệ, vì họ có thể không đủ tỉnh
táo hoặc không đủ khả năng để xác
lập một quan hệ có yếu tố bình đẳng
và đúng với ý chí chủ quan củamình.
Tuy nhiên, khi tham gia tố tụng, họ
sẽ có người đại diện, người giám hộ.
Luật sư Phát cho rằng nếu đặt ra
quy định về hỗ trợ người yếu thế thì
cần có hướng dẫn cụ thể đối tượng
để khi triển khai sẽ có sự thống nhất
trong việc áp dụng.
Dù vậy, theo luật sư Phát, dù là
người không yếu thế hay người yếu
thế, nếu họ không tự thu thập được
chứng cứ thì họ được quyền đề nghị
tòa TTCC. “Nếu quy định tòa án chỉ
hỗ trợ người yếu thế TTCC sẽ thu
hẹp phạm vi của người được tòa án
hỗ trợ” - luật sư Phát nói.
Cùng vấn đề, TS - luật sư Nguyễn
Thị Kim Vinh, nguyên thẩm phán
TAND Tối cao, cho rằng quy định
tòa án hỗ trợ đương sự là người yếu
thế trong xã hội TTCC là không cần
thiết.Bởi thực tế cónhiềuvụánđương
sự nói chung, không riêng gì người
yếu thế gặp rất nhiều khó khăn trong
quá trình TTCC, nếu quy định như
vậy sẽ tạo ra sự thiếu công bằng, bình
đẳng cho các đương sự không phải
là người yếu thế.•
